Ο προϋπολογισμός της ψευδαίσθησης και η κυβέρνηση που χτίζει μια οικονομική οφθαλμαπάτη
Προϋπολογισμός: Η έννοια της επικοινωνιακής υπερπροβολής από έναν υπουργό Εθνικής Οικονομίας θα έπρεπε να βρίσκεται στους αντίποδες της θεσμικής ευθύνης που φέρει κάποιος σε αυτή τη θέση. Κι όμως, η τακτική που υιοθετεί το οικονομικό επιτελείο θυμίζει περισσότερο την αρχή “η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση”, παρά μια προσέγγιση νηφαλιότητας και επίγνωσης των χρόνιων αδυναμιών της οικονομίας. Αντί για μια ώριμη παραδοχή ότι απαιτούνται διορθωτικές κινήσεις, βλέπουμε έναν υπουργό να επιλέγει την οδό της επίδειξης και των “πιασάρικων” εξαγγελιών.
Την ώρα που κατατίθεται ο Προϋπολογισμός, ο οποίος υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να εκπέμπει σταθερότητα και σχέδιο, το κυβερνητικό αφήγημα μοιάζει να χτίζεται με πυλώνες εντυπώσεων. Η λογική ότι η προβολή υπερισχύει της ουσίας φέρνει στην επιφάνεια μια πολιτική κουλτούρα που απομακρύνεται από τις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας. Και αυτό δεν είναι απλώς πρόβλημα ύφους· είναι πρόβλημα κατεύθυνσης.
Ο Κυριάκος Πιερρακάκης, ακόμη νέος στο υπουργικό τιμόνι της Εθνικής Οικονομίας, φαίνεται να επιδιώκει πρωτίστως την κατασκευή ενός προσωπικού προφίλ. Οι παρερμηνείες στατιστικών δεδομένων, οι θριαμβολογικές δηλώσεις και οι στοχευμένες διαρροές περί πιθανής υποψηφιότητάς του για την προεδρία του Eurogroup συνθέτουν μια εικόνα προσεκτικά στημένη για επικοινωνιακή κατανάλωση.
Ωστόσο, η σκηνική λάμψη σπάνια αρκεί για να κρύψει την απουσία ουσιαστικής γνώσης και προσανατολισμού. Η πραγματική δοκιμασία ενός υπουργού Οικονομικών δεν βρίσκεται στη διαχείριση των εντυπώσεων, αλλά στην ικανότητα να διαβάσει σωστά τις τάσεις, να αντιληφθεί τους κινδύνους και να σχεδιάσει πολιτικές που θωρακίζουν τη χώρα σε βάθος χρόνου. Και αυτό, προς το παρόν, δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα.
Διαβάζοντας ο υπουργός τα οικονομικά στοιχεία, επιλέγει να εστιάσει σε ό,τι εξυπηρετεί την κυβερνητική αφήγηση. Παραβλέπει, για παράδειγμα, ότι μια αύξηση από το πολύ χαμηλό σημείο εκκίνησης μπορεί να εμφανίζεται εντυπωσιακή μόνο γραφικά, όχι ουσιαστικά. Το 100% δεν έχει την ίδια βαρύτητα όταν η αφετηρία είναι το μηδέν.
Επιπλέον, μέσα στην εύθραυστη πραγματικότητα μιας Ευρώπης που δοκιμάζεται οικονομικά, η ελληνική ανάπτυξη, έστω και ελαφρώς υψηλότερη από τον μέσο όρο, δεν αποτελεί λόγο για πανηγυρισμούς. Οι εκτιμήσεις της Κομισιόν για το 2027 δείχνουν ξεκάθαρα ότι, μετά το τέλος της σημαντικής ένεσης του Ταμείου Ανάκαμψης, η αναπτυξιακή δυναμική της χώρας υποχωρεί από το 2,2% στο 1,7%. Δεν πρόκειται για λεπτομέρεια, αλλά για προειδοποίηση.
Την ίδια ώρα, κορυφαίοι τραπεζικοί παράγοντες – όπως ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας – επισημαίνουν ήδη κινδύνους καθυστερήσεων στην υλοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και πιθανές απώλειες πόρων. Ο υπουργός, όμως, περιορίζεται σε δηλώσεις αυτοθαυμασμού.
