Η μεγάλη ταμειακή λεηλασία

Η κυβέρνηση φαίνεται να έχει περάσει σε μια φάση ανελέητης σάρωσης κάθε διαθέσιμης ρευστότητας στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, προκειμένου να καλύψει με πρόχειρα μπαλώματα μια επερχόμενη και βαθιά δημοσιονομική ασφυξία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, όσα συνέβησαν με τον ΕΛΓΑ στις 16 Δεκεμβρίου 2025 δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως τεχνικό λάθος ή οργανωτικό φιάσκο.

Πρόκειται για ένα ακόμη επεισόδιο συστηματικής υφαρπαγής ταμειακών διαθεσίμων, που αποκαλύπτει τον πραγματικό τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται η κυβέρνηση τα δημόσια οικονομικά.

Την ημέρα εκείνη, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και ο ΟΠΕΚΕΠΕ ανακοίνωσαν με τυμπανοκρουσίες την καταβολή 487,9 εκατομμυρίων ευρώ σε 485.896 δικαιούχους αγρότες. Στην πράξη, όμως, αποδείχθηκε ότι ο ΕΛΓΑ δεν διέθετε τα περίπου 120 εκατομμύρια ευρώ που όφειλε να καταβάλει και παρενέβη απευθείας στους λογαριασμούς των παραγωγών, δεσμεύοντας ποσά που είχαν πιστωθεί από τον ΟΠΕΚΕΠΕ.

Τα χρήματα αυτά δεν ανήκαν στον ΕΛΓΑ, ούτε στο ελληνικό κράτος, αλλά προέρχονταν από ευρωπαϊκές ενισχύσεις, οι οποίες απλώς διακινούνται μέσω του ελληνικού διοικητικού μηχανισμού.

Οι αγρότες, ωστόσο, γνωρίζουν εδώ και χρόνια αυτή τη μέθοδο ανακύκλωσης των ίδιων χρημάτων. Περίμεναν συνολικά ενισχύσεις ύψους περίπου 580 εκατομμυρίων ευρώ, είδαν τις πληρωμές τους να μειώνονται κατά περίπου 100 εκατομμύρια σε σχέση με το 2024 και, επιπλέον, διαπίστωσαν ότι ο ΕΛΓΑ δέσμευσε άλλα 90 εκατομμύρια ευρώ με μια μεθόδευση που χαρακτηρίζεται από πρωτοφανή ωμότητα. Έτσι, ανήμερα της ψήφισης του προϋπολογισμού του 2026, αποκαλύφθηκε δημόσια ότι ο ασφαλιστικός οργανισμός των αγροτών δεν είχε ούτε τα στοιχειώδη διαθέσιμα στο ταμείο του.

Το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει είναι πού κατευθύνθηκαν τα χρήματα του ΕΛΓΑ, ώστε να φτάσει στο σημείο να «αγγίξει» ευρωπαϊκά κονδύλια που δεν του ανήκουν. Τα ποσά των άμεσων ενισχύσεων και των επιδοτήσεων δεν αποτελούν κρατικό έσοδο, ούτε μπορούν να χρησιμοποιούνται για την κάλυψη άλλων δημοσιονομικών αναγκών. Ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αποδίδονται στους δικαιούχους μέσω συγκεκριμένων μηχανισμών.

Παρ’ όλα αυτά, έχει ήδη παραδεχθεί στη Βουλή ο πρώην υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια εντάσσονται στα κρατικά ταμειακά διαθέσιμα, μια πρακτική που αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στα επίσημα έγγραφα του ΟΔΔΗΧ.

Στο Ετήσιο Δελτίο Δημοσίου Χρέους 2024, ο ΟΔΔΗΧ αναφέρει ρητά ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες του Ελληνικού Δημοσίου καλύφθηκαν, μεταξύ άλλων, από εκταμιεύσεις δόσεων στο πλαίσιο της δανειακής σύμβασης με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Σταθερότητας.

Με άλλα λόγια, ευρωπαϊκά χρήματα που προορίζονται για συγκεκριμένες πολιτικές και δικαιούχους εμφανίζονται ως εργαλείο κάλυψης ταμειακών αναγκών του κράτους.

Ο προϋπολογισμός του 2026, που ψηφίστηκε πρόσφατα, αποκρύπτει προσωρινά τη σκληρή πραγματικότητα του 2025, αξιοποιώντας στοιχεία σε ταμειακή βάση και μεταθέτοντας την αποκάλυψη της πραγματικής εικόνας για τις αρχές του 2026.

