Αντλώντας σοφία από τους άθλους του Ηρακλή – μέρος 2ο: Το τέρας Ύδρα

Συνεχίζουμε το ταξίδι μας στους 12 άθλους του Ηρακλή. Στο προηγούμενο μέρος αυτής της σειράς, εξετάσαμε το πώς ο Ηρακλής κατατρόπωσε το λιοντάρι της Νεμέας. Ελάτε λοιπόν σε αυτό το ταξίδι μέσα από μια από τις μεγαλύτερες ιστορίες που ειπώθηκαν στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού.

Ο 2ος άθλος του Ηρακλή

Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, ο βασιλιάς Ευρυσθέας διατάζει τον Ηρακλή να καταστρέψει το εννιακέφαλο, φιδίσιο τέρας Ύδρα για να εκπληρώσει τον δεύτερο άθλο του. Η Ύδρα ζούσε σε ένα βάλτο, αλλά κατέβαινε στις γεωργικές εκτάσεις, σκότωνε τα ζώα αλλά και τους ανθρώπους. Η φρικτή δυσωδία και το δηλητηριώδες αίμα της Ύδρας άφησαν τα νερά γύρω από τα χωράφια βρώμικα. Ήταν πλέον στο χέρι του Ηρακλή να νικήσει την Ύδρα.

Ο Ηρακλής ξεκινά με τον ανιψιό του Ιόλαο για να βρει το θηρίο. Ανακαλύπτουν την Ύδρα στη φωλιά της κοντά σε μια πηγή. Ο Ηρακλής της ρίχνει αναμμένη χόβολη (καυτός άνθρακας, είναι ένα καυτό κομμάτι στερεού καυσίμου που σιγοκαίει) για να την κάνει να βγει από τη φωλιά της. Μόλις αυτό γίνεται, ο Ηρακλής αρπάζει το γιγάντιο τέρας και αρχίζει να του κόβει τα κεφάλια. Ωστόσο, κάθε φορά που καταστρέφει ένα κεφάλι, στη θέση του φυτρώνουν άλλα δύο κεφάλια. Και σα να μην έφτανε αυτό, η Ήρα στέλνει ένα γιγάντιο καβούρι να δαγκώσει τα πόδια και τους αστραγάλους του Ηρακλή.

Ο Ηρακλής συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να νικήσει και τα δύο τέρατα από μόνος του, γι’ αυτό καλεί τον Ιόλαο. Ο Ηρακλής σκοτώνει το γιγάντιο καβούρι ενώ ο Ιόλαος βάζει φωτιά στο γύρω δάσος. Στη συνέχεια, ο Ιόλαος χρησιμοποιεί ξύλα που καίγονται από το δάσος για να καυτηριάσει την πληγή, κάθε φορά που ο Ηρακλής αφαιρεί ένα από τα κεφάλια της Ύδρας, διασφαλίζοντας έτσι ότι το κεφάλι δεν θα ξαναφυτρώσει.

Τέλος, ο Ηρακλής αφαιρεί το τελευταίο κεφάλι. Το θάβει και τοποθετεί πάνω του έναν βαρύ βράχο για να μην αναγεννηθεί. Πριν επιστρέψει στον βασιλιά, ο Ηρακλής πιστεύει ότι είναι σοφό να βουτήξει τις άκρες των βελών του στο δηλητηριώδες αίμα του σκοτωμένου θηρίου για να τον βοηθήσει στις μελλοντικές του δοκιμασίες.

Αν και ο Ηρακλής και ο Ιόλαος νικούν με επιτυχία την Ύδρα, ο βασιλιάς Ευρυσθέας δεν είναι ικανοποιημένος επειδή ο Ηρακλής δεν ολοκλήρωσε μόνος του τον άθλο. Λόγω της βοήθειας του Ιόλαου, ο βασιλιάς Ευρυστέας δεν υπολογίζει αυτή την ηρωική πράξη ως ολοκληρωμένο έργο.

Η εκτύπωση του πίνακα του Michel Dorigny, απεικονίζει αυτήν την ιστορία. Στην αριστερή πλευρά της σύνθεσης φαίνονται ο Ηρακλής και ο Ιόλαος. Ο Ηρακλής φοράει το προστατευτικό δέρμα του λιονταριού της Νεμέας και ετοιμάζεται να ρίξει με το ρόπαλό στο κεφάλι της Ύδρας που του δαγκώνει τη γάμπα. Ο Ιόλαος κατευθύνει τη δάδα του προς τα κάτω προς ένα από τα κεφάλια της Ύδρας. Εδώ φαίνονται μόνο έξι κεφάλια Ύδρας και ένα, ακριβώς κάτω από το μπράτσο του Ιόλαου, έχει ήδη κοπεί.

