Η πρωτοβουλία της ΝΙΚΗΣ δημιουργεί ένα πλήρες νομικό πλαίσιο για την ακύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών

Η Συμφωνία των Πρεσπών υπήρξε ένα καθοριστικό γεγονός για την Ελλάδα, με πολλές αντιπαραθέσεις και ανησυχίες, καθώς συνδέθηκε με την αναγνώριση ενός κράτους που αυτοπροσδιορίζεται ως “Μακεδονία” και με τη δημιουργία ενός λαού που αυτοπροσδιορίζεται ως “Μακεδόνες”. Αυτή η συμφωνία έθεσε σε αμφισβήτηση την εθνική μας ταυτότητα, καθώς η Ελλάδα αποδέχθηκε την ύπαρξη ενός κρατικού οντότητας με γλώσσα, προϊόντα και δραστηριότητες που φέρουν το όνομα “Μακεδονία”. Παρά το γεγονός ότι το προσδιοριστικό “Βόρεια” στο όνομα της χώρας φαινόταν να αποτελεί μια παραχώρηση για να περιοριστεί ο “μακεδονισμός”, η πράξη αυτή αποδείχθηκε αναποτελεσματική. Αντιθέτως, η Συμφωνία ενίσχυσε τον εθνοκαθαρτικό χαρακτήρα του όρου και επέτρεψε στους Σκοπιανούς να συνεχίσουν τη χρήση του όρου “Μακεδονία” χωρίς να περιοριστούν από το προσδιοριστικό “Βόρεια”.

Η αποδοχή της Συμφωνίας των Πρεσπών και η εφαρμογή της υπήρξαν αμφισβητούμενα και για τον λόγο αυτό, το άρθρο αυτό εξετάζει τις νομικές δυνατότητες που προβλέπει το διεθνές δίκαιο για την ακύρωση διεθνών συμφωνιών. Ο βασικός νομικός οδηγός για την ακύρωση τέτοιων συμφωνιών είναι η Σύμβαση της Βιέννης του 1969, την οποία η Ελλάδα έχει κυρώσει από το 1991. Η Σύμβαση αυτή παρέχει κατηγορηματικά κριτήρια για την ακύρωση ή την καταγγελία μιας συμφωνίας, όπως η απάτη, η δωροδοκία, ο εξαναγκασμός, η αντίθεση με αναγκαστικούς κανόνες διεθνούς δικαίου, η έλλειψη συναίνεσης ή η ουσιώδης παραβίαση των όρων της.

Στην περίπτωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, η πιο καθαρή και εφαρμόσιμη νομική οδό για την καταγγελία της φαίνεται να είναι η “ουσιώδης παραβίαση” των όρων της συμφωνίας, σύμφωνα με το άρθρο 60 της Σύμβασης της Βιέννης. Το άρθρο αυτό αναγνωρίζει ότι η παραβίαση βασικών όρων της συμφωνίας μπορεί να οδηγήσει στην ακύρωσή της, ειδικά όταν οι παραβιάσεις αυτές αφορούν τους θεμελιώδεις όρους που καθορίζουν το σκοπό και το αντικείμενο της συμφωνίας. Στην περίπτωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, το όνομα του κράτους, που είναι η βασικότερη διάταξη της συμφωνίας, αποτελεί τη “ουσιαστική διάταξη” για την πραγματοποίηση του σκοπού της, κάτι που έχει παραβιαστεί συστηματικά από την πλευρά των Σκοπίων.

Από τον Μάιο του 2024 και μετά, οι Σκοπιανοί έχουν προβεί σε σειρά επαναλαμβανόμενων παραβιάσεων της συμφωνίας. Οι παραβιάσεις αυτές είναι τόσο συστηματικές και επισημαίνονται σε διάφορες περιπτώσεις, με την πιο χαρακτηριστική να είναι η δήλωση της νέας Προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας, Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, στην επίσημη τελετή ορκωμοσίας της, όταν δήλωσε ότι αναλαμβάνει καθήκοντα ως “Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας”. Αυτή η αναφορά στη “Μακεδονία” επαναλήφθηκε σε πάνω από 150 περιπτώσεις, ακόμη και σε επίσημες συναντήσεις με ξένους διπλωμάτες και Ευρωπαίους αξιωματούχους, δείχνοντας μια ολοκληρωτική παραβίαση των όρων της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Η αυξανόμενη συστηματική παραβίαση των όρων της συμφωνίας καθιστά σαφές ότι η Συμφωνία των Πρεσπών δεν έχει τηρηθεί και οι προϋποθέσεις για την ακύρωσή της βάσει του διεθνούς δικαίου είναι προφανείς. Η Ελλάδα, έχοντας δώσει τη συναίνεσή της σε μια συμφωνία που παραβιάζεται συνεχώς από την άλλη πλευρά, έχει πλέον τη δυνατότητα να επανεξετάσει την εφαρμογή της και να ζητήσει την ακύρωσή της μέσω του νομικού πλαισίου της Σύμβασης της Βιέννης.

