Η υπόθεση της ευλογιάς των αιγοπροβάτων παίρνει πλέον διαστάσεις όχι μόνο υγειονομικές αλλά καθαρά πολιτικές, μετά τη δημοσιοποίηση της επίσημης απάντησης του Ευρωπαίου Επιτρόπου Όλι Βάρχελι, έπειτα από ερώτηση του ευρωβουλευτή Θανάση Αρναούτογλου.
Η απάντηση αυτή, που δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών, αποκαλύπτει ότι η ελληνική κυβέρνηση, και συγκεκριμένα ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Θ. Τσιάρας, είχε εξ αρχής τη δυνατότητα να ζητήσει εμβολιασμό και να προστατεύσει την εγχώρια παραγωγή γάλακτος και φέτας, χωρίς να διακινδυνεύσει το εμπορικό προφίλ του εθνικού μας προϊόντος. Αντιθέτως, επέλεξε μια πολιτική μαζικών θανατώσεων, που οδηγεί ήδη σε οικονομικό αφανισμό χιλιάδες κτηνοτρόφους, ενώ παράλληλα προκαλεί φθορά στην πλουτοπαραγωγική βάση της ελληνικής υπαίθρου.
Η Κομισιόν, με την πιο καθαρή διατύπωση που θα μπορούσε να υπάρξει, επισημαίνει ότι ο εμβολιασμός επιτρέπεται, προβλέπεται και ρυθμίζεται από ευρωπαϊκό δίκαιο. Δηλώνει ρητά ότι η διακίνηση γάλακτος και φέτας είναι ασφαλής και επιτρεπτή εφόσον το γάλα υποστεί θερμική επεξεργασία, δηλαδή παστερίωση, ενώ οι περιορισμοί στο εμπόριο είναι προσωρινοί και εκλείπουν πλήρως μόλις η χώρα αποδείξει ότι ο ιός έχει πάψει να κυκλοφορεί. Με άλλα λόγια: η Ευρώπη έδωσε λύση. Η Ελλάδα δεν την αξιοποίησε. Το ΥΠΑΑΤ δεν υπέβαλε καν αίτημα για τα μέτρα που προβλέπονται αυτομάτως εάν ένα κράτος-μέλος επιλέξει την τακτική του εμβολιασμού αντί των οριζόντιων θανατώσεων.
Αντιμέτωποι με αυτή την πραγματικότητα, οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι της χώρας βρίσκονται σε κατάσταση σοκ. Ενώ ολόκληρα κοπάδια εξοντώνονται, ενώ ζωικό κεφάλαιο δεκαετιών εξαφανίζεται εν μία νυκτί, ενώ οικογενειακές εκτροφές που πέρασαν από πατέρα σε γιο και από γιο σε εγγονό διαλύονται, μαθαίνουν τώρα ότι η πολιτική αυτή δεν ήταν μονόδρομος ούτε αναγκαιότητα, αλλά επιλογή. Ότι η ζημία δεν ήταν συνέπεια εμφανώς αναπόφευκτων υγειονομικών κανόνων, αλλά πολιτικής αμέλειας, αδράνειας ή ακόμα και ανικανότητας. Και ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν μπήκε καν στον κόπο να αναζητήσει την ευρωπαϊκή λύση που τώρα αποδεικνύεται ότι υπήρχε.
Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο εκρηκτική όταν υπολογιστεί το οικονομικό κόστος των θανατώσεων και της ανασύστασης του ζωικού κεφαλαίου. Με τις αποζημιώσεις να κινούνται ήδη σε δυσθεώρητα ποσά και με τις ανάγκες για επαναπληθυσμό των εκτροφών να υπολογίζονται σε χρονικό ορίζοντα 3–5 ετών, η συνολική επιβάρυνση ενδέχεται να αγγίξει επίπεδα δισεκατομμυρίων. Και όλα αυτά ενώ η ΕΕ προσφέρει λύση πολύ χαμηλότερου κόστους, ταχύτερης επαναφοράς και κυρίως χωρίς καταστροφή της παραγωγικής βάσης.
Η πολιτική Τσιάρα μοιάζει με υγειονομικό δόγμα βίας, πρώτα εξοντώνουμε, μετά σκεφτόμαστε, μια προσέγγιση που επιδεικνύει αδυναμία διαχείρισης και ανοχή σε καταστροφές που θα μείνουν στην ιστορία ως οι μεγαλύτερες απώλειες ζωικού κεφαλαίου των τελευταίων δεκαετιών. Η δε προσφυγή στον εισαγγελέα, χωρίς σαφές αντικείμενο και πριν καν ζητηθούν διευκρινίσεις από την Κομισιόν, μοιάζει με προσπάθεια μεταφοράς της πολιτικής ευθύνης σε ένα θολό θεσμικό περιβάλλον, σαν να πρόκειται για ποινικό ζήτημα αντί για ζήτημα ορθής δημόσιας διοίκησης.
