Η Ελλάδα της «ψηφιακής επανάστασης» Μητσοτάκη βυθίζεται στο χάος των κυβερνοεπιθέσεων
Η Ελλάδα των τελευταίων ετών αρέσκεται να καμαρώνει για την περίφημη «ψηφιακή επανάσταση». Στις οθόνες των τηλεοράσεων και στα διαφημιστικά σποτ του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, οι πολίτες εμφανίζονται να διεκπεραιώνουν μέσα από το κινητό τους συναλλαγές που άλλοτε απαιτούσαν ουρές στα ΚΕΠ ή ατελείωτα πήγαινε–έλα στις δημόσιες υπηρεσίες. Το gov.gr βαφτίστηκε «σημαία» εκσυγχρονισμού, και η κυβέρνηση το ανέμιζε ως απόδειξη ότι η χώρα έπαψε να είναι ο «ουραγός» της Ευρώπης.
Μόνο που η πραγματικότητα, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα με τις κυβερνήσεις που χτίζουν τη στρατηγική τους σε επικοινωνιακά τρικ, είναι εντελώς διαφορετική. Πίσω από τη βιτρίνα του ψηφιακού μετασχηματισμού, το ελληνικό κράτος αποδεικνύεται ανίκανο να προστατεύσει τους πολίτες του από τον εφιάλτη των κυβερνοεπιθέσεων. Η Ελλάδα φιγουράρει στις διεθνείς κατατάξεις ως η πιο επικίνδυνη χώρα παγκοσμίως για διαδικτυακές απειλές, σε μια λίστα όπου μετά βίας εμφανίζεται άλλο ένα ευρωπαϊκό κράτος (η Σλοβακία).
Εκατομμύρια προσωπικά δεδομένα έχουν χαθεί ή παραδοθεί στο σκοτάδι του dark web. Απόρρητα έγγραφα, τραπεζικοί κωδικοί, στοιχεία επικοινωνίας και ιατρικές συνταγές βρέθηκαν στα χέρια εγκληματικών δικτύων. Η χώρα βιώνει μια ψηφιακή παρακμή που ξεπερνά το τεχνικό επίπεδο: αποτελεί πολιτικό ζήτημα πρώτου μεγέθους, γιατί σηματοδοτεί την κατάρρευση του ίδιου του κράτους.
Το ελληνικό ψηφιακό παράδοξο
Ο διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, Μιχάλης Μπλέτσας, παραδέχθηκε κυνικά ότι οι περισσότερες κυβερνοεπιθέσεις «δεν αναφέρονται καν, γιατί οι φορείς δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν δεχθεί επίθεση». Σκεφτείτε το μέγεθος του προβλήματος: ένα κράτος που διαφημίζει τη «ψηφιακή του επανάσταση» δεν διαθέτει ούτε καν τους μηχανισμούς ανίχνευσης και καταγραφής των επιθέσεων που υφίσταται.
Η αξιωματική αντιπολίτευση υπενθύμισε στη Βουλή ότι η τελευταία επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για θέματα κυβερνοασφάλειας εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024. Από τότε, σιωπή. Προφανώς γιατί κάθε νέα μέρα έφερνε και μια νέα ταπείνωση, που δεν μπορούσε να δικαιολογηθεί ούτε με δελτία τύπου.
Τον Ιούνιο του 2025, το Εθνικό Κτηματολόγιο τέθηκε εκτός λειτουργίας. Μια από τις πιο κρίσιμες ψηφιακές υποδομές του κράτους, πάνω στην οποία στηρίζονται δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, μηχανικοί, επιχειρήσεις και πολίτες, απλώς… κατέρρευσε. Μιλάμε για το «απόλυτο ψηφιακό παράδοξο», καθώς χιλιάδες άνθρωποι εγκλωβίστηκαν χωρίς να μπορούν να ολοκληρώσουν ούτε βασικές διοικητικές πράξεις.
Το ζήτημα δεν είναι τεχνικό. Είναι η επιτομή μιας ψηφιακής στρατηγικής πρόχειρης, ελλιπούς, που αντί να επενδύσει σε υποδομές και ανθεκτικότητα, περιορίστηκε στο επικοινωνιακό περιτύλιγμα. Η «ψηφιακή Ελλάδα» του Μητσοτάκη είναι μια χώρα με όμορφη βιτρίνα αλλά σάπια θεμέλια.
