Το 1971, όταν ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον κήρυξε «πόλεμο κατά του καρκίνου», οι προσδοκίες ήταν τεράστιες. Με το διαστημικό πρόγραμμα Απόλλων να έχει αποδείξει τι μπορεί να πετύχει η επιστήμη με κρατική στήριξη, πολλοί πίστεψαν ότι η ιατρική θα ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο, προσφέροντας θεραπεία για τον καρκίνο μέσα σε λίγα χρόνια. Πάνω από πενήντα χρόνια μετά, ο καρκίνος παραμένει η δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου παγκοσμίως και η ελπίδα για «θεαματική νίκη» φαίνεται να διαψεύστηκε. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Economist, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο ελπιδοφόρα απ’ όσο δείχνει το συνολικό φορτίο της νόσου.
Αντί για έναν κεραυνοβόλο πόλεμο, ο κόσμος διεξάγει έναν μακρύ και επίμονο πόλεμο φθοράς κατά του καρκίνου – και τον κερδίζει. Στις ανεπτυγμένες χώρες, ο ηλικιακά προσαρμοσμένος δείκτης θνησιμότητας από καρκίνο έχει μειωθεί κατά περίπου 33% από τη δεκαετία του 1990. Η παιδική λευχαιμία, που κάποτε ήταν σχεδόν καταδικαστική, σήμερα έχει ποσοστά πενταετούς επιβίωσης άνω του 90%. Αντί για μια ενιαία θεραπεία, η πρόοδος έρχεται μέσω χιλιάδων μικρών κατακτήσεων: καλύτερη διάγνωση, πιο αποτελεσματικές χειρουργικές επεμβάσεις, εξελιγμένες φαρμακοθεραπείες.
Τρεις βασικοί άξονες αναμένεται να επιταχύνουν περαιτέρω αυτή την πρόοδο: η παγκόσμια επέκταση πρακτικών πρόληψης, η πρόσβαση σε φθηνότερα φάρμακα και η αξιοποίηση της νέας επιστήμης στην κλινική πράξη. Η μείωση του καπνίσματος στις πλούσιες χώρες έχει ήδη αποτρέψει εκατομμύρια θανάτους, ενώ φθηνά εμβόλια κατά του HPV σε αναπτυσσόμενες χώρες μπορούν να εξαλείψουν καρκίνους όπως του τραχήλου της μήτρας. Παράλληλα, η πρόοδος στη γενετική επιτρέπει εντοπισμό ατόμων με αυξημένο κίνδυνο, ενώ η έρευνα σε νέους βιοδείκτες υπόσχεται πρώιμο εντοπισμό και στοχευμένες παρεμβάσεις.
Το οπλοστάσιο των γιατρών ενισχύεται με παραδοσιακά φάρμακα που αποδεικνύονται ωφέλιμα και στον καρκίνο, όπως η ασπιρίνη και η μετφορμίνη, αλλά και με νέα εργαλεία όπως η ανοσοθεραπεία και τα εξατομικευμένα εμβόλια. Οι κλινικές δοκιμές επεκτείνονται και σε εμβόλια που θα μπορούν να στοχεύσουν προκαρκινικά κύτταρα πριν καν εξελιχθούν σε όγκους.
Παρά τις προκλήσεις – το υψηλό κόστος, τους δικαστικούς κινδύνους και τις περικοπές στη δημόσια χρηματοδότηση – η επιστημονική πρόοδος είναι αδιάκοπη. Η Ευρώπη και η Κίνα πρωτοπορούν σε έρευνα, ενώ η γνώση διαχέεται παγκοσμίως. Ο καρκίνος πιθανώς δεν θα «θεραπευτεί» με έναν τρόπο για όλους, αλλά η σταθερή μείωση της θνησιμότητας και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών επιβεβαιώνουν ότι ο πόλεμος δεν χάθηκε – αντίθετα, κερδίζεται βήμα-βήμα, με αθόρυβες αλλά καθοριστικές νίκες.
