Μεταναστευτικό: Η Ευρώπη ξυπνά από τον λήθαργο αλλά…
Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να βρίσκεται επιτέλους σε μια καμπή στη μεταναστευτική της πολιτική, όμως η πραγματικότητα είναι πως η κρίση και η απαξίωση που βιώνει αποτελούν αποτέλεσμα συσσωρευμένων λαθών. Το Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών Υποθέσεων και Δικαιοσύνης, που πραγματοποιήθηκε στις 8–9 Δεκεμβρίου 2025 στις Βρυξέλλες, σηματοδότησε μια στροφή σε πιο αυστηρές, πιο δομημένες και περισσότερο ελεγχόμενες πρακτικές. Η εισαγωγή κέντρων εξέτασης ασύλου εκτός ΕΕ, η καθιέρωση λίστας ασφαλών χωρών καταγωγής, η υποχρεωτική αλληλεγγύη μεταξύ κρατών-μελών και η ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική για τις επιστροφές μεταναστών συνιστούν μια προσπάθεια επαναφοράς της τάξης σε ένα πεδίο το οποίο επί χρόνια λειτουργούσε ασύντακτα.
Ωστόσο, τα μέτρα αυτά έρχονται έπειτα από χρόνια αναβολών, αδιεξόδων, τραγωδιών στη Μεσόγειο και αυξανόμενης αγανάκτησης των πολιτών. Η ΕΕ, για ακόμη μια φορά, μοιάζει να ενεργοποιείται μόνο όταν η κατάσταση γίνεται οριακή. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες απέδειξαν επί δεκαετίες ότι η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού δεν αποτελούσε ουσιαστική προτεραιότητα. Αντίθετα, μια σειρά πολιτικών και παραλείψεων διευκόλυναν και ενίσχυσαν τα δίκτυα παράτυπης μετανάστευσης, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου οι ροές αυξάνονταν ανεξέλεγκτα και η Ευρώπη παρέμενε θεατής.
Η άνοδος της Νέας Δεξιάς, η κοινωνική δυσαρέσκεια και οι συνεχείς τραγωδίες στη θάλασσα συνιστούν το άμεσο αποτέλεσμα μιας πολιτικής που στηρίχθηκε στην ανοχή και στην ψευδαίσθηση ότι το πρόβλημα θα λυθεί από μόνο του. Η αδυναμία διαμόρφωσης κοινών κανόνων ασύλου και η ανεξέλεγκτη διαχείριση των ροών άνοιξαν ρωγμές στην πολιτική και κοινωνική συνοχή της Ευρώπης, ρωγμές που αξιοποιήθηκαν τόσο από εσωτερικά κινήματα όσο και από εξωτερικούς παράγοντες.
Τα νέα μέτρα, όπως η δυνατότητα απόρριψης αιτήσεων ασύλου όταν ο αιτών θα μπορούσε να έχει προστασία σε ασφαλή τρίτη χώρα, η καθιέρωση κοινής λίστας ασφαλών χωρών και η δημιουργία κόμβων επιστροφής εκτός του εδάφους της ΕΕ, δείχνουν ότι η Ένωση αντιλαμβάνεται πλέον την ανάγκη για έναν κοινό, αυστηρό και λειτουργικό μηχανισμό. Ακόμη και ο μηχανισμός αλληλεγγύης για το 2026, που προβλέπει είτε μετεγκαταστάσεις είτε οικονομική συνεισφορά προς τα κράτη πρώτης γραμμής, αποτελεί έμμεση παραδοχή ότι η απουσία συντονισμού όλα αυτά τα χρόνια είχε δραματικές συνέπειες.
Παρά ταύτα, η καθυστερημένη αντίδραση δεν αρκεί. Η Ευρώπη οφείλει να κινηθεί με αποφασιστικότητα και ταχύτητα. Το μεταναστευτικό δεν είναι ζήτημα απλής διαχείρισης ροών· είναι ζήτημα ασφάλειας, κοινωνικής συνοχής και πολιτικής σταθερότητας. Κάθε νέο κύμα μεταναστών που εισέρχεται χωρίς ξεκάθαρους κανόνες, χωρίς αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου και χωρίς σχέδιο ενσωμάτωσης ή επιστροφής, ενισχύει την κοινωνική ένταση, αυξάνει την αίσθηση ανασφάλειας και υπονομεύει την εμπιστοσύνη προς την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρώπη οφείλει να προστατεύσει τα σύνορά της, να εφαρμόσει με συνέπεια τους κανόνες ασύλου και επιστροφών και να διασφαλίσει ότι η αλληλεγγύη θα έχει ουσιαστικό και όχι μόνο συμβολικό χαρακτήρα. Η σταθερότητα των ευρωπαϊκών κοινωνιών και η εμπιστοσύνη των πολιτών απαιτούν πολιτικές που βάζουν σε προτεραιότητα το συμφέρον και την ασφάλειά τους, χωρίς να θυσιάζουν τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μόνο με συντονισμένες, συνεκτικές και δίκαιες πολιτικές μπορεί η Ευρώπη να ανακτήσει το κύρος της και να σταματήσει μια πορεία αδιαφορίας και θεσμικής κόπωσης που διαρκεί ήδη πολλά χρόνια. Οι πολίτες αξίζουν μια Ένωση που προστατεύει πρώτα εκείνους και κατόπιν όλους τους υπόλοιπους, διασφαλίζοντας το μέλλον και τη σταθερότητα των κρατών-μελών της.
