Η πιο μυστική εκλογή στον κόσμο

Η εκλογή νέου Πάπα είναι μια από τις πιο απόρρητες διαδικασίες στον πλανήτη. Την Τετάρτη, 133 καθολικοί καρδινάλιοι θα συγκεντρωθούν στην Καπέλα Σιστίνα για να εκλέξουν τον διάδοχο του πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος έχει παραιτηθεί. Ο καθένας τους θα έχει ήδη ορκιστεί στα Ευαγγέλια να κρατήσει απόλυτη σιωπή για κάθε πτυχή της διαδικασίας, όχι μόνο κατά τη διάρκειά της, αλλά για όλη του τη ζωή.

Η μυστικότητα, όμως, δεν περιορίζεται στους εκλέκτορες. Ο ίδιος όρκος δεσμεύει οποιονδήποτε βρίσκεται εντός του Βατικανού κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου. Από τους δύο γιατρούς που παραμένουν σε επιφυλακή για κάθε έκτακτο περιστατικό, μέχρι το προσωπικό της τραπεζαρίας που σερβίρει τα γεύματα στους καρδιναλίους, όλοι καλούνται να τηρήσουν «απόλυτη και αιώνια μυστικότητα».

Για να διασφαλιστεί η απομόνωση, το παρεκκλήσι και οι χώροι διαμονής των καρδιναλίων ελέγχονται εξονυχιστικά για κρυφές συσκευές ηχογράφησης ή παρακολούθησης. Σύμφωνα με το BBC, χρησιμοποιούνται ηλεκτρονικά συστήματα παρεμβολών ώστε να μπλοκάρονται πλήρως τα σήματα κινητής τηλεφωνίας και ασύρματων δικτύων, αποτρέποντας κάθε πιθανή επικοινωνία με τον έξω κόσμο.

Όπως τονίζει ο Τζον Άλεν, συντάκτης του ειδησεογραφικού ιστότοπου Crux, το Βατικανό αντιμετωπίζει την έννοια της απομόνωσης με απόλυτη σοβαρότητα. Κάθε λεπτομέρεια είναι σχεδιασμένη ώστε να αποκλείσει οποιαδήποτε διαρροή ή εξωτερική επιρροή, διατηρώντας το κύρος και το μυστήριο μιας διαδικασίας που έχει τις ρίζες της αιώνες πίσω.

Η απομόνωση των καρδιναλίων κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου δεν αποσκοπεί μόνο στη διατήρηση της μυστικότητας της ψηφοφορίας. Έχει επίσης έναν βαθύτερο, πιο στρατηγικό σκοπό: να αποτρέψει οποιαδήποτε εξωτερική παρέμβαση ή επιρροή που θα μπορούσε να αλλοιώσει τη διαδικασία ή να χειραγωγήσει τους εκλέκτορες. Ο αποκλεισμός αποσκοπεί στο να κρατήσει μακριά «κακόβουλες δυνάμεις» που θα επιδίωκαν να αποσπάσουν πληροφορίες ή να επηρεάσουν το αποτέλεσμα μιας από τις πιο βαρυσήμαντες αποφάσεις στη ζωή των συμμετεχόντων.

Παρότι η Καθολική Εκκλησία υποστηρίζει πως η εκλογή νέου Πάπα είναι πράξη θεϊκής καθοδήγησης και όχι πολιτικής διαπραγμάτευσης, οι υπεύθυνοι του Βατικανού δεν αφήνουν τίποτα στην τύχη. Η προετοιμασία είναι εξονυχιστική και η επιτήρηση αυστηρή. Όλοι όσοι εισέρχονται στο κονκλάβιο υποχρεούνται να παραδώσουν κάθε είδους ηλεκτρονική συσκευή: κινητά τηλέφωνα, τάμπλετ, φορητούς υπολογιστές και έξυπνα ρολόγια. Η τεχνολογία τίθεται εκτός νόμου για όσο διαρκεί η εκλογική διαδικασία.