Κτηνίατροι, ερευνητές και επιδημιολόγοι επισημαίνουν ότι η στρατηγική των ολικών θανατώσεων δεν είναι αποτελεσματικότερη από την τακτική του στοχευμένου εμβολιασμού, ειδικά όταν η νόσος έχει ήδη εξαπλωθεί γεωγραφικά. Όταν ο ιός έχει περάσει σε νησιά και σε απομακρυσμένες περιοχές, η ιδέα ότι θα εξαλειφθεί με τη μαζική σφαγή κοπαδιών δεν έχει σοβαρή επιστημονική τεκμηρίωση. Αντίθετα, η καταστροφή του ζωικού κεφαλαίου ενισχύει την αδυναμία απορρόφησης της επόμενης υγειονομικής απειλής, υπονομεύοντας την ανθεκτικότητα του κλάδου.
Η υπόθεση πλέον ξεφεύγει από το στενό όριο του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Αρχίζει να διαμορφώνεται ως υπόθεση πολιτικής ευθύνης πρώτου επιπέδου. Οι ευθύνες του κ. Τσιάρα είναι πλέον αντικειμενικές, επαληθεύσιμες και αναπόδραστες. Το ερώτημα είναι αν θα αποδοθούν και σε ποιο βαθμό. Και το έτερο ερώτημα είναι αν μια κυβέρνηση που επιτρέπει την εξόντωση ενός ολόκληρου παραγωγικού κλάδου έχει την ηθική και λειτουργική νομιμοποίηση να μιλά για αγροτική ανασυγκρότηση και ανάπτυξη.
Αυτό που μένει τώρα να φανεί δεν είναι αν η Κομισιόν επιτρέπει τον εμβολιασμό· αυτό είναι ήδη δεδομένο. Αυτό που μένει να φανεί είναι αν η ελληνική κυβέρνηση θα τολμήσει να αναγνωρίσει την εσφαλμένη πολιτική της, αν θα ζητήσει την ευρωπαϊκή ρύθμιση που της δόθηκε στο πιάτο, αν θα στραφεί επιτέλους σε λύση και όχι σε εξόντωση. Και αν θα παραδεχθεί ότι οι κτηνοτρόφοι δεν είναι αναλώσιμη ύλη του κράτους, αλλά θεμέλιο της αγροτικής Ελλάδας.
Η επίσημη απάντηση της Κομισιόν
(EL P-004180/2025 – Απάντηση του κ. Várhelyiεξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 19.11.2025)
«Στην ΕΕ ο εμβολιασμός για την ευλογιά των αιγοπροβάτων ρυθμίζεται με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/429 και τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2023/361.
Τα σχέδια των κρατών μελών για τον εμβολιασμό πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανόνες αυτούς. Τυχόν προσωρινοί περιορισμοί στο ενδοενωσιακό εμπόριο λόγω εστιών της ευλογιάς των αιγοπροβάτων ή εμβολιασμού —συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που αφορούν τον μετριασμό του κινδύνου (π.χ. θερμική επεξεργασία γάλακτος) και τη διάρκειά τους και έχουν σκοπό την εξασφάλιση ασφαλούς εμπορίου— καθορίζονται στους σχετικούς κανόνες της ΕΕ που θεσπίζονται βάσει του νομικού πλαισίου της ΕΕ για την υγεία των ζώων.
Οι κανόνες αυτοί επί του παρόντος επικαιροποιούνται και καταρτίζεται νέο παράρτημα του κανονισμού (ΕΕ) 2023/361 σχετικά με την ευλογιά των αιγοπροβάτων για τον προσδιορισμό των μέτρων μετριασμού του κινδύνου και της διάρκειάς τους όσον αφορά το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Εν τω μεταξύ, εάν ένα κράτος μέλος αποφασίσει να εμβολιάσει, η Επιτροπή θα εκδώσει απόφαση για τη θέσπιση μέτρων μετριασμού του κινδύνου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων (WOAH) και με βάση τα είδη επεξεργασίας που προβλέπονται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2020/687. Όλα τα μέτρα και οι περιορισμοί θα αρθούν μόλις η χώρα αποδείξει ότι ο ιός έχει σταματήσει να κυκλοφορεί.
Η Επιτροπή διατηρεί τακτικές επαφές με τα κράτη μέλη μέσω της Μόνιμης Επιτροπής Φυτών, Ζώων, Τροφίμων και Ζωοτροφών, με πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στο κοινό στον ιστότοπό της.
Επιπλέον, ανταλλάσσει τακτικά επικαιροποιήσεις σχετικά με την επιδημιολογική κατάσταση, τη νομοθεσία για την υγεία των ζώων, τις τροποποιήσεις και την εφαρμογή της νομοθεσίας, μέσω ενημερωτικών σημειωμάτων, με τρίτες χώρες, καθώς και με τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων της συμβουλευτικής επιτροπής για την υγεία των ζώων και της ομάδας διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών για τη ζωική παραγωγή.»