Υπερήφανη, υπομονή και αρμονία

Αντί να περιγράψουν ένα πραγματικό πλάσμα που μοιάζει με φίδι, ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι αυτή η ιστορία της Ύδρας περιγράφει πώς οι αρχαίοι Έλληνες αντιμετώπισαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα. Οι μελετητές εικάζουν ότι τα κεφάλια της Ύδρας μπορεί να συμβόλιζαν πηγές που πλημμύριζαν γεωργικές εκτάσεις και δημιουργούσαν έλη. Ακόμη και η μυρωδιά της Ύδρας πιστεύεται ότι συσχετίζεται με το θείο στο έδαφος.

Υπό αυτή την έννοια, η αφαίρεση των κεφαλών της Ύδρας αφορά απλώς την αποκοπή των υδάτινων σωμάτων έτσι ώστε να σταματήσουν να πλημμυρίζουν. Η χρήση της φωτιάς για να κάψει ένα δάσος πιστεύεται ότι σχετίζεται με την ανακατεύθυνση του νερού. Το νερό, ένα από τα τέσσερα στοιχεία της αρχαίας ελληνικής σκέψης (νερό, φωτιά, αέρας, γη), εξισορροπήθηκε από το αντίστοιχο του, τη φωτιά, και μόνο όταν αυτά τα στοιχεία ήταν σε ισορροπία, ο κόσμος και το ανθρώπινο σώμα ήταν σε αρμονία.

Τι σημαίνει όμως αυτή η ιστορία για εμάς σήμερα; Μπορεί να έχουμε ένα έργο, μια αποστολή που είναι πολύ δύσκολη να την βγάλουμε εις πέρας μόνοι μας. Υποδηλώνει αυτή η δοκιμασία ότι παρά το πόσο δυνατοί και ικανοί μπορεί να πιστεύουμε ότι είμαστε, υπάρχουν ακόμα στιγμές που είναι σκόπιμο αν όχι αναγκαίο να ζητήσουμε ή να δεχτούμε βοήθεια;

Μπορεί ένας φίλος ή ένας συνάδελφος να έχει κάτι να μάθει από την ολοκλήρωση της αποστολής μαζί μας και εμείς κάτι να μάθουμε από τον συνταξιδιώτη μας. Είναι εύκολο να πέσουμε στην παγίδα να πιστεύουμε ότι είμαστε ικανοί για όλα από μόνοι μας, αλλά ο Δημιουργός έχει τρόπους να μας υπενθυμίζει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τα πάντα μόνοι μας.

Όχι μόνο χρειαζόμαστε βοήθεια για να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες, αλλά χρειαζόμαστε και υπομονή. Κάθε φορά που ο Ηρακλής έκοβε ένα κεφάλι, δύο επανεμφανίζονταν στη θέση του. Μερικές φορές, νιώθουμε κι εμείς ότι οι δυσκολίες μας πολλαπλασιάζονται. Χρειαζόμαστε μεγάλη υπομονή για να αντέξουμε αυτό που έρχεται στο δρόμο μας. Τότε κι εμείς πρέπει να φερθούμε σαν τον μεγάλο ημίθεο: να αλλάζουμε, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα. Ο Ηρακλής δεν έπαψε να προσπαθεί, ούτε έχασε χρόνο παλεύοντας άσκοπα. Αντιθέτως, εντόπισε απλώς τον βέλτιστο τρόπο αντιμετώπισης της δύσκολης κατάστασης, με θάρρος, ψυχραιμία και ευστροφία.

Μήπως η μεγάλη υπομονή απαιτεί να αφαιρέσουμε τον εγωισμό μας – το κεφάλι μας – καθώς ξεπερνάμε τις δυσκολίες; Θα μπορούσε η ιστορία να αναφέρεται σε μια εσωτερική μάχη; Και ότι ο Ηρακλής αντιπροσωπεύει την αληθινή μας ψυχή και η Ύδρα με τα πολλά κεφάλια αντιπροσωπεύει τις αμαρτίες του εγώ μας; Τέλος, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε πότε εμείς οι ίδιοι είμαστε εκτός ισορροπίας. Η φωτιά ήταν το αντίβαρο στην Ύδρα (νερό) που βοήθησε τον Ηρακλή να πετύχει τον στόχο του. Η αντιστάθμιση απαιτεί να γνωρίζουμε πότε έχει επιτευχθεί ένα άκρο. Πώς αναγνωρίζουμε πότε έχουμε φτάσει σε ένα άκρο, ώστε να μπορούμε να εφαρμόσουμε ένα αντίθετο μέτρο για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα;

Όπως και αν έχει, όταν η μάχη τελειώσει, αντλούμε νέα δύναμη και αυτοπεποίθηση από τη νίκη μας, κι οπλίζουμε τη φαρέτρα μας με νέα όπλα. Πλέον είμαστε εμπειρότεροι και ισχυρότεροι από πριν. Αυτό είναι κάτι που επιπλέον κερδίζουμε από την αντιμετώπιση «άλυτων» προβλημάτων.