Ακόμη σοβαρότερο είναι ότι αγνοεί την κοινωνική πραγματικότητα. Σε πρόσφατη έρευνα, το 76% των πολιτών ηλικίας 17–45 δηλώνουν βαθιά απαισιοδοξία για την πορεία της χώρας. Η διαπίστωση αυτή μάλλον δεν ταιριάζει με το αφήγημα “ισχυρής Ελλάδας”, γι’ αυτό και παρακάμπτεται.
Τι πραγματικά δείχνει ο προϋπολογισμός
Ο υπουργός περιγράφει τον προϋπολογισμό ως “ρεαλιστικό”, “κοινωνικό” και “εφαρμόσιμο”. Οι χαρακτηρισμοί, όμως, δύσκολα επιβεβαιώνονται από τα ίδια τα δεδομένα.
Τι σημαίνει “ρεαλιστικός”; Αν ο υπουργός εννοεί ότι ο προϋπολογισμός αντανακλά έναν κόσμο βραχυπρόθεσμων στόχων χωρίς μακροοικονομικό βάθος, ίσως έχει δίκιο. Αν όμως αναφέρεται σε ένα όραμα που προετοιμάζει τη χώρα για τις επερχόμενες κρίσεις, τότε απέχει πολύ από την αλήθεια.
Ως προς τον “κοινωνικό” χαρακτήρα, οι επιδόσεις και τα βοηθήματα δεν συνιστούν κοινωνική δικαιοσύνη· είναι η παραδοχή αποτυχίας. Οι πολιτικές που μοιράζουν επιδόματα χωρίς ανασχεδιασμό παραγωγικών δομών, απλώς ανακυκλώνουν τον φαύλο κύκλο εξάρτησης των πολιτών από την κρατική αρωγή.
Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ μιλούν από μόνα τους: τα πραγματικά εισοδήματα στη χώρα βρίσκονται 23,7% κάτω από το 2009. Στην ΕΕ, μόνο οι Βούλγαροι βρίσκονται σε χειρότερη θέση σε ό,τι αφορά την αγοραστική δύναμη. Σε αυτό το πλαίσιο, οι πρόσκαιρες παροχές των 250 ευρώ προς ορισμένες κατηγορίες συνταξιούχων μοιάζουν περισσότερο με επικοινωνιακά “μπαλώματα”, παρά με κοινωνική πολιτική.
Ο μόνος χαρακτηρισμός που ίσως αποδίδει την πραγματικότητα είναι ο “εφαρμόσιμος”. Όχι γιατί ο προϋπολογισμός έχει βάθος, αλλά γιατί εφαρμόζει τη λογική της κυβέρνησης: υψηλή φορολογία, ανακύκλωση εσόδων σε επιδόματα και απουσία μακροπρόθεσμου σχεδίου.
Οι θριαμβολογίες περί διαρθρωτικής ανάπτυξης αδυνατούν να κρύψουν ότι οι επενδύσεις στη χώρα παραμένουν στο μισό του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι θα χρειαστεί σχεδόν μια δεκαετία για να επανέλθει η οικονομία – σε πραγματικούς όρους – στα προ κρίσης επίπεδα.
Κι ενώ η οικονομική πραγματικότητα παρουσιάζει μια σαφώς πιο δύσκολη εικόνα, το υπουργείο Οικονομίας επιλέγει να ανακοινώσει την πρόωρη αποπληρωμή μνημονιακών δανείων. Μια κίνηση περισσότερο συμβολική παρά ουσιαστική, που προκαλεί εύλογα ερωτήματα για το αν αυτή είναι η καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια περίοδο αναταράξεων, που θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για την Ελλάδα να επαναδιαπραγματευθεί πτυχές των μνημονιακών δεσμεύσεων και να διεκδικήσει την κατάργηση του Υπερταμείου– πρόταση που έχει ήδη κατατεθεί από την αντιπολίτευση. Αντί να αξιοποιεί το παράθυρο ευκαιρίας, η κυβέρνηση επιλέγει τον εύκολο δρόμο των ανακοινώσεων.
Αν θέλει πραγματικά ο υπουργός να καταστήσει την Ελλάδα “πηγή έμπνευσης για την Ευρώπη”, όπως δήλωσε σε διεθνή μέσα, θα πρέπει να αποδείξει στην πράξη ότι μπορεί να διαμορφώσει πολιτικές με όραμα και τόλμη, όχι να επιδίδεται σε έναν μαραθώνιο επικοινωνιακών πυροτεχνημάτων.
Η οικονομία χρειάζεται σταθερότητα, σχέδιο και ειλικρίνεια. Όχι ένα θεατρικό έργο καλοστημένων εντυπώσεων.