Όταν, όμως, δημοσιοποιηθούν τα οριστικά στοιχεία για το έλλειμμα και το χρέος, δεν θα προστεθεί απλώς ένας ακόμη ελλειμματικός προϋπολογισμός στους ήδη πέντε της περιόδου Μητσοτάκη, οι οποίοι αθροιστικά κατέγραψαν έλλειμμα 51,7 δισεκατομμυρίων ευρώ. Θα ξεκινήσει, στην πράξη, ένα άτυπο τετραετές εσωτερικό μνημόνιο λιτότητας και αναπτυξιακής καχεξίας, χωρίς τυπικές δεσμεύσεις αλλά με πραγματικές κοινωνικές συνέπειες.

Ο Πολυετής Δημοσιονομικός Προγραμματισμός 2026-2029, που παρουσιάζεται από την κυβέρνηση ως συμμόρφωση σε «ευρωπαϊκές απαιτήσεις για βιώσιμα δημόσια οικονομικά», συνιστά έμμεση ομολογία της δραματικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Παράλληλα, ενισχύει τα σενάρια πρόωρων εκλογών από την άνοιξη και πριν από το καλοκαίρι, ως διέξοδος από ένα αδιέξοδο που βαθαίνει.

Το πιο παράδοξο στοιχείο είναι ότι ένα κράτος με σωρευτικά ελλείμματα άνω των 51 δισεκατομμυρίων ευρώ την πενταετία 2020-2024, τα οποία θα αυξηθούν περαιτέρω με το οριστικό κλείσιμο του 2025, εμφανίζεται να αποπληρώνει πρόωρα δημόσιο χρέος.

Η απάντηση βρίσκεται στη μαζική αποστράγγιση της ρευστότητας κράτους και δημόσιων φορέων. Το δημόσιο χρέος εξυπηρετείται μέσω εσωτερικού δανεισμού από φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, κυρίως με βραχυχρόνια δάνεια τύπου repos, τα οποία έφτασαν τα 55 δισεκατομμύρια ευρώ στο τέλος του 2024.

Τα χρήματα αυτά, ωστόσο, δεν είναι δωρεάν ούτε μόνιμα. Θα πρέπει να επιστραφούν όταν οι φορείς τα χρειαστούν για τις δικές τους υποχρεώσεις, μετατρέποντας το πρόβλημα σε μια «καυτή πατάτα» για τον επόμενο πρωθυπουργό. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η ταμειακή «τρύπα» του ΕΛΓΑ, καθώς και η αυξανόμενη χρήση ευρωπαϊκών κονδυλίων, στα οποία το κράτος δεν έχει ιδιοκτησιακό δικαίωμα αλλά απλώς ρόλο διαχειριστή.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο δανεισμός του Δημοσίου μέσω έκδοσης τίτλων αυξήθηκε σημαντικά από το 2019 έως το 2024, αλλά στην πραγματικότητα προήλθε κυρίως από το Ευρωσύστημα και όχι από τις αγορές.

Η μαζική αγορά και διακράτηση ελληνικών ομολόγων από το Ευρωσύστημα δημιούργησε έλλειψη τίτλων στη δευτερογενή αγορά, γεγονός που ανάγκασε το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο να προτείνει συχνότερες εκδόσεις νέων τίτλων. Την ίδια στιγμή, η ακύρωση έξι προγραμματισμένων δημοπρασιών ομολόγων μέσα στο 2025 εντείνει τα ερωτήματα για τη δυνατότητα του Δημοσίου να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές χωρίς εσωτερικούς ακροβατισμούς.

Παράλληλα, τα βραχυχρόνια δάνεια του Δημοσίου μέσω repos από φορείς της Γενικής Κυβέρνησης εκτοξεύθηκαν, ενώ ο αντίστοιχος δανεισμός από τις αγορές περιορίστηκε σε οριακά επίπεδα.

