Ακίνητα του δημοσίου στη μάχη για στέγη

Την ώρα που τα ενοίκια απορροφούν πάνω από το 30% του μηνιαίου εισοδήματος για ένα στα δύο νοικοκυριά, χιλιάδες ακίνητα που ανήκουν στο δημόσιο ή περιέρχονται σε αυτό μέσω σχολαζουσών κληρονομιών παραμένουν αναξιοποίητα επί δεκαετίες και επιβαρύνουν μια ήδη πιεσμένη αγορά. Ο κατάλογος του υπουργείου εθνικής οικονομίας και οικονομικών καταγράφει 6.500 εκκρεμείς υποθέσεις, εκ των οποίων 4.500 αφορούν σχολάζουσες κληρονομίες και 2.000 βρίσκονται υπό εκκαθάριση, ενώ την τελευταία πενταετία εκκαθαρίστηκαν μόλις 100 ακίνητα, στοιχείο που αποτυπώνει το μέγεθος της υστέρησης.

Το οικονομικό επιτελείο δρομολογεί νέο πλαίσιο για να ξεμπλοκάρει τις διαδικασίες και να διοχετεύσει διαθέσιμα ακίνητα σε στεγαστικούς σκοπούς, με το νομοσχέδιο «πλαίσιο για δωρεές προς το δημόσιο, σχολάζουσες κληρονομίες, ιδρύματα και κοινωφελείς περιουσίες» να τίθεται το επόμενο διάστημα σε δημόσια διαβούλευση και στη συνέχεια να οδεύει προς τη βουλή για ψήφιση. Σημειώνεται ότι «σχολάζουσες» χαρακτηρίζονται οι κληρονομίες έως την οριστικοποίηση του κληρονομικού δικαιώματος του δημοσίου, είτε επειδή ο αποθανών δεν είχε συγγενείς είτε επειδή οι συγγενείς αποποιήθηκαν, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται περιουσιακά στοιχεία χωρίς ενεργή διαχείριση.

Σήμερα το δημόσιο δεν διαθέτει σαφή και ενιαία εικόνα για την οικονομική αξία των εκκρεμών κληρονομιών ούτε για τον πραγματικό αριθμό των ακινήτων που ρημάζουν, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις η διεκδίκηση παρεμποδίζεται από πλαστές ιδιόγραφες διαθήκες και χρονοβόρα δικαστικά στάδια. Με τις νέες διατάξεις προβλέπεται πλήρης διασύνδεση με το εθνικό μητρώο πολιτών και τα πληροφοριακά συστήματα του υπουργείου δικαιοσύνης, ώστε το δημόσιο να ενημερώνεται αυτόματα για κληρονομικά δικαιώματα και να ενεργοποιείται χωρίς καθυστερήσεις, καθώς και δημιουργία μητρώου κηδεμόνων, εκκαθαριστών και ελεγκτών στο οποίο θα μπορούν να εγγράφονται δικηγόροι, λογιστές και ελεγκτικές εταιρείες για να επιταχύνουν τη διαχείριση.

Παράλληλα εισάγεται κλιμάκωση της ταχύτητας εκκαθάρισης ανάλογα με την αξία της κληρονομιάς, θεσπίζεται υποχρέωση όποιου τρίτου αμφισβητεί το δικαίωμα του δημοσίου να προσφεύγει στο μονομελές πρωτοδικείο ώστε να αποφεύγονται ατέρμονες διενέξεις, και καθιερώνεται ρητή απόρριψη ιδιογράφων διαθηκών που στρέφονται κατά του δημοσίου όταν δεν πληρούνται αυστηρά κριτήρια γνησιότητας και νομιμότητας. Μετά την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης προβλέπεται αξιοποίηση των κατάλληλων ακινήτων για την κρατική στεγαστική πολιτική, με στόχο τη δημιουργία χιλιάδων κατοικιών που μπορούν να ανακουφίσουν την αγορά ενοικίων και να προσφέρουν πραγματικές λύσεις σε ευάλωτα ή μεσαία νοικοκυριά.

Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται και για τα ιδρύματα κοινωφελούς χαρακτήρα, τα οποία σήμερα υπολογίζεται ότι ανέρχονται σε περίπου 700 και διαθέτουν ακίνητη περιουσία αντικειμενικής αξίας 235 εκατ. ευρώ, με το νέο πλαίσιο να επιβάλλει αυστηρούς κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας. Καθιερώνεται υποχρεωτική δημοσίευση ελεγμένων οικονομικών καταστάσεων κάθε έτος ανεξαρτήτως μεγέθους περιουσίας ή εισοδήματος, θεσπίζεται δημόσια προκήρυξη για πωλήσεις και μισθώσεις ακινήτων με κατάθεση προσφορών σε ηλεκτρονική πλατφόρμα, και εισάγεται διακριτή κατηγοριοποίηση ενεργών και αδρανών ιδρυμάτων ώστε να κινητοποιείται η περιουσία που παραμένει ανενεργή και να αποτρέπεται η απαξίωση πολύτιμων περιουσιακών στοιχείων.

Με το στεγαστικό πρόβλημα να πιέζει ασφυκτικά και τα ενοίκια να λειτουργούν ως μόνιμος δημοσιονομικός και κοινωνικός πονοκέφαλος για τα νοικοκυριά, η ενεργοποίηση των «ξεχασμένων» ακινήτων του δημοσίου και των κοινωφελών περιουσιών στοχεύει να μετατρέψει μια παθητική δεξαμενή περιουσίας σε εργαλείο στέγασης, να αυξήσει την προσφορά κατοικίας και να αποκαταστήσει την τάξη στη διαχείριση μιας σημαντικής δημόσιας και κοινωφελούς περιουσίας.