Οι δασμοί που επέβαλε η κυβέρνηση Τραμπ σηματοδοτούν μια από τις πιο επιθετικές κινήσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, το παγκόσμιο εμπόριο ακολούθησε μια πορεία συνεχούς ανάπτυξης. όμως, οι πρόσφατες αποφάσεις των ηνωμένων πολιτειών δείχνουν μια στροφή προς τον οικονομικό προστατευτισμό.
Οι συνέπειες αυτής της πολιτικής είναι ήδη ορατές στις διεθνείς αγορές. οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ μεγάλων δυνάμεων μεταβάλλονται, και πολλές χώρες επανεξετάζουν τις στρατηγικές τους. η σύγκρουση αυτή δεν αφορά μόνο τους δασμούς, αλλά και την ευρύτερη κατεύθυνση της παγκόσμιας οικονομίας στο μέλλον.
Η πρώτη μεγάλη ρήξη με την Παγκοσμιοποίηση
η απόφαση που άλλαξε τις ισορροπίες
Η επιβολή δασμών από τον Τραμπ ήταν η πιο επιθετική κίνηση κατά της παγκοσμιοποίησης από την αρχή της δεκαετίας του 1990. πολλοί πίστευαν πως οι προεκλογικές του εξαγγελίες ήταν απλά ρητορική, αλλά διαψεύστηκαν.
Η στρατηγική αυτή προκάλεσε ισχυρούς κραδασμούς στο παγκόσμιο εμπόριο. κυβερνήσεις και αγορές βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια νέα πραγματικότητα, καθώς οι παλιές οικονομικές ισορροπίες άρχισαν να κλονίζονται. το πλέον ερώτημα δεν είναι αν η παγκοσμιοποίηση θα συνεχιστεί ανεμπόδιστα, αλλά ποιοι θα επιβιώσουν στην επόμενη μέρα.
Η επιστροφή του προστατευτισμού
η νέα οικονομική πραγματικότητα
Η στρατηγική του τραμπ δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας, η παγκοσμιοποίηση, όπως την ξέραμε, δέχεται το ισχυρότερο πλήγμα της. ο προστατευτισμός επιστρέφει δυναμικά και οι οποίοι μπορούν να επεκταθούν σε ευρώ και ΑΣΙΑ, περισσότερο από ποτέ.
Η απόφαση του αμερικανού προέδρου να επιβάλει δασμούς αιφνιδίασε τις αγορές και τις κυβερνήσεις, που δεν ήταν έτοιμες για μια τόσο απότομη αλλαγή πορείας. οι οικονομίες είναι πλέον τόσο αλληλένδετες, που οι κινήσεις της αμερικανικής λειτουργούν σαν ρυθμιστικό που μπορεί να ανεβάζει ή να κατεβάζει τις αγορές κατά βούληση.
Ο Τραμπ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο πίεσης, ακόμα και προς τις χώρες που θεωρούνται σύμμαχοι των ΗΠΑ. η λογική του είναι ξεκάθαρη: όλα κρίνονται στη βάση του οικονομικού συμφέροντος, χωρίς εξαιρέσεις και χωρίς συναισθηματισμούς.
Η αμερική κλείνει το παιχνίδι όταν είναι μπροστά
ο προστατευτισμός ως νέα στρατηγική
Ο Τραμπ υποστηρίζει ότι η ισχυρή οικονομία χτίζεται με προστατευτισμό, όχι με ελεύθερο εμπόριο. μάλιστα, ισχυρίζεται πως η ύφεση της δεκαετίας του 1930 προκλήθηκε από την άρση των δασμών, όχι από την έλλειψή τους. όμως, δύσκολα πείθει κανείς ότι οι ηπα είναι θύμα ενός συστήματος που οι ίδιες δημιούργησαν.
Στην πραγματικότητα, η Αμερική εκμεταλλεύτηκε την παγκοσμιοποίηση επί 35 χρόνια, αποκομίζοντας τα μέγιστα. τώρα, που βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση, θέλει να αποχωρήσει πριν χάσει το πάνω χέρι. αντίθετα, η υπόλοιπη δύση, έχοντας στηρίξει τις οικονομίες της στο ανοιχτό εμπόριο, βρίσκεται παγιδευμένη.
Για την ελλάδα, οι άμεσες μπορούν να είναι περιορισμένες, αφού οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ είναι χαμηλές. όμως, το χρόνο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αποδεικνύει ότι η ελληνική οικονομία βασίζεται κυρίως στις εισαγωγές. και αν υπάρχει ένας τομέας που μπορεί να δεχθεί πλήγμα από αυτή τη νέα παγκόσμια πραγματικότητα, αυτός είναι ο τουρισμός.
