Επανεκκίνηση με φόντο το Ζάππειο: Έρχεται ριζική αναδιάρθρωση της διαχείρισης δημόσιας περιουσίας

Ο σάλος που προκλήθηκε από τη διοργάνωση drone show στον χώρο του Ζαππείου έφερε στο προσκήνιο χρόνιες παθογένειες και προκάλεσε κινητοποίηση στο υπουργείο Οικονομικών, το οποίο πλέον επιταχύνει τον σχεδιασμό για μια συνολική αναδιάρθρωση του τρόπου διαχείρισης και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας. Η κυβερνητική πρόθεση είναι σαφής: να σταματήσει η αποσπασματική χρήση σημαντικών περιουσιακών στοιχείων και να τεθεί σε εφαρμογή ένα ενιαίο, διαφανές και αποτελεσματικό πλαίσιο, το οποίο θα περιλαμβάνει όχι μόνο τα κρατικά ακίνητα αλλά και τις κοινωφελείς περιουσίες, τα ιδρύματα, τις σχολάζουσες κληρονομιές και τις δωρεές προς το Δημόσιο.

Το σχετικό νομοσχέδιο βρίσκεται ήδη στα τελικά στάδια επεξεργασίας και αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή εντός των επόμενων εβδομάδων. Η νέα ρύθμιση φιλοδοξεί να φέρει μια θεμελιακή αλλαγή στη φιλοσοφία αξιοποίησης των κοινωφελών περιουσιακών στοιχείων, μετατοπίζοντας την έμφαση από την απλή διαχείριση στη στρατηγική αξιοποίηση, με βασικό ζητούμενο τη μέγιστη δυνατή απόδοση για το Δημόσιο συμφέρον.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο από τα περίπου 700 καταγεγραμμένα ιδρύματα, η αντικειμενική αξία των ακινήτων που διαθέτουν ξεπερνά τα 235 εκατομμύρια ευρώ, παραμένοντας όμως σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα ή εγκλωβισμένα σε παρωχημένες γραφειοκρατικές διαδικασίες και ασάφειες νομικού πλαισίου. Με το νέο νομοθέτημα, η κυβέρνηση επιδιώκει να απελευθερώσει αυτές τις περιουσίες, να ενισχύσει τη διαφάνεια και τον έλεγχο, και να εξασφαλίσει ότι κάθε ευρώ δημόσιας ή κοινωφελούς περιουσίας θα υπηρετεί συγκεκριμένο κοινωνικό και αναπτυξιακό σκοπό.

Ριζικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας και διαχείρισης των κοινωφελών ιδρυμάτων φέρνει το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο αναμένεται να τεθεί σύντομα σε δημόσια διαβούλευση και να κατατεθεί στη Βουλή. Ο στόχος είναι η διασφάλιση της διαφάνειας, η ενεργοποίηση αναξιοποίητης περιουσίας και η ουσιαστική ενίσχυση του δημόσιου συμφέροντος, μέσα από ένα πλήρως ανανεωμένο θεσμικό πλαίσιο.

Καταργούνται γραφειοκρατικές διαδικασίες όπως η ανάγκη για έγκριση κατάρτισης ή αναμόρφωσης προϋπολογισμών, η τυποποιημένη διαδικασία ανάθεσης έργων κατά τα πρότυπα των δημοσίων συμβάσεων και οι εγκρίσεις για πωλήσεις ή μακροχρόνιες μισθώσεις. Αντικαθίστανται από καθολικούς κανόνες διαφάνειας που επιβάλλουν στα ιδρύματα τη δημοσίευση ελεγμένων οικονομικών καταστάσεων σε ετήσια βάση, ανεξαρτήτως του μεγέθους της περιουσίας ή των εισοδημάτων τους. Πλέον, όλες οι αγοραπωλησίες και μισθώσεις ακινήτων θα προκηρύσσονται δημόσια, με την κατάθεση των προσφορών να γίνεται μέσα από ανοικτή ηλεκτρονική πλατφόρμα.

