Γιατί η αντιπολίτευση αδυνατεί να ανακάμψει έξι χρόνια μετά

Εννέα χρόνια μετά την ανάδειξή του στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξακολουθεί να διατηρεί σταθερό προβάδισμα στην πρωθυπουργική καταλληλότητα και στην πρόθεση ψήφου, με την αντιπολίτευση να μην έχει καταφέρει να διαμορφώσει ένα αξιόπιστο και ελκυστικό εναλλακτικό αφήγημα. Από την εκλογή του στις 10 Ιανουαρίου 2016, η Ν.Δ. ανέκτησε άμεσα τη δημοσκοπική πρωτοκαθεδρία, την οποία διατηρεί έως σήμερα.

Αν και τα ποσοστά του κυβερνώντος κόμματος έχουν υποχωρήσει ελαφρώς – επανερχόμενα στα επίπεδα των ευρωεκλογών και του περασμένου Σεπτεμβρίου (29%-30%) – η πολυδιάσπαση της αντιπολίτευσης και η έλλειψη ισχυρής ηγετικής φυσιογνωμίας έχουν διατηρήσει τον Μητσοτάκη σε κυρίαρχη θέση. Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις, ο βασικός του αντίπαλος παραμένει ο «Κανένας», ενώ όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί της αντιπολίτευσης κινούνται σε μονοψήφια ποσοστά όσον αφορά την καταλληλότητα για την πρωθυπουργία.

Η άνοδος του Μητσοτάκη σηματοδότησε μια στροφή της Νέας Δημοκρατίας προς τον χώρο του Κέντρου, αποστασιοποιούμενη από την καραμανλική της παράδοση. Το επιτελείο του, αποτελούμενο από στελέχη όπως ο Κυριάκος Πιερρακάκης, εξέφρασε ένα πιο εκσυγχρονιστικό, τεχνοκρατικό προφίλ, απευθυνόμενο τόσο σε μετριοπαθείς δεξιούς όσο και σε πρώην εκσυγχρονιστές ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ. Η κοινή επιδίωξη για την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε τη βάση μιας νέας πολυσυλλεκτικής συμμαχίας.

Η περίοδος διακυβέρνησης Μητσοτάκη συνέπεσε με την επαναφορά της δυνατότητας άσκησης επεκτατικής πολιτικής, έπειτα από μια δεκαετία μνημονιακών περιορισμών. Η πανδημία και οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις που τη συνόδευσαν, όπως και η φορολογική υπεραπόδοση λόγω πληθωρισμού, επέτρεψαν μειώσεις φόρων και αυξήσεις μισθών. Το στοιχείο αυτό συνέβαλε στην εμπέδωση της εικόνας ενός πρωθυπουργού που διαχειρίστηκε την επιστροφή σε μια «κανονικότητα».

Απέναντι σε αυτή την εικόνα, η αντιπολίτευση δείχνει να αδυνατεί να συγκροτήσει πειστικό αντίλογο. Το ΠΑΣΟΚ, αν και έχει επιστρέψει στη Βουλή ως αξιωματική αντιπολίτευση, υπολείπεται σε απήχηση έναντι της Πλεύσης Ελευθερίας στις δημοσκοπήσεις. Το κόμμα της Ζωής Κωνσταντοπούλου έχει τριπλασιάσει τη δύναμή του και λειτουργεί ως κύριος εκφραστής της κοινωνικής διαμαρτυρίας, χωρίς όμως να απειλεί άμεσα τη Ν.Δ.

Ο Νίκος Ανδρουλάκης, παρά τις δύο εσωκομματικές του νίκες, δεν φαίνεται να συγκινεί το ευρύτερο εκλογικό σώμα: στις μετρήσεις για την πρωθυπουργία, συγκεντρώνει ποσοστά που φτάνουν μόλις το 40% της επιρροής του κόμματός του. Παράλληλα, πολιτικές κινήσεις όπως η άρνηση συνεργασίας με τη Ν.Δ. ή η πρόσκαιρη σύμπλευση με την Πλεύση Ελευθερίας στην πρόταση μομφής φαίνεται να έχουν προκαλέσει ρήγμα στη διεκδίκηση του κεντρώου χώρου.

Ακόμα πιο δυσεπίλυτα είναι τα προβλήματα του ΣΥΡΙΖΑ. Μετά την αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα, η ηγεσία του Στέφανου Κασσελάκη δεν έχει καταφέρει να αποδώσει καρπούς, ενώ η εσωκομματική κρίση έχει οδηγήσει σε αλλεπάλληλες αποχωρήσεις και εκλογικές απώλειες. Το κόμμα κινείται σταθερά σε μονοψήφια ποσοστά, ενώ τα εναπομείναντα ηγετικά στελέχη επιλέγουν ως επί το πλείστον στάση αναμονής.

Στο μεταξύ, οι συζητήσεις για πιθανή επιστροφή Τσίπρα συγκεντρώνουν ενδιαφέρον αλλά και σκεπτικισμό. Αν και ποσοστό 26% βλέπει θετικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο, εκτιμάται πως η υλοποίησή του θα οδηγούσε σε νέα πτώση της επιρροής του κόμματος.

Παρά την κάμψη λόγω κρίσεων όπως το δυστύχημα στα Τέμπη, η Νέα Δημοκρατία παραμένει το πιο συνεκτικό και ομογενοποιημένο κόμμα του ευρύτερου μετριοπαθούς χώρου. Η πολυδιάσπαση στα δεξιά της και η αδυναμία του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ να προσελκύσουν κοινό εκτός των κομματικών τους τειχών διατηρούν τον Μητσοτάκη σε προνομιακή θέση. Σε όλες τις μετρήσεις, συγκεντρώνει υψηλότερα ποσοστά από το κόμμα του, εμφανίζοντας προσωπική απήχηση σε ευρύτερα κοινά, ιδιαίτερα σε ψηφοφόρους του «Ναι» στο δημοψήφισμα του 2015 και στον χώρο των κεντρώων εκσυγχρονιστών.