Την τήρηση των κανόνων επιβλέπει η αστυνομία του ίδιου του Βατικανού, η οποία έχει την εντολή να διασφαλίζει την απόλυτη απομόνωση των εκλεκτόρων. Κάθε λεπτομέρεια, από την απενεργοποίηση των δικτύων έως τη φυσική απομάκρυνση από τον έξω κόσμο, έχει σχεδιαστεί για έναν σκοπό: να προστατεύσει την αγνότητα της απόφασης από κάθε εξωτερική επιρροή και να διασφαλίσει ότι η φωνή που θα καθοδηγήσει την ψήφο είναι –όπως το πιστεύουν οι καθολικοί– η φωνή του Θεού.

Κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου, οι καρδινάλιοι ζουν αποκομμένοι από κάθε επαφή με τον έξω κόσμο. Δεν υπάρχουν τηλεοράσεις, εφημερίδες ή ραδιόφωνο στους ξενώνες που τους φιλοξενούν. Η πληροφόρηση μηδενίζεται. Όπως δήλωσε ο Μονσινιόρ Πάολο ντε Νίκολο, ο οποίος υπηρέτησε επί τρεις δεκαετίες στον παπικό οίκο, «δεν μπορείς καν να ανοίξεις τα παράθυρα, επειδή πολλά δωμάτια έχουν θέα προς τον εξωτερικό κόσμο». Η απομόνωση είναι κυριολεκτική.

Το ίδιο ισχύει και για όσους εργάζονται εντός του Βατικανού κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Όλο το προσωπικό έχει υποβληθεί σε αυστηρούς ελέγχους, αλλά παρ’ όλα αυτά, τους απαγορεύεται κάθε μορφή επικοινωνίας με τους εκλέκτορες. Η επαφή είναι μηδενική, ακόμα και για πρακτικά ζητήματα. Η μόνη εξαίρεση αφορά περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, στις οποίες χρησιμοποιούνται γουόκι-τόκι — όχι για συνομιλίες, αλλά για απλές, κρίσιμες ανακοινώσεις: ένα ιατρικό περιστατικό ή η ενημέρωση ότι ο νέος Πάπας εξελέγη και πρέπει να σημάνουν οι καμπάνες της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

Όπως τονίζει η Ινές Σαν Μαρτίν από τις Ποντιφικές Εταιρείες Ιεραποστολής στις ΗΠΑ, οι καρδινάλιοι παραμένουν «εντελώς αποκομμένοι από την επικοινωνία». Ο αποστειρωμένος αυτός χώρος δεν αφήνει περιθώριο σε εξωτερικές παρεμβάσεις, ενισχύοντας τη βαρύτητα και τη μοναδικότητα της στιγμής: μιας εκλογής που προορίζεται να γίνει χωρίς θόρυβο, χωρίς πίεση και, θεωρητικά, μόνο με θεία καθοδήγηση.

Επισήμως, οι καρδινάλιοι δεν επιτρέπεται να κάνουν δηλώσεις ή σχόλια για την επερχόμενη εκλογή, ακόμα και εκτός του κονκλάβιου. Παρ’ όλα αυτά, η Ρώμη έχει μετατραπεί σε πεδίο ανεπίσημων παρατηρήσεων και φημών από τη στιγμή που τελέστηκε η κηδεία του πάπα Φραγκίσκου. Τμήματα του ιταλικού Τύπου και πολλοί προσκυνητές ή επισκέπτες επιδίδονται σε ένα άτυπο «κυνήγι καρδιναλίων», προσπαθώντας να εντοπίσουν ποιος μπορεί να είναι ο επικρατέστερος για τη διαδοχή.

Ορισμένα μέσα επιλέγουν πιο ελαφρύ τόνο, καταγράφοντας σκηνές από τη ρωμαϊκή καθημερινότητα των εκλεκτόρων. «Κρασί και ριγκατόνι: οι τελευταίοι δείπνοι των καρδιναλίων» έγραφε χαρακτηριστικά η La Repubblica, περιγράφοντας τους «πρίγκιπες της εκκλησίας» να απολαμβάνουν ρωμαϊκά πιάτα στα εστιατόρια της πόλης, λίγο πριν μπουν στην πλήρη απομόνωση του κονκλάβιου.

