Η «σιωπηλή φάση» του Αλτσχάιμερ ενδέχεται να ξεκινά πολλές δεκαετίες πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων, σύμφωνα με μελέτη του NIH

Οι τελευταίες εξελίξεις στην έρευνα για τη νόσο Αλτσχάιμερ αποκαλύπτουν μια ελπιδοφόρα στροφή στην κατανόηση της ασθένειας που καταστρέφει τη μνήμη, υποδεικνύοντας ότι σημαντικές αλλαγές στον εγκέφαλο μπορούν να συμβούν δεκαετίες πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.

Μια πρόσφατη μελέτη εντόπισε μια διφασική εξέλιξη της νόσου, επισημαίνοντας μια σιωπηλή φάση που χαρακτηρίζεται από διακριτικές εγκεφαλικές αλλαγές πολύ πριν γίνει φανερή η γνωστική παρακμή. Η νόσος Αλτσχάιμερ έχει μια μακρά προσυμπτωματική περίοδο, με αλλαγές στον εγκέφαλο να συμβαίνουν «10, 15, ακόμα και 20 χρόνια πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων μνήμης και σκέψης», ανέφερε ο Ίγκορ Καμάργκο Φοντάνα, διευθυντής προγραμματισμού επιστημονικών συνεδρίων του Συνδέσμου Αλτσχάιμερ.

Αυτή η έρευνα μπορεί επίσης να ανοίξει νέους δρόμους για έγκαιρη διάγνωση και στοχευμένες θεραπείες.

«Μια από τις προκλήσεις στη διάγνωση και θεραπεία του Αλτσχάιμερ είναι ότι μεγάλο μέρος της βλάβης στον εγκέφαλο συμβαίνει πολύ πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων», δήλωσε ο Δρ Ρίτσαρντ Τζ. Χοουντς, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Γήρανσης του NIH. «Η δυνατότητα ανίχνευσης αυτών των πρώιμων αλλαγών σημαίνει ότι, για πρώτη φορά, μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός ατόμου κατά τις πρώτες περιόδους της νόσου».

Η πρώιμη φάση: Σιωπηλή και σταδιακή ζημιά

Μια πρόσφατη μελέτη χρηματοδοτούμενη από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) παρέχει νέες πληροφορίες σχετικά με την εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ, πιθανώς ανοίγοντας το δρόμο για έγκαιρη διάγνωση και θεραπευτικές επιλογές. Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Nature Neuroscience, δείχνουν ότι η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζει τον εγκέφαλο σε δύο διακριτές φάσεις: μια πρώιμη, σιωπηλή φάση που χαρακτηρίζεται από διακριτικές αλλαγές, και μια μεταγενέστερη, συμπτωματική φάση που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη βλάβη και τη συσσώρευση αμυλοειδών πλακών, οι οποίες σχετίζονται εδώ και καιρό με τη νόσο.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η αρχική φάση της νόσου είναι ύπουλη, εξελίσσεται αργά με την πάροδο του χρόνου και εμφανίζεται πολύ πριν παρατηρηθούν προβλήματα μνήμης. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, παρατηρείται μια σταδιακή συσσώρευση πλακών β-αμυλοειδούς και νευροϊνιδιακών κόμβων, που αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά της νόσου Αλτσχάιμερ.

Αυτή η πρώιμη «σιωπηλή» φάση χαρακτηρίζεται από διακριτικές αλλαγές στα εγκεφαλικά κύτταρα, ιδίως στους ανασταλτικούς νευρώνες, οι οποίοι ενδέχεται να είναι οι πρώτοι που γίνονται ευάλωτοι, διαταράσσοντας την επικοινωνία μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, σύμφωνα με τον Φοντάνα. Αυτά τα κύτταρα βρίσκονται κυρίως σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη, την όραση και τη γλώσσα.

Η έρευνα εντόπισε ειδικά το θάνατο των ανασταλτικών νευρώνων σωματοστατίνης, μιας ομάδας που στο παρελθόν είχε υποτιμηθεί για τον ρόλο της στην παθολογία του Αλτσχάιμερ. Αυτό το εύρημα αμφισβητεί την επικρατούσα αντίληψη ότι η ασθένεια βλάπτει κυρίως τους διεγερτικούς νευρώνες που διευκολύνουν την επικοινωνία των εγκεφαλικών κυττάρων.

Η καθυστερημένη φάση: Ταχεία επιδείνωση και συμπτώματα

Η δεύτερη φάση της νόσου Αλτσχάιμερ είναι εντελώς διαφορετική. Χαρακτηρίζεται από ταχεία συσσώρευση αμυλοειδών πλακών και κόμβων, σημαντική νευρωνική βλάβη και γνωστική παρακμή, όπως απώλεια μνήμης και σύγχυση, μαζί με αυξημένα επίπεδα φλεγμονής και κυτταρικό θάνατο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αυτή η επιδείνωση συμβαίνει ως μέρος μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης αλλαγών στο νευρωνικό κύκλωμα.

Χρησιμοποιώντας προηγμένα γενετικά εργαλεία ανάλυσης, οι ερευνητές δημιούργησαν έναν λεπτομερή χάρτη των αλλαγών που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ στον εγκέφαλο. Στόχευσαν συγκεκριμένα την μέση κροταφική έλικα, μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι ζωτικής σημασίας για τη γλώσσα, τη μνήμη και την επεξεργασία οπτικών πληροφοριών, για να δείξουν την ευπάθειά της στη βλάβη που προκαλείται από το Αλτσχάιμερ.

Η μελέτη υποδηλώνει ότι σε αυτή τη μεταγενέστερη φάση της νόσου, άλλα κύτταρα που σχετίζονται με τη φλεγμονή—τα μικρογλοία και οι αστροκύτταρα—αρχίζουν να αντιδρούν στις αρχικές αλλαγές απελευθερώνοντας μόρια ή αλλάζοντας τις δομές τους, σύμφωνα με τον Φοντάνα.

«Οι αλλαγές στα φλεγμονώδη κύτταρα και τους ανασταλτικούς νευρώνες εξελίσσονται αργά, για να δείξουν τις γνωστές βιολογικές αλλαγές της νόσου Αλτσχάιμερ», ανέφερε, «συμπεριλαμβανομένης της συσσώρευσης αμυλοειδών πλακών και του σχηματισμού παθολογίας κόμβων tau, που καταλήγει σε ένα τελικό στάδιο».

Επιπτώσεις για τη διάγνωση και τη θεραπεία

Η μελέτη μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις για την έγκαιρη διάγνωση και τις στοχευμένες θεραπείες. Τα αποτελέσματα αλλάζουν ριζικά την κατανόηση των επιστημόνων για το πώς η νόσος Αλτσχάιμερ βλάπτει τον εγκέφαλο και θα καθοδηγήσουν την ανάπτυξη νέων θεραπειών για αυτή τη συντριπτική ασθένεια, σημείωσε ο Χοουντς.

Με την αναγνώριση διακριτών φάσεων της νόσου, οι ερευνητές μπορούν να προσαρμόσουν καλύτερα τη διάγνωση και τις θεραπείες στις συγκεκριμένες κυτταρικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σε διάφορα στάδια. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί επίσης να διευκολύνει πρώιμες παρεμβάσεις και να βελτιώσει τα αποτελέσματα για τους ασθενείς.