Αποκαλύφθηκε το μυστήριο πίσω από τους αλλεπάλληλους σεισμούς της Σαντορίνης

Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων, στην οποία συμμετείχαν και Έλληνες γεωλόγοι και γεωφυσικοί, κατάφερε να αποκαλύψει τους μηχανισμούς πίσω από τη θεαματική σεισμική έξαρση που καταγράφηκε στη Σαντορίνη στις αρχές του 2025. Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, φωτίζει για πρώτη φορά με λεπτομέρεια τη συμπεριφορά μιας τεράστιας μαγματικής διείσδυσης, προσφέροντας νέα δεδομένα για τον τρόπο με τον οποίο το μάγμα κινείται κάτω από ενεργά ηφαίστεια.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η ξαφνική σεισμική δραστηριότητα οφειλόταν σε ένα γιγαντιαίο κατακόρυφο στρώμα μάγματος, μια φλέβα που εκτεινόταν σε μήκος άνω των 20 χιλιομέτρων μέσα στον φλοιό της Γης, σε βάθος μεγαλύτερο από 10 χιλιόμετρα κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.

Η ποσότητα του μάγματος ήταν εντυπωσιακή: όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, επαρκούσε «για να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ή 200 φορές τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, ή περίπου 200 φορές την Ακρόπολη, ή το Empire State Building περίπου 500 φορές». Επιπλέον, «ήταν αρκετό για να καλύψει ολόκληρο το Μανχάταν ή τα νησιά των Βερμούδων με ένα στρώμα μάγματος πάχους περίπου 9 μέτρων».

Μια πρωτοφανής σεισμική καταιγίδα

Η σεισμική δραστηριότητα εξελίχθηκε με ασυνήθιστη ταχύτητα και ένταση. Εκατοντάδες αισθητοί σεισμοί, με ορισμένους άνω των 5 βαθμών, καταγράφηκαν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η έξαρση «προκάλεσε τοπικά κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κλείσιμο σχολείων και συναγερμό μεταξύ κατοίκων και επισκεπτών».

Την περίοδο εκείνη υπήρχε αβεβαιότητα σχετικά με τα αίτια της δραστηριότητας: πρόκειται για προειδοποιητικό σημάδι πιθανής ηφαιστειακής έκρηξης ή μήπως για ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων, όπως εκείνη που είχε οδηγήσει στον καταστροφικό σεισμό μεγέθους 7,7 το 1956;

Για να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα, οι ερευνητές αξιοποίησαν προηγμένες τεχνικές μηχανικής μάθησης, χαρτογραφώντας με ακρίβεια τη θέση και τα χαρακτηριστικά περισσότερων από 25.000 σεισμών. Οι σεισμοί λειτούργησαν ως «εικονικοί μετρητές τάσης σε βάθος», αποκαλύπτοντας την κίνηση της μαγματικής φλέβας με πρωτοφανή χωρική και χρονική ανάλυση.

Η ανάλυση απέκλεισε την ολίσθηση ρηγμάτων ως κύρια αιτία της δραστηριότητας. Αντίθετα, επιβεβαίωσε μια δυναμική, κυματική διείσδυση μάγματος: νέες ρωγμές άνοιγαν, άλλες έκλειναν, και το μάγμα προωθούνταν σε διαδοχικούς παλμούς. «Η κυματική διείσδυση του μάγματος και η επακόλουθη παλμική μεταβολή της πίεσης επηρέασε το πεδίο τάσεων, οδηγώντας στη γένεση μεγάλου πλήθους σεισμών σε καταρρακτώδη ρυθμό, δηλαδή ο ένας σεισμός μετά τον άλλο σε πολύ μικρό χωρικό και χρονικό διάστημα», σημειώνουν οι ερευνητές.

Ένας μηχανισμός με παγκόσμια σημασία

Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι το φαινόμενο στη Σαντορίνη δεν είναι μεμονωμένο. Η κυματοειδής μεταφορά μάγματος μπορεί να αποτελεί θεμελιώδη μηχανισμό λειτουργίας των ηφαιστείων παγκοσμίως. Επιπλέον, οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν θα επιτρέψουν την παρακολούθηση παρόμοιων κρίσεων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, ιδιαίτερα σε υποθαλάσσια ή απομακρυσμένα ηφαιστειακά συστήματα, όπου τα συμβατικά όργανα έχουν περιορισμένη εμβέλεια.

Η Σαντορίνη, μέρος του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, έχει ιστορικό καταστροφικών εκρήξεων, όπως η περίφημη «μινωική έκρηξη» γύρω στο 1620 π.Χ. Η σεισμική κρίση του 2025, αν και δεν συνοδεύτηκε από έκρηξη, υπογραμμίζει τους πιθανούς κινδύνους για τον τοπικό πληθυσμό και την ανάγκη συνεχούς γεωφυσικής παρακολούθησης υψηλής ανάλυσης.

Οι ερευνητές καταλήγουν ότι η νέα γνώση για τη μαγματική κυματοειδή διείσδυση όχι μόνο εμπλουτίζει την κατανόησή μας για τα ενεργά ηφαίστεια, αλλά θέτει τα θεμέλια για νέες στρατηγικές παρακολούθησης και πρόληψης φυσικών καταστροφών, διασφαλίζοντας καλύτερα την ασφάλεια των κατοίκων και των επισκεπτών του νησιού.