Το χρονολόγιο της ντροπής
Το πρόβλημα δεν εμφανίστηκε ξαφνικά. Από το 2020 μέχρι σήμερα, η Ελλάδα καταγράφει μια μαύρη λίστα κυβερνοεπιθέσεων που θα ζήλευε κάθε σενάριο επιστημονικής δυστοπίας.
Σεπτέμβριος 2020: Η Cosmote δέχεται σοβαρή επίθεση, με διαρροή δεδομένων κλήσεων χιλιάδων χρηστών. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων επιβάλλει πρόστιμο 9,25 εκατ. ευρώ στον ΟΤΕ.
Νοέμβριος 2022: Μαζική επίθεση σε gov.gr και TAXISnet, με στόχο 800 κρατικές υπηρεσίες. Ασθενείς αποκλείονται από τη συνταγογράφηση.
Μάρτιος 2022: Ransomware στα ΕΛΤΑ. Οι εκβιαστές κλειδώνουν κρίσιμα συστήματα ζητώντας λύτρα.
Αύγουστος 2022: Ο ΔΕΣΦΑ δέχεται επίθεση, με κλοπή δεδομένων προσωπικού και πελατών.
2024: Επιθέσεις σε Υπουργεία, Τράπεζες, το Μετρό Θεσσαλονίκης. Παραβίαση στο Κτηματολόγιο.
Νοέμβριος 2024: Το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο βλέπει 813 GB δεδομένων να κλέβονται και να ανεβαίνουν στο dark web.
Ιανουάριος 2025: Το δίκτυο «Σύζευξις», που συνδέει δημόσιους οργανισμούς, μπαίνει στο στόχαστρο.
Αυτό το συνεχές χρονικό διαρροών, εκβιασμών και επιθέσεων δεν δείχνει μόνο την αδυναμία της χώρας να αμυνθεί. Δείχνει ότι οι επιτήδειοι έχουν καταλάβει πως η Ελλάδα είναι ο εύκολος στόχος της Ευρώπης.
Όταν τα δεδομένα γίνονται εμπόρευμα
Η διεθνής μελέτη που εκπονήθηκε το καλοκαίρι του 2024, έπειτα από το παγκόσμιο ψηφιακό χάος της 19ης Ιουλίου, κατέγραψε με ανατριχιαστική λεπτομέρεια τη θέση της Ελλάδας. Ο Lorenzo Grillo και η Δρ. Κάλλια Γκαβέλα τόνισαν ότι η χώρα μας συγκαταλέγεται στις πιο ευάλωτες ευρωπαϊκές χώρες σε ransomware και malware.
Η Microsoft κατέταξε την Ελλάδα στη 13η θέση ανάμεσα σε 32 χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα ψηφιακού εγκλήματος, επισημαίνοντας ότι δεχθήκαμε το 4% όλων των επιθέσεων στην Ευρώπη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά στην πράξη; Ότι οι προσωπικές μας πληροφορίες –από τις φορολογικές δηλώσεις έως τα ιατρικά δεδομένα– κυκλοφορούν σε φόρουμ του dark web, έτοιμα να χρησιμοποιηθούν από κάθε είδους εγκληματίες. Οι πολίτες χάνουν τον έλεγχο της ζωής τους, ενώ το κράτος χάνει κάθε αξιοπιστία.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται η ουσία. Οι κυβερνοεπιθέσεις δεν είναι απλώς θέμα τεχνολογίας. Είναι θέμα εθνικής ασφάλειας, κοινωνικής εμπιστοσύνης και δημοκρατικής λογοδοσίας.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη όμως αντιμετώπισε το ζήτημα με την ίδια λογική που αντιμετωπίζει τα πάντα: με επικοινωνία. Επένδυσε σε καμπάνιες, σε ωραία βίντεο, σε «success stories». Όμως δεν επένδυσε ποτέ σε πραγματική ανθεκτικότητα. Οι ελλείψεις σε προσωπικό, οι πρόχειρες αναθέσεις, οι συμβάσεις με πολυεθνικές χωρίς λογοδοσία (βλ. Cisco στην Παιδεία) αποδεικνύουν ότι το κράτος λειτουργεί με τη λογική του «πάρε κάτι να δείχνεις και μη ρωτάς».
