Καμπανάκι για το ΕΣΥ από έλληνες επιστήμονες

Σε μια ιδιαίτερα αιχμηρή αποτύπωση της πραγματικότητας στο Εθνικό Σύστημα Υγείας προχώρησαν πέντε διακεκριμένοι έλληνες επιστήμονες, καταγράφοντας με ακρίβεια τις χρόνιες παθογένειες, τις στρεβλώσεις και τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες. Η μελέτη τους, με τίτλο «αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις της Δημόσιας Υγείας και του Συστήματος Υγείας στην Ελλάδα: Προτεραιοποίηση των μεταρρυθμίσεων σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον», δημοσιεύθηκε στο περιοδικό lancet public health και φέρει τις υπογραφές των Ηλία Κυριόπουλου, Κώστα Αθανασάκη, Στεργιανής Τσόλη, Ηλία Μόσιαλου και Ειρήνης Παπανικόλα, συνδέοντας ερευνητικά περιβάλλοντα της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου και αξιοποιώντας διεθνείς βάσεις δεδομένων μαζί με τοπικά στοιχεία. Η ανάλυση ξεκινά από το βασικό πρόβλημα της σταθερής υποχρηματοδότησης, σημειώνοντας ότι οι δημόσιες δαπάνες υγείας αντιστοιχούν στο 8,6% του ΑΕΠ, αρκετά χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, κάτι που μεταφράζεται σε περίπου 3.000 δολάρια κατά κεφαλήν όταν σε πολλές χώρες του οοσα η δαπάνη ξεπερνά τα 5.000 δολάρια.

Το δημοσιονομικό κενό καλύπτεται από ιδιωτικές πληρωμές, καθώς το 34% των συνολικών δαπανών υγείας προέρχεται από out-of-pocket, υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της Ε.Ε. που είναι 15%, με συνέπεια σχεδόν το 9% των νοικοκυριών να υφίσταται καταστροφικές οικονομικές επιβαρύνσεις για πρόσβαση σε υπηρεσίες. Σοβαρά κενά εντοπίζονται στη μακροχρόνια φροντίδα, όπου μόλις το 10% των ηλικιωμένων λαμβάνει δωρεάν υπηρεσίες έναντι 37% στην Ε.Ε, αφήνοντας το βάρος στην οικογένεια και ειδικότερα στις γυναίκες, με έντονο κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο και άνιση πρόσβαση. Ιδιαίτερη κριτική ασκείται στον ΕΟΠΥΥ που, αν και ιδρύθηκε ως κεντρικός αγοραστής, σήμερα λειτουργεί ουσιαστικά ως «ταμείο διεκπεραίωσης απαιτήσεων», χωρίς επαρκή αυτονομία, στρατηγική διαπραγμάτευση, κριτήρια απόδοσης ή μηχανισμούς αξιολόγησης ποιότητας, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εξορθολογίσει δαπάνες ούτε να ενισχύσει την πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες.

Η χώρα παραμένει εγκλωβισμένη σε Νοσοκομειοκεντρικό Μοντέλο με Κατακερματισμένη και Υποστελεχωμένη Πρωτοβάθμια Φροντίδα, την ώρα που μόλις το 6% των γιατρών είναι γενικοί ιατροί έναντι 21% στην ευρώπη, γεγονός που ωθεί τους πολίτες στα νοσοκομεία ακόμη και για απλά περιστατικά, δημιουργώντας λίστες αναμονής και υπερφόρτωση επειγόντων. Το 2022 εφαρμόστηκε ο «προσωπικός γιατρός» με capitation και εγγραφή του 57% του επιλέξιμου πληθυσμού, αλλά δεν υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα για επιπτώσεις σε κόστος, ποιότητα και παραπομπές, ενώ η αμοιβή δεν συνδέεται με δείκτες ποιότητας, κάτι που ενέχει κινδύνους επιλογής πελατείας ή υποθεραπείας. Οι δείκτες δημόσιας υγείας εμφανίζουν ανησυχητική εικόνα, με παιδική παχυσαρκία στα υψηλότερα επίπεδα στην ευρώπη (41% στις ηλικίες 5–9 και 35,3% στις ηλικίες 10–19), κάπνισμα στο 25% που είναι το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε., αντοχή στα αντιβιοτικά να ξεπερνά το 68% σε ορισμένες λοιμώξεις και ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις πάνω από 12% έναντι περίπου 7% στην Ε.Ε., ενώ η Κλιματική Κρίση επιβαρύνει σοβαρά την υγεία με περισσότερα από 15.000 θύματα και 133.200 χαμένα έτη ζωής το 2022 λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης και θερμοπληξίας.

Παρά τις Εθνικές Στρατηγικές η εφαρμογή μέτρων παραμένει αποσπασματική και ασυνεχής, με τους συγγραφείς να επισημαίνουν ότι δεν έχει εμπεδωθεί κουλτούρα πρόληψης και το βάρος μετατοπίζεται σε ασθενείς και νοσοκομεία. Η στρεβλή ισορροπία ανθρώπινου δυναμικού αποτυπώνεται στην αναλογία νοσηλευτών που είναι μόλις 2,2 ανά 1.000 κατοίκους έναντι 7,5 στην Ε.Ε. και στο χαμηλό ποσοστό γενικών ιατρών 6% έναντι 21%, ενώ, παρά στρατηγικές όπως η εθνική στρατηγική ποιότητας και ασφάλειας 2025–2030 και το εθνικό μητρώο καρκίνου, η εμπιστοσύνη των πολιτών παραμένει χαμηλή με μόλις 44% να δηλώνει ικανοποίηση το 2022. Οι ερευνητές προτείνουν αύξηση των δημόσιων δαπανών με σύγκλιση προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και μείωση των ιδιωτικών πληρωμών μέσω ανώτατων ορίων συμμετοχής, μεταρρύθμιση του εοπυυ με πλήρη αυτονομία, αξιολόγηση παρόχων και ρόλο στρατηγικού αγοραστή, ενίσχυση της πρωτοβάθμιας με διεπιστημονικές ομάδες υγείας, ανάπτυξη ολοκληρωμένου συστήματος μακροχρόνιας φροντίδας με δημόσιες δομές και στήριξη φροντιστών, επένδυση στη δημόσια υγεία και την πρόληψη με εκστρατείες κατά καπνίσματος και παιδικής παχυσαρκίας και αυστηρή εφαρμογή της στρατηγικής για την αντοχή στα αντιβιοτικά, ενίσχυση του νοσηλευτικού προσωπικού και ορθότερη κατανομή ιατρικών ειδικοτήτων, ψηφιακή αναβάθμιση με ηλεκτρονικό φάκελο ασθενούς, εθνικά μητρώα και αξιοποίηση δεδομένων, καθώς και αποπολιτικοποίηση της διοίκησης μέσω διακομματικής «συμφωνίας για την υγεία» που δεν θα ανατρέπεται με κάθε κυβερνητική εναλλαγή.

Η μελέτη σκιαγραφεί ένα εσύ που άντεξε τις κρίσεις αλλά παραμένει δέσμιο υποχρηματοδότησης, απουσίας στρατηγικής, ανισοτήτων και χαμηλής εμπιστοσύνης, θέτοντας ως κεντρικό ερώτημα αν η πολιτεία θα επιδείξει την απαιτούμενη αποφασιστικότητα για ένα νέο πλέγμα μεταρρυθμίσεων που θα αποδώσει μετρήσιμα αποτελέσματα και ουσιαστική βελτίωση για τους πολίτες.