Με φανφάρες και «Ιθάκες» δεν κερδίζεται το «τέρας του Μητσοτακισμού»

Υπήρξε κάποτε μια περίοδος που ο Αλέξης Τσίπρας παρουσιαζόταν ως ο άγνωστος παίκτης που θα αιφνιδίαζε το πολιτικό σύστημα. Τα χρόνια που η εικόνα του νεαρού, ατίθασου πολιτικού γοήτευε τους αγανακτισμένους, μοιάζουν πλέον μακρινά. Ο τότε «απρόβλεπτος» ηγέτης, που υποσχόταν συγκρούσεις με το Βερολίνο και ξήλωμα των Μνημονίων, έχει πια μετατραπεί σε μια φιγούρα με σαφώς πιο στρογγυλεμένες γωνίες.

Η εκτόξευσή του, από τα κινήματα της πλατείας το 2012 μέχρι την είσοδο στο Μέγαρο Μαξίμου το 2015, στηρίχθηκε σε μια ρομαντική αφήγηση αλλαγής και σε όνειρα που γεννιούνταν σε καφενεία και καλοκαιρινά κάμπινγκ. Όμως ο μύθος της ανατροπής συνέτριψε οριστικά το βράδυ των Βρυξελλών, μετά το δημοψήφισμα. Από εκείνη τη στιγμή, η εικόνα του επαναστάτη που αψηφά τις πιέσεις έδωσε τη θέση της στον πολιτικό που συμμορφώνεται με τους κανόνες του παιχνιδιού.

Η πτώση από την εξουσία ήταν επώδυνη και συνοδεύτηκε από μια βαθιά εσωτερική μεταμόρφωση. Μετά την εκλογική πανωλεθρία του 2023 και την αποχώρησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, ο Αλέξης Τσίπρας δείχνει να επιδιώκει μια νέα ταυτότητα: όχι πλέον του αντικομφορμιστή, αλλά του πολιτικού που επιζητά την αποδοχή από το ίδιο σύστημα που κάποτε αμφισβητούσε. Η παρουσία του στο συνέδριο της «Καθημερινής» ήταν χαρακτηριστική. Εκεί έμοιαζε περισσότερο με ηγέτη που απολογείται για το παρελθόν του, παρά με πολιτικό που διεκδικεί νέο ρόλο.

Αυτή η μετάλλαξη αποτυπώθηκε πλήρως στη χθεσινή παρουσίαση της «Ιθάκης», όπου επιχειρήθηκε μια επαναδιατύπωση του πολιτικού του σχεδίου – περισσότερο ως προσπάθεια επανένταξης στον κεντρώο χώρο παρά ως έκφραση ριζοσπαστικής ανανέωσης.

Στο «Παλλάς», ο Αλέξης Τσίπρας παρουσίασε το νέο του εγχείρημα με λέξεις οικείες από το παρελθόν: «αλλαγή», «κίνημα», «ανασύνθεση». Ρητορική που θυμίζει Ανδρέα Παπανδρέου, χωρίς όμως το φορτίο του συμβολισμού ή τη δυναμική της εποχής εκείνης. Το πρόγραμμα που περιέγραψε – ένα μετριοπαθές σχήμα προοδευτικής ανασυγκρότησης – έμοιαζε αδύναμο να εμπνεύσει είτε τους αριστερούς είτε τους κεντρώους είτε όσους αναζητούν εναλλακτική απέναντι στη Νέα Δημοκρατία.

Αν κάποτε ο Τσίπρας ενσάρκωνε το αντισυστημικό, τώρα προβάλλει ως μια χρυσή μετριότητα που επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη σοβαροφάνεια και στις αναμνήσεις της παλιάς του περσόνας. Προσπαθεί να μιμηθεί την τεχνοκρατική ψυχρότητα του Μητσοτάκη και την θεσμική μετριοπάθεια του Ανδρουλάκη, όμως χωρίς την καταιγιστική δύναμη ενός ξεκάθαρου οράματος.

Ένας λόγος που δεν ανάβει φωτιές

Στην ομιλία του, ο Τσίπρας έκανε λόγο για «έναν νέο άνεμο αλλαγής». Μίλησε για την ανάγκη επανίδρυσης της πολιτικής συμμετοχής, για μια προοδευτική παράταξη που θα διεκδικήσει διακυβέρνηση. Προσπάθησε να δείξει ότι το παρελθόν του έχει θετικό αποτύπωμα, υπενθυμίζοντας πως η κυβέρνησή του «ήταν η εντιμότερη της σύγχρονης Ιστορίας».

Όμως δεν ήταν αρκετό. Στελέχη δεν διαθέτει. Συγκροτημένο σχέδιο δεν παρουσιάστηκε. Και πάνω απ’ όλα, δεν υπάρχει πλέον η αύρα του ηγέτη που μπορεί να συναρπάσει. Ο χθεσινός λόγος του, αν και προσεγμένος, δεν είχε τη σπίθα που θα περίμενε κανείς από κάποιον που επιχειρεί θεαματική επάνοδο. Οι μεγαλοστομίες δεν κατάφεραν να καλύψουν το κενό πραγματικού οράματος.

Το κοινό που βρέθηκε στην εκδήλωση – το γνώριμο, κουρασμένο κομματικό ακροατήριο του παλιού ΣΥΡΙΖΑ – φώναξε συνθήματα, προσπάθησε να αναβιώσει στιγμές του 2015. Όμως ο ενθουσιασμός δεν ήταν εκεί. Η αίσθηση ήταν πως οι παλιές συνταγές δεν αρκούν πια για να ζωντανέψουν μια παράταξη που έχει χάσει την ιδεολογική της πυξίδα. Η ιδέα ότι με ανακυκλωμένα υλικά μπορεί να παραχθεί ένα νέο πολιτικό προϊόν φάνηκε αβάσιμη.

Ο Τσίπρας προσπάθησε επίσης να δείξει διεθνή υπευθυνότητα. Ζήτησε ίσες αποστάσεις στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας και ξεκάθαρη στάση απέναντι στη σφαγή στη Γάζα. Θέσεις με βαρύτητα, αλλά όχι αρκετές ώστε να διαφοροποιήσουν ουσιαστικά το πολιτικό του αφήγημα.

Το «Εθνικό Σχέδιο Αναγέννησης», όπως το βάφτισε, δεν εντυπωσίασε. Οι τέσσερις πυλώνες του – «Ανάπτυξη, Αναδιανομή, Ασφάλεια, Ανθεκτικότητα» – ακούστηκαν περισσότερο ως γενικόλογη διακήρυξη παρά ως συγκεκριμένο πλάνο δράσης.

Ο Αλέξης Τσίπρας υπήρξε κάποτε το «παιδί-θαύμα» της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Ένας άνθρωπος χωρίς πολιτικό τζάκι, που κατάφερε να γίνει ο πρώτος αριστερός πρωθυπουργός της χώρας. Το πολιτικό του κεφάλαιο όμως έχει σχεδόν εξανεμιστεί. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν έχει μείνει κάτι που μπορεί να αξιοποιήσει ή αν το κεφάλαιο αυτό έχει πια καεί ολοσχερώς.

Το σίγουρο είναι ότι για να αμφισβητήσει πραγματικά τον Μητσοτάκη, χρειάζεται κάτι πολύ περισσότερο από ένα βιβλίο και μια άνοστη ομιλία. Χρειάζεται ένα αφήγημα ικανό να συγκινήσει μια κοινωνία κουρασμένη από τη διαφθορά και τη στασιμότητα. Και αυτό, μέχρι στιγμής, δεν έχει φανεί.