Η αλήθεια είναι ότι καμία «ψηφιακή επανάσταση» δεν μπορεί να σταθεί όταν το ίδιο το θεμέλιό της –η ασφάλεια– είναι διάτρητο. Είναι σαν να χτίζεις ουρανοξύστη με μπαμπάκια.
Η γεωπολιτική διάσταση
Σε έναν κόσμο όπου οι κυβερνοεπιθέσεις αποτελούν στρατηγικό όπλο κρατών και μυστικών υπηρεσιών, η Ελλάδα εμφανίζεται ως ανοχύρωτη πολιτεία. Οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, ακόμη και μεσαίες δυνάμεις όπως το Ιράν και η Τουρκία, επενδύουν δισεκατομμύρια στην κυβερνοάμυνα. Η χώρα μας, αντιθέτως, καταγράφεται στην ουρά.
Αυτό δεν είναι μόνο ζήτημα «τεχνικής ανεπάρκειας». Είναι απειλή για την ίδια την εθνική κυριαρχία. Όταν ο εχθρός μπορεί να μπλοκάρει το Κτηματολόγιο, να παγώσει τα ΕΛΤΑ ή να αποκλείσει την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, τότε δεν μιλάμε για απλές επιθέσεις χάκερ. Μιλάμε για μια μορφή ψηφιακού πολέμου στον οποίο η Ελλάδα μπαίνει αόπλιστη.
Το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι η απουσία κάθε στρατηγικής λογοδοσίας. Κανείς υπουργός δεν παραιτήθηκε, κανένας διοικητής δεν λογοδότησε για τις συνεχείς αποτυχίες. Η υπόθεση Κεραμέως–Cisco, όπου τα δεδομένα 1,5 εκατομμυρίου μαθητών παραδόθηκαν σε ιδιωτική εταιρεία με αντάλλαγμα 2 εκατομμύρια ευρώ, παραμένει στο σκοτάδι χωρίς συνέπειες.
Κι όμως, σε κάθε χώρα της Ευρώπης, ένα τέτοιο σκάνδαλο θα σήμαινε το πολιτικό τέλος ενός υπουργού. Στην Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη, ήταν απλώς άλλη μια «λεπτομέρεια» που χάθηκε μέσα στον καταιγισμό των κρίσεων.
Το μέλλον που χάνεται
Η ψηφιακή ασφάλεια δεν είναι τεχνοκρατικό ζήτημα για geeks. Είναι προϋπόθεση ύπαρξης ενός σύγχρονου κράτους. Όταν οι πολίτες δεν μπορούν να εμπιστευτούν το ίδιο τους το κράτος για να φυλάξει τα προσωπικά τους δεδομένα, τότε καταρρέει ο πυρήνας της δημοκρατίας: η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε κοινωνία και εξουσία.
Η Ελλάδα κινδυνεύει να καταγραφεί όχι μόνο ως ουραγός στην Ευρώπη, αλλά ως παράδειγμα προς αποφυγή. Μια χώρα που διαφήμιζε την ψηφιακή της αναγέννηση ενώ στην πραγματικότητα βούλιαζε σε ψηφιακό χάος.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο του παρόντος. Είναι και του μέλλοντος. Γιατί όταν οι νέοι επιστήμονες βλέπουν μια χώρα που δεν μπορεί να προστατεύσει ούτε τις βασικές της υποδομές, φεύγουν. Το brain drain συνεχίζεται και στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, αφήνοντας πίσω μόνο κενά κουφάρια.
Η ψηφιακή Ελλάδα δεν είναι το success story που ονειρεύτηκαν οι επικοινωνιολόγοι του Μαξίμου. Είναι ένα κραυγαλέο παράδειγμα αποτυχημένου κράτους, που προσφέρει τα δεδομένα των πολιτών του ως έπαθλο σε διεθνή εγκληματικά δίκτυα.
Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι πόσες ακόμη επιθέσεις θα αντέξουμε. Είναι αν θα συνεχίσουμε να ανεχόμαστε μια κυβέρνηση που βαφτίζει την ψηφιακή παρακμή «επανάσταση». Γιατί το ψηφιακό χάος δεν είναι μια «παρενέργεια». Είναι η ίδια η απόδειξη της θεσμικής παρακμής που τρώει τα σωθικά της χώρας.
Και όταν το κράτος χάνει τον έλεγχο του ψηφιακού του εαυτού, χάνει τελικά και την ίδια του την υπόσταση.
