Πανευρωπαϊκή κρίση με τους οργισμένους αγρότες σε κινητοποιήσεις διαρκείας

Αγρότες: Κανείς δεν θέλει να ανήκει στη γενιά που θα καταγραφεί ιστορικά ως εκείνη που απώλεσε την πρωτογενή παραγωγή. Κι όμως, αυτό ακριβώς διαμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας. Πέρα από τις εξελίξεις στην Ελλάδα, με το πολύκροτο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, τη διαρκή συμπίεση του αγροτικού εισοδήματος και την εκρηκτική άνοδο του κόστους παραγωγής, το ίδιο φαινόμενο εξελίσσεται αυτή τη στιγμή σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τα τελευταία δύο χρόνια, αγρότες σχεδόν σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουν βγει στους δρόμους. Όχι αποσπασματικά. Όχι συμβολικά. Αλλά με κινητοποιήσεις μεγάλης διάρκειας, μαζικότητας και έντασης, σε κλίμακα που κανονικά θα κυριαρχούσε στους τίτλους των ειδήσεων. Αντί γι’ αυτό, οι διαμαρτυρίες αντιμετωπίζονται ως ένας υπόκωφος, ενοχλητικός θόρυβος. Σαν μια δυσάρεστη παρένθεση στην «πράσινη μετάβαση». Σαν κάτι που πρέπει απλώς να ξεπεραστεί.

Η υποβάθμιση δεν είναι τυχαία. Πίσω από τη σιωπή συσσωρεύονται ισχυρά συμφέροντα που επιδιώκουν να αναδιαμορφώσουν ριζικά το διατροφικό μοντέλο της Ευρώπης, να αποσυνδέσουν την τροφή από τη γη και τον παραγωγό και να επιβάλουν νέες διατροφικές «λύσεις», ακόμη και σενάρια που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδιανόητα.

Στην Ολλανδία, οι αγρότες εξεγέρθηκαν ενάντια στους κανονισμούς για το άζωτο, οι οποίοι απειλούν με μαζική χρεοκοπία χιλιάδες αγροκτήματα. Όχι μόνο εντατικές μονάδες, αλλά και εκμεταλλεύσεις που εφαρμόζουν καινοτόμες, φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Στη Γαλλία, οι αγρότες απέκλεισαν αυτοκινητοδρόμους, περικύκλωσαν το Παρίσι με τρακτέρ και κατέβασαν την αγανάκτησή τους στο κέντρο της πολιτικής ζωής, διαμαρτυρόμενοι για φόρους καυσίμων, περιορισμούς χρήσης γης και ένα καθεστώς συμμόρφωσης που θυμίζει γραφειοκρατικό παραλογισμό.

Στη Γερμανία, δεκάδες χιλιάδες αγρότες κατέκλυσαν το Βερολίνο με τρακτέρ, μετά την κατάργηση των φοροαπαλλαγών στο αγροτικό ντίζελ — ένα μέτρο ζωτικής σημασίας για την επιβίωση πολλών εκμεταλλεύσεων. Στο Βέλγιο, οι αγρότες άδειασαν προϊόντα και κοπριά μπροστά στα κτίρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες. Στην Πολωνία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία, οι διαμαρτυρίες στράφηκαν κατά των φθηνών εισαγωγών και της άνισης εφαρμογής κανονισμών που επιβαρύνουν τους Ευρωπαίους παραγωγούς αλλά όχι τους εξωτερικούς ανταγωνιστές.

Αυτά δεν είναι μεμονωμένα επεισόδια. Πρόκειται για μια διαρκή, πολυεθνική εξέγερση ανθρώπων που τρέφουν ολόκληρες κοινωνίες. Κι όμως, η κάλυψη παραμένει αποσπασματική, σύντομη, συχνά ειρωνική — σαν να πρόκειται για μια προσωρινή ενόχληση και όχι για μια ύστατη προειδοποίηση.

Οι Ευρωπαίοι αγρότες δεν εξεγείρονται ενάντια στην περιβαλλοντική ευθύνη. Πολλοί από αυτούς ήδη εφαρμόζουν πρακτικές που προστατεύουν το έδαφος, μειώνουν τις εισροές, ενισχύουν τη βιοποικιλότητα και βελτιώνουν τη μακροχρόνια παραγωγικότητα. Κάλυψη καλλιεργειών, περιορισμένη βόσκηση, ενσωμάτωση ζώων, αναζωογόνηση του εδάφους.

Αυτό που απορρίπτουν είναι οι κανονισμοί που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα του χωραφιού.