Από τα παραπάνω προκύπτει ένα ακόμη ερώτημα: Ήταν τα πλεονάσματα των φορέων Γενικής Κυβέρνησης (Γ/Κ) πλην Δημοσίου αρκετά για να αυξήσουν τα ταμειακά τους διαθέσιμα από 21,9 δισ. στις 30/6/19 σε 55 δισ. στις 31/12/24; Τα στοιχεία του πίνακα δείχνουν ότι:

• Το 2019 η απελθούσα κυβέρνηση Τσίπρα άφησε όλα τα δημοσιονομικά αποτελέσματα θετικά με πλεονάσματα.
• Όλοι οι προϋπολογισμοί των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλειας (ΟΚΑ) 2019-24 ήταν πλεονασματικοί με συνολικό πλεόνασμα 7,1 δισ.
• Όλοι οι προϋπολογισμοί 2019-24 των φορέων Κεντρικής Κυβέρνησης πλην Δημοσίου ήταν πλεονασματικοί με συνολικό πλεόνασμα 21,8 δισ.
• Οι προϋπολογισμοί του Δημοσίου 2020-24 ήταν ελλειμματικοί, με συνολικό έλλειμμα 51,7 δισεκατομμυρίων, ενώ ο Π /Υ του 2019 είχε πλεόνασμα 358 εκατ. και
• οι προϋπολογισμοί των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) 2021-24 ήταν ελλειμματικοί με συνολικό έλλειμμα 1,4 δισεκατομμύρια, ενώ οι προϋπολογισμοί 2019-20 ήταν πλεονασματικοί με συνολικό πλεόνασμα 76 εκατ.

Τα ταμειακά διαθέσιμα

Τώρα, αν προσθέσουμε το συνολικό πλεόνασμα των ΟΚΑ 2019-24 (7,1 δισ.) και των φορέων Κεντρικής Κυβέρνησης πλην Δημοσίου (21,8 δισ.) στα ταμειακά διαθέσιμα που είχαν οι φορείς Γ/Κ πλην Δημοσίου στις 30/6/19 (21,9 δισ.), προκύπτουν τα ταμειακά διαθέσιμα των φορέων Γ/Κ πλην Δημοσίου στις 31/12/24 (50,8 δισ.).

Αφού τα ταμειακά διαθέσιμα των φορέων Γ/Κ πλην Δημοσίου στις 31/12/24 ήταν 50,8 δισ., πώς μπόρεσε το Δημόσιον να δανειστεί ταμειακά διαθέσιμα 55 δισ. την ίδια ημερομηνία που δείχνει το ετήσιο ΔΔΧ2024; Πού βρέθηκαν τα επιπλέον 4,2 δισ. που φέρεται να έχει δανειστεί το Δημόσιο από φορείς Γ/Κ στις 31/12/24;

Ενδεχομένως 1,5 δισ. να προήλθε από τη μείωση των κρατικών τίτλων που διακρατούσαν οι φορείς Γ/Κ. Τα υπόλοιπα 2,7 δισ. πού βρέθηκαν; Το ΓΛΚ βεβαιώνει ότι οι φορείς Γ/Κ πλην Δημοσίου διέθεταν δικά τους ταμειακά διαθέσιμα 55 δισ. στις 31/12/24; Σύμφωνα με τον πίνακα της σελ. 18 του ετήσιου ΔΔΧ 2024, όλοι οι φορείς Γ/Κ στις 31.12.24 διέθεταν επιπλέον ταμειακά διαθέσιμα 36,3 δισ. Μάλιστα τα 36,3 δισ. αφαιρούνται από το «μεικτό» χρέος Γ/Κ (365,5 δισ.) και προκύπτει «καθαρό» χρέος Γ/Κ 329,2 δισ. στις 31.12.24.Τα 16,9 από τα 36,3 δισ. βεβαιώνεται ότι ήταν ταμειακά διαθέσιμα των υπόλοιπων φορέων Γ/Κ πλην Δημοσίου. Η βεβαίωση αυτή οξύνει σε υπερθετικό βαθμό τα ερωτήματα που διατυπώθηκαν παραπάνω, σχετικά με τα ταμειακά διαθέσιμα των φορέων Γ/Κ πλην Δημοσίου στις 31.12.24 (71,9 δισ.).

Αν πράγματι οι φορείς Γ/Κ διέθεταν επιπλέον ταμειακά διαθέσιμα, πέραν των 55 δισ. που είχε δανειστεί το Δημόσιο με repos, τότε γιατί το Δημόσιο είχε δανειστεί με repos στις 31/12/24 και ταμειακά διαθέσιμα από φορείς εκτός Γ/Κ 1,6 δισ.; Δηλώνει αυτός ο επιπλέον δανεισμός του Δημοσίου από φορείς εκτός Γ/Κ εξάντληση των ταμειακών διαθεσίμων των φορέων Γενικής Κυβέρνησης;