Ανάπτυξη με αστερίσκους – Τι δεν λένε οι αριθμοί της ΕΛΣΤΑΤ για την ελληνική οικονομία

Τα πρόσφατα στοιχεία που δημοσίευσε η ΕΛΣΤΑΤ την Τετάρτη, για την πορεία της ελληνικής οικονομίας στο τέλος του 2024, σκιαγραφούν μια εικόνα τυπικής μακροοικονομικής σταθερότητας, η οποία όμως, πίσω από τους θετικούς δείκτες, αποκαλύπτει σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες και μια ανάπτυξη περιορισμένης κοινωνικής και παραγωγικής εμβέλειας.

Η αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 2% παρουσιάζεται ως ένδειξη οικονομικής αντοχής, στην πραγματικότητα όμως αντανακλά μια οικονομία που κινείται χωρίς βάθος, χωρίς ουσιαστικό μετασχηματισμό και χωρίς σαφή προοπτική διατηρήσιμης σύγκλισης.

Η μεγέθυνση στηρίζεται και πάλι κυρίως στην κατανάλωση και στις υπηρεσίες, με αιχμή τον τουρισμό. Πρόκειται για το ίδιο αναπτυξιακό υπόδειγμα που χαρακτήρισε τη χώρα πριν από την κρίση χρέους και το οποίο αποδείχθηκε εξαιρετικά ευάλωτο σε εξωτερικούς κραδασμούς.

Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου παραμένουν χαμηλότερες από τα προ κρίσης επίπεδα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η παραγωγική βάση της χώρας δεν ανανεώνεται με ρυθμούς ικανούς να στηρίξουν μακροχρόνια ανάπτυξη. Η αύξηση του ΑΕΠ, επομένως, δεν συνοδεύεται από ανάλογη αύξηση παραγωγικής ικανότητας.

Η διάρθρωση της οικονομίας, όπως καταγράφεται από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, παραμένει έντονα μονομερής. Ο τομέας των υπηρεσιών κυριαρχεί, ενώ η βιομηχανία και ο πρωτογενής τομέας εξακολουθούν να διαδραματίζουν δευτερεύοντα ρόλο.

Η περιορισμένη συμμετοχή της μεταποίησης στο ΑΕΠ και η χαμηλή προστιθέμενη αξία σε κρίσιμους κλάδους υπονομεύουν τη δυνατότητα εξαγωγών υψηλής ποιότητας και διατηρούν τη χώρα εξαρτημένη από εισαγόμενα προϊόντα και τεχνολογία.

Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, αν και θετική ως μακροοικονομική ένδειξη, δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Οι τιμές σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες παραμένουν αυξημένες σε σχέση με την προ διετίας περίοδο, ενώ τα πραγματικά εισοδήματα μεγάλου μέρους των νοικοκυριών εξακολουθούν να πιέζονται. Η στατιστική επιβράδυνση του πληθωρισμού συγκαλύπτει το γεγονός ότι η αγοραστική δύναμη δεν έχει αποκατασταθεί.

Στην αγορά εργασίας, η μείωση της ανεργίας παρουσιάζεται ως επιτυχία, ωστόσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης παραμένουν προβληματικά. Η αύξηση των θέσεων εργασίας συγκεντρώνεται κυρίως σε χαμηλής παραγωγικότητας και εποχικούς κλάδους, με περιορισμένες αποδοχές και ασταθείς συνθήκες.

Η ανεργία των νέων εξακολουθεί να κινείται σε υψηλά επίπεδα, γεγονός που υποδηλώνει αδυναμία του οικονομικού μοντέλου να συγκρατήσει και να αξιοποιήσει το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας.

Στο δημοσιονομικό πεδίο, η βελτίωση των δεικτών και η μείωση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στη μεγέθυνση του ονομαστικού προϊόντος και όχι σε μια ουσιαστική αναδιάρθρωση της οικονομίας.

Το απόλυτο ύψος του δημόσιου χρέους παραμένει ιδιαίτερα υψηλό, περιορίζοντας τα περιθώρια άσκησης αυτόνομης οικονομικής πολιτικής και καθιστώντας τη χώρα ευάλωτη σε ενδεχόμενες μεταβολές των διεθνών χρηματοπιστωτικών συνθηκών.

Ιδιαίτερα ανησυχητική παραμένει η εικόνα του εξωτερικού τομέα. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, παρότι μειωμένο, καταδεικνύει ότι η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να καταναλώνει περισσότερα από όσα παράγει.

Η εξάρτηση από τον τουρισμό ως βασική πηγή εισροής συναλλάγματος ενισχύει τη διαρθρωτική ευπάθεια, καθώς συνδέει την οικονομική επίδοση με παράγοντες εκτός ελέγχου, όπως οι διεθνείς συγκυρίες και οι γεωπολιτικές εξελίξεις.

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αν διαβαστούν χωρίς επικοινωνιακές ωραιοποιήσεις, δείχνουν μια οικονομία που έχει εξέλθει από τη φάση της οξείας κρίσης, αλλά παραμένει εγκλωβισμένη σε ένα μοντέλο χαμηλών προσδοκιών.

Η ανάπτυξη είναι υπαρκτή αλλά εύθραυστη, η σταθερότητα είναι περισσότερο λογιστική παρά κοινωνική και η σύγκλιση με την υπόλοιπη Ευρώπη παραμένει ζητούμενο.

Η πραγματική πρόκληση δεν είναι η καταγραφή θετικών ρυθμών σε ετήσια βάση, αλλά η αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος, η ενίσχυση της βιομηχανίας και της καινοτομίας, η βελτίωση της ποιότητας της εργασίας και η αποκατάσταση της αγοραστικής δύναμης.

Χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις, οι αριθμοί της ΕΛΣΤΑΤ θα συνεχίσουν να δείχνουν πρόοδο, ενώ η κοινωνία θα βιώνει στασιμότητα.