Αρχαιολογική χώροι: Λιγότεροι πολίτες στα μνημεία περισσότερα ευρώ στα ταμεία

Αρχαιολογική χώροι: Η εικόνα που προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την κίνηση μουσείων και αρχαιολογικών χώρων τον Αύγουστο του 2025 είναι αποκαλυπτική μιας βαθύτερης στρέβλωσης στο μοντέλο πολιτιστικού τουρισμού που εφαρμόζεται στη χώρα.

Πίσω από τη θεαματική άνοδο των εισπράξεων, καταγράφεται σαφής κάμψη της πραγματικής επισκεψιμότητας, ιδίως στους αρχαιολογικούς χώρους, γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη βιωσιμότητα και τον προσανατολισμό της πολιτικής που ακολουθείται.

Τον Αύγουστο του 2025, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2024, ο συνολικός αριθμός επισκεπτών σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους μειώθηκε κατά 4,1%, από 2.543.917 σε 2.438.469 επισκέπτες.

Η μείωση είναι εντονότερη στους αρχαιολογικούς χώρους, όπου καταγράφεται πτώση 5,4%, ενώ στα μουσεία η μείωση είναι ηπιότερη, στο 1,3%. Παρ’ όλα αυτά, οι εισπράξεις εκτοξεύονται. Συνολικά αυξάνονται κατά 42,2%, με τα μουσεία να καταγράφουν άνοδο εσόδων 34% και τους αρχαιολογικούς χώρους 44,8%.

Η αντίφαση είναι κραυγαλέα. Λιγότεροι επισκέπτες, περισσότερα έσοδα. Η εξήγηση δεν βρίσκεται σε κάποιο «θαύμα» πολιτιστικής πολιτικής, αλλά στην εφαρμογή της νέας τιμολογιακής πολιτικής από την 1η Απριλίου 2025, η οποία αύξησε δραστικά το κόστος εισόδου. Το αποτέλεσμα είναι μια πολιτιστική κληρονομιά ακριβότερη, λιγότερο προσβάσιμη και ολοένα περισσότερο μετατρεπόμενη σε εισπρακτικό μηχανισμό.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η εκρηκτική αύξηση των επισκεπτών ελεύθερης εισόδου. Τον Αύγουστο του 2025 αυξήθηκαν κατά 8,3% συνολικά, τόσο στα μουσεία όσο και στους αρχαιολογικούς χώρους. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι ένα αυξανόμενο μέρος του κοινού δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να ανταποκριθεί στο κόστος του εισιτηρίου, γεγονός που υπονομεύει την αφήγηση περί «ακμαίου πολιτιστικού τουρισμού».

Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική όταν εξεταστεί το οκτάμηνο Ιανουαρίου–Αυγούστου 2025. Σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024, οι επισκέπτες μουσείων μειώθηκαν κατά 0,9% και στους αρχαιολογικούς χώρους κατά 4,6%.

Αντίθετα, οι εισπράξεις αυξήθηκαν θεαματικά κατά 38,5% συνολικά, με 34,3% στα μουσεία και σχεδόν 40% στους αρχαιολογικούς χώρους. Το κράτος εισπράττει περισσότερα, αλλά από λιγότερους επισκέπτες.

Σε επίπεδο επιμέρους χώρων, η εικόνα είναι άνιση και αποκαλυπτική. Η Ακρόπολη Αθηνών αποτελεί εξαίρεση, με αύξηση επισκεπτών τόσο τον Αύγουστο όσο και στο οκτάμηνο.

Αντίθετα, εμβληματικοί χώροι όπως η Φαιστός, οι Δελφοί, ο Μυστράς, οι Βασιλικοί Τάφοι Βεργίνας και το Παλάτι των Ιπποτών στη Ρόδο καταγράφουν διψήφιες μειώσεις επισκεψιμότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στη Φαιστό, η πτώση ξεπερνά το 50% για τον μήνα Αύγουστο.

Η συνολική εικόνα δείχνει μια επικίνδυνη μετάβαση. Η πολιτιστική κληρονομιά της χώρας αντιμετωπίζεται ολοένα και λιγότερο ως δημόσιο αγαθό και ολοένα και περισσότερο ως εργαλείο άμεσης δημοσιονομικής απόδοσης.

Η αύξηση των εισπράξεων δεν συνοδεύεται από αύξηση του πολιτιστικού αποτυπώματος, ούτε από διεύρυνση της πρόσβασης. Αντίθετα, συμπίπτει με μείωση της φυσικής παρουσίας, ιδιαίτερα σε περιφερειακούς και λιγότερο «εμπορικούς» χώρους.

Το μήνυμα των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ είναι σαφές και δύσκολα αμφισβητήσιμο. Η Ελλάδα του 2025 κερδίζει περισσότερα από την πολιτιστική της κληρονομιά, αλλά τη μοιράζεται με λιγότερους. Και αυτό, μακροπρόθεσμα, δεν συνιστά επιτυχία, αλλά προειδοποίηση. Διότι όταν οι αρχαιολογικοί χώροι αδειάζουν και οι εισπράξεις φουσκώνουν, το ερώτημα δεν είναι πόσα χρήματα μπαίνουν στα ταμεία, αλλά τι είδους σχέση διαμορφώνει η χώρα με την ίδια της την ιστορία.