Παράλληλα, θεσπίζεται η υποχρεωτική αξιοποίηση του Εθνικού Μητρώου Ευεργετών και Δωρητών για την καταγραφή και παρακολούθηση όλων των συναλλαγών, ενισχύοντας την εποπτεία και την ιχνηλασιμότητα. Η εποπτεύουσα αρχή αποκτά πλέον τη δυνατότητα να παρεμβαίνει άμεσα και να αντικαθιστά τη διοίκηση ενός ιδρύματος, σε περιπτώσεις που δεν αξιοποιεί την περιουσία του ή ενεργεί αντίθετα με τη βούληση του διαθέτη.

Η νέα νομοθεσία καθιερώνει και σαφή διάκριση μεταξύ ενεργών και αδρανών ιδρυμάτων: ενεργά θεωρούνται όσα δημοσιεύουν οικονομικές καταστάσεις και συμμορφώνονται με το νομικό πλαίσιο, ενώ αδρανή χαρακτηρίζονται όσα δεν εμφανίζουν οικονομικά στοιχεία για τρία συνεχόμενα έτη. Τα τελευταία αποκλείονται από φορολογικά κίνητρα, τα οποία πλέον θα ισχύουν αποκλειστικά για τους ενεργούς φορείς.

Επιπλέον, δημιουργείται μηχανισμός εξυγίανσης για τα οικονομικά προβληματικά ιδρύματα, προβλέποντας τη ρύθμιση οφειλών προς εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας, καθώς και τη δυνατότητα εκχώρησης εσόδων, λήψης δανείων με εγγυήσεις επί της ακίνητης περιουσίας και εκποίησης περιουσιακών στοιχείων, πάντα με έγκριση Δικαστηρίου. Σε περιπτώσεις μόνιμης και απόλυτης αδυναμίας πληρωμής, το νομοσχέδιο προβλέπει τη σύναψη συμφώνου εξυγίανσης με τους πιστωτές, για τη συνολική ρύθμιση των χρεών.

Τέλος, θεσμοθετείται η δυνατότητα σύμπραξης του Δημοσίου και των φορέων του με ιδρύματα για την επίτευξη κοινωφελών στόχων, με αιχμή του δόρατος την αξιοποίηση ακινήτων για την προώθηση της στεγαστικής πολιτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα ίδρυμα μπορεί να παραχωρεί ακίνητά του προς ενοικίαση σε φορείς της γενικής κυβέρνησης, μέσω συμβάσεων διάρκειας τουλάχιστον δώδεκα ετών, ενισχύοντας τις κοινωνικές παρεμβάσεις με τρόπο θεσμικά οργανωμένο και αποτελεσματικό.

Το νέο νομικό πλαίσιο προβλέπει τη μετατροπή του Ζαππείου σε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Επιτροπή Ζαππείου Κληροδοτήματος», αποκλειστικά επιφορτισμένο με τη διαχείριση και την αξιοποίηση του κληροδοτήματος, όπως ορίστηκε από τον διαθέτη. Η νέα νομική μορφή του οργανισμού του επιτρέπει να κινείται εκτός του πλαισίου του στενού Δημοσίου, αποκτώντας ευελιξία τόσο στις προσλήψεις όσο και στις διαδικασίες προμηθειών. Θα εφαρμόζει το καθεστώς της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ), υπό την προϋπόθεση πάντα ότι τηρούνται οι κανόνες του ευρωπαϊκού δικαίου.

Η αλλαγή αυτή έρχεται σε καίρια στιγμή, καθώς πλησιάζει η ανάληψη της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, γεγονός που φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για ένα σύγχρονο, λειτουργικό και στελεχωμένο Ζάππειο. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται η άμεση στελέχωση του νέου φορέα με έναν βασικό πυρήνα εργαζομένων, ώστε το Μέγαρο να μπορεί να ανταποκριθεί στον αυξημένο ρόλο του, τόσο ως χώρος υψηλού συμβολισμού όσο και ως λειτουργική δομή του δημοσίου ενδιαφέροντος.