Δημοσιογράφοι προσπαθούν ακόμη και μέσω του προσωπικού εστίασης να αποσπάσουν πληροφορίες, ρωτώντας σερβιτόρους για οτιδήποτε μπορεί να άκουσαν. Οι απαντήσεις όμως είναι απογοητευτικές. «Τίποτα», απάντησε ένας από τους σερβιτόρους στο Roberto’s, ένα εστιατόριο δύο δρόμους πίσω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. «Πάντα κάνουν ησυχία όποτε πλησιάζουμε».

Η πόλη έχει γεμίσει με καρδινάλιους — σχεδόν 250 έχουν φτάσει από όλο τον κόσμο. Από αυτούς, ωστόσο, μόνο όσοι είναι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου στο κονκλάβιο. Οι υπόλοιποι είναι παρόντες ως παρατηρητές, χωρίς συμμετοχή στη διαδικασία εκλογής. Μέχρι την τελική ψηφοφορία, το Βατικανό παραμένει σιωπηλό, με κάθε βλέμμα στραμμένο σε ό,τι δεν λέγεται.

Καθώς οι καρδινάλιοι συγκεντρώνονται καθημερινά στο Βατικανό για τις προκαταρκτικές τους συνάξεις πριν από το κονκλάβιο, δέχονται συνεχώς ερωτήσεις από δημοσιογράφους και παρατηρητές που αναζητούν ενδείξεις για την κατεύθυνση της διαδικασίας. Οι απαντήσεις, ωστόσο, παραμένουν επιφυλακτικές. Οι περισσότεροι περιορίζονται σε γενικόλογες τοποθετήσεις για την «ανάγκη για ενότητα» ή διαβεβαιώνουν ότι η εκλογή δεν θα καθυστερήσει.

Η Καθολική Εκκλησία παρουσιάζει την εκλογή ως πνευματική διαδικασία, απαλλαγμένη από πολιτικά κριτήρια. Όπως εξηγεί η Ινές Σαν Μαρτίν, «η όλη ιδέα είναι να είναι μια θρησκευτική απόφαση, όχι πολιτική. Πιστεύουμε ότι το Άγιο Πνεύμα καθοδηγεί τη συζήτηση και την ψήφο». Στην πράξη όμως, ο Πάπας δεν είναι μόνο πνευματικός ηγέτης. Είναι επικεφαλής ενός παγκόσμιου θεσμού με τεράστια ηθική, πολιτική και οικονομική επιρροή — από τη διπλωματία και τις ανθρωπιστικές κρίσεις μέχρι την κοινωνική πολιτική και τις ηθικές τοποθετήσεις.

Η σημασία της επιλογής ξεπερνά τα στενά όρια του Βατικανού. Ο νέος Πάπας θα διαμορφώσει το μέλλον της Εκκλησίας, τις προτεραιότητες και τον τόνο της σε παγκόσμιο επίπεδο. Και ενώ οι παλιοί καιροί όπου καθολικοί μονάρχες μπορούσαν να ασκήσουν βέτο έχουν παρέλθει —το δικαίωμα αυτό καταργήθηκε το 1907— η επιρροή συνεχίζεται, κυρίως μέσω των ΜΜΕ και των δημόσιων παρεμβάσεων.

Παρά τον εξωτερικό θόρυβο, οι εκλέκτορες θα βρεθούν το πρωί της Τετάρτης πλήρως απομονωμένοι: χωρίς τηλέφωνα, χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο, μέσα στα τείχη του Βατικανού, προετοιμασμένοι να επιλέξουν τον επόμενο Ποντίφικα. Ο Τζον Άλεν εκτιμά ότι οι προσωπικές σχέσεις και οι εντυπώσεις που διαμορφώνονται στις μεταξύ τους συνομιλίες θα μετρήσουν περισσότερο από τις παρατάξεις ή τις πολιτικές ταμπέλες.

Η Ινές Σαν Μαρτίν το συνοψίζει με απλότητα: «Πολλοί από αυτούς μιλούν για πρώτη φορά μεταξύ τους. Ποτέ δεν ξέρεις πόσο εμπνευσμένος μπορεί να είναι κάποιος». Η ψήφος μπορεί να είναι μυστική, αλλά το αποτέλεσμά της θα ακουστεί παντού.