Η αδικία των συντάξεων χηρείας στην Ελλάδα – Εγκλωβισμένοι με 150 ευρώ τον μήνα

Χιλιάδες δικαιούχοι σύνταξης χηρείας στην Ελλάδα βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα σύνθετο και συχνά άδικο νομικό πλαίσιο, που δημιουργεί σημαντικές ανισότητες μεταξύ των «παλαιών» και των «νέων» συνταξιούχων, αφήνει πολλούς με εξευτελιστικά χαμηλές αποδοχές και θέτει άλλους σε κίνδυνο επιστροφών ποσών προς τον e-ΕΦΚΑ.

Η κατάσταση προκαλεί ανασφάλεια και οικονομική πίεση σε ευάλωτες ομάδες, με χιλιάδες ανθρώπους να δυσκολεύονται να καλύψουν βασικές ανάγκες τους.

Σήμερα, 382.609 δικαιούχοι λαμβάνουν σύνταξη χηρείας, με μέσο μηνιαίο ποσό 614 ευρώ. Ωστόσο, πίσω από τον μέσο όρο κρύβονται δικαιούχοι που επιβιώνουν με 150 έως 200 ευρώ, εξαιτίας νομικών εξαιρέσεων και άνισης μεταχείρισης.

Το πρόβλημα εντοπίζεται σε τρεις βασικές «παγίδες» του ισχύοντος συστήματος:

1. Οι «παλαιοί» συνταξιούχοι πριν το 2016 μένουν εκτός ελάχιστου ορίου

Οι δικαιούχοι που έλαβαν σύνταξη χηρείας πριν τις 13 Μαΐου 2016 δεν καλύπτονται από τη ρύθμιση του 2017, η οποία ορίζει ότι η σύνταξη χηρείας δεν μπορεί να είναι χαμηλότερη από το ελάχιστο όριο της εθνικής σύνταξης.

Σήμερα, το όριο αυτό είναι 436 ευρώ για 20 χρόνια ασφάλισης. Ωστόσο, χιλιάδες δικαιούχοι –κυρίως πρώην ασφαλισμένοι του ΟΓΑ– λαμβάνουν μόλις 150-200 ευρώ, καθώς οι συντάξεις τους υπολογίζονται βάσει παλαιών εισφορών του θανόντος, χωρίς καμία αυτόματη εξίσωση με τα νέα δεδομένα.

2. Το «πάγωμα» της μείωσης στο 35% για συντάξεις μετά το 2016 και οι αναδρομικές επιστροφές

Σύμφωνα με τον νόμο Κατρούγκαλου, η σύνταξη χηρείας καταβάλλεται στο 70% για τα πρώτα τρία χρόνια και στη συνέχεια μειώνεται στο 35%, με την προϋπόθεση ότι δεν πέφτει κάτω από την εθνική σύνταξη. Στην πράξη, αυτή η μείωση εφαρμόστηκε μόνο για τους δημοσίους υπαλλήλους.

Στον ιδιωτικό τομέα, λόγω προβλημάτων λογισμικού στον e-ΕΦΚΑ, η μείωση δεν εφαρμόστηκε. Τώρα εξετάζεται αναδρομική εφαρμογή, κάτι που σημαίνει ότι πολλοί δικαιούχοι κινδυνεύουν να κληθούν να επιστρέψουν ποσά πολλών ετών, τα οποία μπορεί να φτάνουν ακόμη και τις χιλιάδες ευρώ. Το υπουργείο Εργασίας σκέφτεται ρύθμιση σε δόσεις, αλλά η οικονομική επιβάρυνση παραμένει σημαντική.

3. Ανοιχτή εκκρεμότητα για την εθνική σύνταξη μέσα στη σύνταξη χηρείας

Το 2021 εκδόθηκε εγκύκλιος που όριζε ότι η εθνική σύνταξη δεν πρέπει να περιλαμβάνεται στη σύνταξη χηρείας, παρά μόνο σε αυτή που προκύπτει από τις εισφορές του ίδιου του ασφαλισμένου. Η εγκύκλιος «πάγωσε» μετά από αντιδράσεις οργανώσεων.

Αν όμως ενεργοποιηθεί, χιλιάδες δικαιούχοι θα δουν περικοπές στις συντάξεις τους και ενδέχεται να κληθούν να επιστρέψουν αναδρομικά ποσά, δημιουργώντας νέα αβεβαιότητα και οικονομική πίεση.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

Οι ομάδες που φαίνεται να πλήττονται περισσότερο είναι:

• Δικαιούχοι σύνταξης χηρείας πρώην ΟΓΑ
• Δικαιούχοι που έλαβαν σύνταξη πριν το 2016
• Δικαιούχοι του ιδιωτικού τομέα των οποίων η σύνταξη δεν μειώθηκε στο 35%
• Δικαιούχοι που επηρεάζονται από την εκκρεμότητα γύρω από την ένταξη της εθνικής σύνταξης

Για πολλούς από αυτούς, οι μηνιαίες αποδοχές δεν φτάνουν καν το κατώτατο όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης, καθιστώντας τη ζωή τους ιδιαίτερα δύσκολη.

Η κατάσταση απαιτεί άμεσες παρεμβάσεις από την κυβέρνηση για να αποτραπεί η κοινωνική αδικία και να διασφαλιστεί ότι η σύνταξη χηρείας θα καλύπτει βασικές ανάγκες και αξιοπρεπή διαβίωση για όλους τους δικαιούχους.