Μήνυμα Μητσοτάκη προς Άγκυρα: Τέλος στο casus belli αν θέλετε ευρωπαϊκή συνεργασία στην άμυνα
Με τα ζητήματα άμυνας να αποκτούν στρατηγική προτεραιότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Τουρκία να επιδιώκει ενεργότερο ρόλο σε αυτή τη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας, η ελληνική κυβέρνηση διατυπώνει ξεκάθαρες θέσεις και ανεβάζει τους τόνους. Η Αθήνα θέτει ανοιχτά πλέον ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε σοβαρή προσέγγιση της Άγκυρας με την Ε.Ε. στον τομέα της άμυνας την άρση του τουρκικού casus belli – της διακηρυγμένης απειλής πολέμου που εκκρεμεί εδώ και τρεις δεκαετίες σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια.
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν σαφής σε πρόσφατη δημόσια τοποθέτησή του, αναφέροντας πως σκοπεύει να θέσει το θέμα απευθείας στον Πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην επόμενη συνάντησή τους. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, δεν είναι δυνατόν μια χώρα να επιδιώκει πρόσβαση σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία και ταυτόχρονα να διατηρεί σε ισχύ μια απόφαση που συνιστά απειλή πολέμου κατά κράτους-μέλους της Ε.Ε., στην περίπτωση που ασκήσει ένα απολύτως νόμιμο και κυριαρχικό του δικαίωμα.
Το μήνυμα της ελληνικής πλευράς είναι σαφές: η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας – και ειδικά η πιθανότητα εμπλοκής της σε δομές άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε. – περνά μέσα από τη ρητή και ουσιαστική άρση της στρατιωτικής απειλής κατά της Ελλάδας.
Από την ελληνική κυβέρνηση διευκρινίζεται ότι αυτό που εγκρίθηκε σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναμένεται να επικυρωθεί στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων αφορά τον συνολικό κανονισμό του SAFE, του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου που καθορίζει το πώς θα λειτουργούν οι ευρωπαϊκοί πόροι στον τομέα της άμυνας. Με φόντο τις συζητήσεις που έχουν φουντώσει σχετικά με το ενδεχόμενο εμπλοκής τρίτων χωρών – όπως η Τουρκία – σε αυτά τα σχήματα, η Αθήνα υπενθυμίζει πως για κάθε τέτοια συνεργασία απαιτείται ομόφωνη απόφαση όλων των κρατών-μελών.
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε πρόσφατα πως η Ελλάδα θα εξετάσει με σοβαρότητα και στρατηγικό σχεδιασμό τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιήσει το εργαλείο αυτό. Ξεκαθάρισε όμως ότι η συμμετοχή της Τουρκίας στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία άμυνας δεν μπορεί να εξεταστεί αποκομμένη από τις επιφυλάξεις και τους απολύτως τεκμηριωμένους προβληματισμούς της Ελλάδας και της Κύπρου.
Κυβερνητικές πηγές υπογραμμίζουν πως είναι αδιαπραγμάτευτο το γεγονός ότι κανένα εξοπλιστικό πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από ευρωπαϊκά εργαλεία δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά συμμαχικών χωρών. Πρόκειται, όπως τονίζεται, για αυτονόητη αρχή και δεν τίθεται καν προς διαπραγμάτευση. Παράλληλα, επαναλαμβάνεται με σαφήνεια ότι η Ελλάδα δεν θέτει σε καμία περίπτωση σε διαπραγμάτευση ζητήματα κυριαρχίας. Υπάρχει μόνο μία εκκρεμότητα προς επίλυση με την Τουρκία, και αυτή αφορά αποκλειστικά τον καθορισμό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και της υφαλοκρηπίδας.