Η Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΙΚΗΣ, στις 27 Ιανουαρίου 2025, κατέθεσε Πρόταση Νόμου για την ακύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, η οποία συνοδευόταν από την απαραίτητη Αιτιολογική Έκθεση. Το κείμενο αυτό παρέχει αναλυτική εξήγηση για τη διαδικασία ακύρωσης της Συμφωνίας, βασισμένη στη Σύμβαση της Βιέννης του 1969, παραθέτοντας τις ουσιώδεις παραβιάσεις που έχουν καταγραφεί από την πλευρά των Σκοπίων και περιγράφοντας τα απαραίτητα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα για την αποχώρηση από τη συμφωνία.

Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τα εξής βήματα:

1. Αποστολή επιστολής προς τα Σκόπια: Στην επιστολή, η Ελλάδα θα δηλώσει την πρόθεσή της να αποχωρήσει από τη Συμφωνία, επικαλούμενη τις ουσιώδεις παραβιάσεις που έχουν διαπιστωθεί.
2. Αναφορά των ουσιωδών παραβιάσεων: Στην επιστολή θα αναφέρονται αναλυτικά οι λόγοι που καθιστούν τις παραβιάσεις ουσιώδεις, όπως η παραβίαση του ονόματος και άλλων θεμελιωδών όρων της συμφωνίας.
3. Προθεσμία τριών μηνών για συμμόρφωση: Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βιέννης, η Ελλάδα θα δώσει προθεσμία τριών μηνών για να συμμορφωθούν τα Σκόπια με τους όρους της συμφωνίας.
4. Ανάληψη μέτρων μετά την παρέλευση της προθεσμίας: Αν δεν υπάρξει συμμόρφωση εντός της προθεσμίας, η Ελλάδα θα προχωρήσει σε σειρά μέτρων, τα οποία περιλαμβάνουν:
   • Παύση αναγνώρισης του συνταγματικού ονόματος της γειτονικής χώρας.
   • Επιστροφή στο καθεστώς της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓΔΜ).
   • Επανεκκίνηση διαπραγματεύσεων για το όνομα.
   • Παύση αναγνώρισης της γλώσσας ως “μακεδονικής”.
   • Παύση αναγνώρισης της ταυτότητας τους ως “μακεδονικής” στα διαβατήρια.
   • Ανάκτηση του δικαιώματος βέτο της Ελλάδας στους διεθνείς οργανισμούς.
   • Πρόβλεψη μεταβατικής περιόδου για τα διαβατήρια της γειτονικής χώρας.

Η πρωτοβουλία της ΝΙΚΗΣ προσφέρει ένα σαφές νομικό πλαίσιο για την ακύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, και το μόνο που απομένει είναι η πολιτική βούληση για την εφαρμογή αυτών των βημάτων. Αν η ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει να ακολουθήσει αυτή τη νομική οδό, η εφαρμογή της μπορεί να δημιουργήσει νέες εξελίξεις στις διμερείς σχέσεις και στην περιοχή.

Οι ευθύνες κυβέρνησης-Κοινοβουλίου

Για να προχωρήσει η διαδικασία, η κυβέρνηση οφείλει να επιτρέψει τη συζήτηση της Πρότασης Νόμου στην Ολομέλεια της Βουλής. Δυστυχώς, στην Ελλάδα η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) συχνά μπλοκάρει τέτοιες διαδικασίες, εμποδίζοντας τη νομοθετική λειτουργία του Κοινοβουλίου. Ήρθε η ώρα να αλλάξει αυτή η πρακτική.