Η ευρώπη σε αδιέξοδο απέναντι στην αμερικανική πολιτική
η απειλή της ακρίβειας και η αδύναμη αντίδραση
Η Ευρωπαϊκή ένωση είναι ο μεγάλος χαμένος της νέας οικονομικής πραγματικότητας. οι δασμοί του Τραμπ οδηγούν σε αύξηση του πληθωρισμού, που θα χτυπήσει και την Ελλάδα μέσω της ανόδου των τιμών. η ακρίβεια επιστρέφει πριν καν προλάβει να υποχωρήσει.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να αντιδράσουν, αλλά χωρίς ισχυρά μέσα πίεσης. ο Μακρόν μιλά για «μαζική απάντηση», όμως η δυναμική του έχει χαθεί. στην πραγματικότητα, η Ε.Ε. θα προσπαθήσει να διαπραγματευτεί, καθώς δεν έχει τη δύναμη να συγκρουστεί με τις ΗΠΑ. όντως, για ακολουθούσε πιστά τις αμερικανικές αποφάσεις, ακόμα και εις βάρος των δικών της συμφερόντων.
Την ίδια στιγμή, η ευρωπαϊκή οικονομία επιβραδύνεται. η απώλεια της φθηνής ρωσικής ενέργειας προκάλεσε σοβαρούς κραδασμούς, ενώ η Γερμανία και η Γαλλία βλέπουν τη βιομηχανική τους βάση να διαλύεται. πολλές επιχειρήσεις μεταφέρουν την παραγωγή τους στην ΗΠΑ, αφήνοντας την Ευρώπη αντιμετώπιση με το φάσμα της αποβιομηχάνισης.
Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι η Κίνα σε πλεονέκτημα
οι ευρωπαίοι χάνουν έδαφος, οι κινέζοι κερδίζουν
Οι δασμοί των ΗΠΑ μπορούν να οδηγήσουν σε πτώση 15%-17% των ευρωπαϊκών εξαγωγών προς την αμερικανική, με τη Γερμανία να πλήττεται περισσότερο. η αυτοκινητοβιομηχανία της αυξάνεται να δει μείωση σχεδόν 20%. για να αντισταθμίσει τις απώλειες, η Γερμανία πιθανότατα θα πιέσει για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, στηρίζοντας την πολεμική της βιομηχανία. ωστόσο, μετά τον εμπορικό πόλεμο, το ερώτημα είναι αν θα έχει την οικονομική δυνατότητα να πράξει.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. είτε θα επιχειρήσει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη νέα παγκόσμια τάξη, είτε θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί στον προστατευτισμό που επιβάλλει η αμερικανική. με την οικονομική της ισχύ μειωμένη, το δεύτερο σενάριο μοιάζει πιο πιθανό.
Αντίθετα, η Κίνα αποδείχθηκε πιο διορατική. εκμεταλλεύτηκε την παγκοσμιοποίηση όχι για να εξαρτηθεί από αυτήν, αλλά για να θωρακιστεί. έχει εισηγηθεί σε τεχνολογία και παραγωγή, ενώ η στρατηγική της να χρησιμοποιήσει αυτές τις χώρες στις διεθνείς συναλλαγές τη βοηθά να αποφύγει οικονομικές πιέσεις από τις ΗΠΑ. η βιομηχανία της μπορεί πλέον να ανταγωνιστεί και να ξεπεράσει τη δυτική σε όλους τους τομείς, από την αυτοκινητοβιομηχανία μέχρι την τεχνολογία.
Ο Κόσμος αλλάζει η συμμαχίες καραρρέουν
το τέλος της παγκόσμιας τάξης όπως την ξέραμε
Ο πόλεμος του Τραμπ κατά της παγκοσμιοποίησης δεν ξεκίνησε με τους δασμούς. σταδιακά ξηλώνει το παγκόσμιο σύστημα και τον ρόλο των ΗΠΑ σε αυτό. Αποσύρθηκε από οργανισμούς που η ίδια η αμερικανική δημιούργησε, όπως ο ΠΟΥ και το Διεθνές ποινικό δικαστήριο, ενώ έφτασε στο σημείο να απειλήσει ακόμα και τη συνοχή του ΝΑΤΟ. Η πρόθεσή του να διεκδικήσει τη Γροιλανδία δείχνει πως δεν διστάζει να αμφισβητήσει τη σύνορα και τις παγιωμένες διεθνείς ισορροπίες.
Για τον Τραμπ, το παγκόσμιο σύστημα πλέον εξυπηρετεί άλλες χώρες και όχι την αμερικανική. επιλέγει τις διμερείς σχέσεις αντί για πολυμερείς συμφωνίες, διαπραγματευόμενος ξεχωριστά με κάθε κράτος, είτε φίλο είτε εχθρό. μπαίνουμε στην εποχή όπου κάθε χώρα θα κοιτάζει μόνο τα δικά της συμφέροντα, χωρίς δεσμεύσεις από μεταπολεμικές συμμαχίες και κλειστά «κλαμπ» κράτη. ο κόσμος που γνωρίζουμε ξηλώνεται, για να ξαναχτιστεί από την αρχή.