Στο όνομα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, επιβάλλονται οριζόντιες πολιτικές που αγνοούν τη βιολογία, το κλίμα, το έδαφος και τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Αυθαίρετα όρια αζώτου ανά στρέμμα. Εξίσωση του συνθετικού με το οργανικό άζωτο. Υποχρεωτική απόσυρση γης από την παραγωγή χωρίς καμία σύνδεση με το τοπικό οικοσύστημα. Εκτεταμένες αναφορές, επιθεωρήσεις και διοικητικές απαιτήσεις που τα μικρά και μεσαία αγροκτήματα αδυνατούν να αντέξουν.

Το παράδοξο είναι ότι ακόμη και αγρότες αναγεννητικής γεωργίας — χωρίς χημικά, με ζωντανό έδαφος και ολοκληρωμένα οικοσυστήματα — ρυθμίζονται μέχρι εξόντωσης. Δεν τιμωρούνται οι καταστροφικές πρακτικές. Τιμωρείται η απόκλιση από το βιομηχανικό πρότυπο.

Η βιολογία δεν χωρά σε υπολογιστικά φύλλα

Οι αγελάδες σε ανοιχτό λιβάδι δεν είναι ίδιες με ζώα σε εντατικό περιορισμό. Τα χωράφια με καλυπτικές καλλιέργειες δεν είναι ίδια με τη μονοκαλλιέργεια. Η βροχόπτωση, η κλίση, ο τύπος εδάφους, το μικροκλίμα και η οικολογική ισορροπία έχουν σημασία. Κι όμως, το ρυθμιστικό πλαίσιο τα αγνοεί όλα.

Αντί γι’ αυτά, βασίζεται σε μοντέλα, μέσους όρους, προβλέψεις τεχνητής νοημοσύνης και μια «οικο-επιστήμη» αποκομμένη από μετρήσιμα αποτελέσματα στο χωράφι. Οι κανόνες γράφονται μακριά από τη γη, επιβάλλονται ομοιόμορφα σε ανόμοια τοπία και χρηματοδοτούνται από ανθρώπους που ποτέ δεν κλήθηκαν ουσιαστικά στη διαβούλευση.

Αν οι κυβερνήσεις θέλουν λιγότερα χημικά, η λύση είναι απλή: απαγόρευσή τους. Και μετά, ελευθερία προσαρμογής. Αυτό που δεν λειτουργεί είναι η μικροδιαχείριση των αγροτών με αυθαίρετα όρια που τιμωρούν τη γνώση και ευνοούν τη συγκέντρωση.

Όταν η γεωργία παύει να είναι βιώσιμη, τα μικρά και μεσαία αγροκτήματα κλείνουν πρώτα. Η οικογενειακή γη πωλείται. Το θεσμικό κεφάλαιο εισέρχεται. Η παραγωγή συγκεντρώνεται. Οι αγρότες μετατρέπονται σε ενοικιαστές ή εξαφανίζονται.

Αυτό δεν είναι ατύχημα. Είναι αποτέλεσμα πολιτικής.

Οι αγρότες δεν αγωνίζονται για προνόμια. Αγωνίζονται για τη γη τους, τον τρόπο ζωής τους και την ελευθερία να παράγουν τροφή. Κάθε νέα άδεια, κάθε πρόστιμο, κάθε επιθεώρηση λειτουργεί ως ένας σύγχρονος κεφαλικός φόρος.

Η διατροφική δυστοπία

Αν όλη αυτή η παρέμβαση παρήγαγε υγιέστερους πληθυσμούς, ίσως θα μπορούσε να δικαιολογηθεί. Όμως συμβαίνει το αντίθετο. Οι πολίτες είναι πιο άρρωστοι από ποτέ. Η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η μεταβολική δυσλειτουργία εκτοξεύονται.

Όχι παρά τη ρύθμιση — αλλά παράλληλα με αυτήν.

Η ρύθμιση δεν στοχεύει το πρόβλημα. Προστατεύει εταιρικά συμφέροντα. Οι αγρότες δεν έχουν λόμπι. Οι χημικές εταιρείες έχουν. Οι σποροπαραγωγικοί κολοσσοί έχουν. Οι βιομηχανικοί επεξεργαστές τροφίμων έχουν.

Οι Ευρωπαίοι αγρότες δεν είναι ακραίοι. Είναι σειρήνες συναγερμού. Και μας προειδοποιούν: η υπερρύθμιση δεν σώζει το περιβάλλον. Καταστρέφει την ανθεκτικότητα, διαλύει την επισιτιστική ασφάλεια και συγκεντρώνει τον έλεγχο της τροφής στα χέρια λίγων.