Η Τουρκία εμφανίζεται πρόθυμη να συμμετάσχει στα νέα ευρωπαϊκά σχήματα άμυνας και ασφάλειας, ωστόσο η ρητορική της δείχνει πως δεν έχει μετακινηθεί από τις πάγιες θέσεις της. Πηγές του τουρκικού υπουργείου Άμυνας επιτέθηκαν στις προσπάθειες ανάδειξης των ευρωπαϊκών προϋποθέσεων συμμετοχής, χαρακτηρίζοντας «ούτε καλοπροαίρετη, ούτε συνετή» την τάση να μεταφέρονται, όπως ισχυρίζονται, διμερείς διαφορές σε πολυμερείς πλατφόρμες. Παράλληλα, υπογράμμισαν πως «οι προσπάθειες να αγνοηθεί ο κρίσιμος ρόλος της Τουρκίας στην περιοχή είναι καταδικασμένες σε αποτυχία», κάνοντας λόγο για ανάγκη «να εξηγηθεί η δύναμη της Τουρκίας σε όσους δεν την καταλαβαίνουν».
Την ίδια ώρα, η Άγκυρα επιδιώκει να προβάλει πρόθεση για διάλογο και σταθερές σχέσεις με τη Δύση. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διατηρεί πυκνό διπλωματικό πρόγραμμα, με τελευταίο παράδειγμα τη συνάντησή του στην Κωνσταντινούπολη με τον Πρωθυπουργό της Ισπανίας, ενώ επιδιώκει άμεσα και συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Η τουρκική στρατηγική φαίνεται να στοχεύει στη διαμόρφωση μιας εικόνας ισχυρού και αναγκαίου περιφερειακού παίκτη για την ασφάλεια της περιοχής, χωρίς ωστόσο να εγκαταλείπει τη σκληρή γραμμή σε κομβικά ζητήματα.
Η στάση της στο Κυπριακό παραμένει αμετακίνητη, ενώ συνεχίζει να αμφισβητεί έργα όπως η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου, που η Άγκυρα θεωρεί πως την παρακάμπτουν ενεργειακά. Από την πλευρά της, η ελληνική κυβέρνηση ξεκαθαρίζει ότι δεν υπάρχει καμία υπαναχώρηση ή καθυστέρηση στο έργο και πως η σύνδεση προχωρά βάσει σχεδίου, απορρίπτοντας οποιαδήποτε φημολογία περί παραπομπής του έργου στις καλένδες.
Η επόμενη σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας βρίσκεται ήδη στο σχεδιασμό της κυβέρνησης, με την Αθήνα να αναζητά πιθανές ημερομηνίες για τη διεξαγωγή του μέσα στο προσεχές διάστημα. Εν τω μεταξύ, καταγράφεται η επερχόμενη συνάντηση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, η οποία θα πραγματοποιηθεί στη Χάγη στις 24 και 25 Ιουνίου.
Η ελληνική κυβέρνηση προσεγγίζει τη διαδικασία χωρίς αυταπάτες. Γνωρίζει καλά ότι η τουρκική στάση δεν θα αλλάξει ουσιωδώς ή άμεσα, ωστόσο παραμένει προσηλωμένη στην ανάγκη να διατηρούνται ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας. Ο βασικός στόχος είναι να αποφευχθεί η αυτόματη κλιμάκωση των διαφορών σε επίπεδο έντασης, και να ενισχυθεί μια θετική ατζέντα που να μπορεί να λειτουργήσει σταθεροποιητικά. Στο πλαίσιο αυτό, αναζητούνται περιθώρια συνεργασίας σε πρακτικά ζητήματα όπως το μεταναστευτικό και η οικονομία, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν ως γέφυρες, χωρίς να θίγονται τα ουσιώδη.
Όπως σημείωσε πρόσφατα διπλωματική πηγή, είναι κρίσιμο να παραμείνει ενεργός ο διάλογος και να διαμορφωθεί ένα modus vivendi, που να αποτρέπει την επιστροφή στο κλίμα διαρκούς έντασης, εχθρικής ρητορικής και ανταγωνισμών εξοπλισμών που χαρακτήρισε προηγούμενες περιόδους. Η Ελλάδα, όπως τονίζεται, δεν πρόκειται να υποχωρήσει σε ζητήματα κυριαρχίας, αλλά επιδιώκει σταθερά «ήρεμα νερά» με ψυχραιμία, ρεαλισμό και στρατηγική επιμονή στη διπλωματία.
