Πολιτικές ανακούφισης ή πολιτισμική αλλοίωση για την ελληνική οικογένεια;

Τα μέτρα που παρουσίασε ο υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης για τη στήριξη της οικογένειας χαρακτηρίστηκαν θετικά και έγιναν δεκτά με συγκίνηση από τους εκπροσώπους των πολυτέκνων, οι οποίοι αισθάνθηκαν ότι η Πολιτεία αναγνώρισε επιτέλους τον αγώνα και την προσφορά τους. Η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο υπουργείο Οικονομικών ανέδειξε το κλίμα συγκίνησης, καθώς οι πολύτεκνοι διατύπωσαν την αίσθηση ότι κάποιος τους τίμησε και τους έδωσε σημασία μετά από χρόνια αδιαφορίας.

Ωστόσο, τα μέτρα αυτά, αν και κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, απέχουν από το να συνιστούν μια ολοκληρωμένη πολιτική στρατηγική για την ενίσχυση και προστασία του θεσμού της οικογένειας. Μια στρατηγική τέτοιας φύσης προϋποθέτει βαθιά κατανόηση της ιστορικής και κοινωνικής σημασίας της οικογένειας για την επιβίωση και την πρόοδο του ελληνικού έθνους. Το ζήτημα ξεπερνά τα στενά φορολογικά πλαίσια και αφορά την ιδεολογική, φιλοσοφική και πνευματική διάσταση του τρόπου με τον οποίο η χώρα μας αντιλαμβάνεται την οικογένεια σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Η οικογένεια, διαχρονικά, αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα κοινωνικής συνοχής στον τόπο μας. Από τις δύσκολες δεκαετίες έως και τα χρόνια των μνημονίων, όταν οι παππούδες με τις συντάξεις τους στήριξαν τα παιδιά και τα εγγόνια τους, η ελληνική οικογένεια λειτούργησε ως καταφύγιο, ως στήριγμα και ως φορέας αξιών. Γύρω από το κυριακάτικο τραπέζι καλλιεργήθηκαν δεσμοί, διδάχτηκε η αλληλεγγύη και εμπεδώθηκε η αίσθηση του ανήκειν.

Μέσα από την καθημερινότητα αναπτύχθηκαν στάσεις ζωής, όπως ο σεβασμός προς τους ηλικιωμένους ή η συνέπεια στις υποχρεώσεις, στοιχεία που καθόρισαν την κοινωνική συμπεριφορά. Παράλληλα, η οικογένεια υπήρξε θεμέλιο λίθο και της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς χιλιάδες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις οικογενειακού χαρακτήρα δημιούργησαν το δυναμικό ελληνικό εμπόριο και έθεσαν τις βάσεις για την ανάπτυξη του επιχειρείν με αξίες όπως η εντιμότητα και η εμπιστοσύνη, που συχνά υπερίσχυαν κάθε τυπικής νομικής δέσμευσης.

Η παράδοση, επίσης, διασώθηκε μέσα από την οικογένεια. Οι γεύσεις της ελληνικής κουζίνας κράτησαν την ταυτότητά τους χάρη στις οικογενειακές ταβέρνες, οι παραδοσιακοί χοροί πέρασαν από γενιά σε γενιά μέσα από τα καλοκαιρινά γλέντια, ενώ οι κοινότητες και οι ενορίες οργανώθηκαν γύρω από τις οικογένειες, αποτελώντας επί δεκαετίες βασικές δομές του κοινωνικού ιστού.

Όμως, ειδικά από την εποχή των μνημονίων και μετά, διαπιστώνεται μια διαρκής τάση της πολιτικής εξουσίας να αναδείξει τον ατομικισμό εις βάρος της οικογενειακής και κοινοτικής συνοχής, προβάλλοντας πρότυπα που ευνοούν τον υλισμό και την αποσύνθεση του παραδοσιακού μοντέλου.

Στο πεδίο των θεσμών, ο γάμος και η βάπτιση, που για γενιές Ελλήνων συνδέονταν με την ανάληψη ευθύνης απέναντι στην κοινωνία, μετατράπηκαν σε τυπικές γραφειοκρατικές διαδικασίες, όπως το σύμφωνο συμβίωσης ή η ονοματοδοσία. Η αποϊεροποίηση αυτών των πρακτικών δεν σήμαινε μόνο αλλαγή τυπικού χαρακτήρα, αλλά και υποβάθμιση μιας ολόκληρης φιλοσοφίας που είχε στο κέντρο της την κοινωνική ευθύνη και την πολιτισμική συνέχεια. Παράλληλα, η οικογένεια δέχθηκε και οικονομικά πλήγματα.

Η μετατόπιση της έμφασης από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στις μεγάλες πολυεθνικές, όπως προέκυψε και μέσα από τις προτάσεις οικονομικών εκθέσεων, αποδυνάμωσε τον ρόλο των οικογενειακών επιχειρήσεων που συντηρούσαν χιλιάδες νοικοκυριά και έδιναν προοπτική σε πολλές γενιές. Η αντιμετώπιση παραδειγμάτων όπως αυτό των ιδιοκτητών ταξί απέναντι στον ανταγωνισμό μεγάλων εταιρειών διεθνούς βεληνεκούς φανέρωσε τη δυσκολία που έχει η οικογένεια να σταθεί απέναντι σε τέτοιες πιέσεις.

Η οικογένεια, παρ’ όλες τις δυσκολίες, εξακολουθεί να λειτουργεί ως απάνεμο λιμάνι και ως φορέας αξιών. Στις κρίσιμες περιόδους, όπως στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, οι παππούδες και οι γιαγιάδες στήριξαν τις νεότερες γενιές, αποδεικνύοντας ότι η οικογενειακή αλληλεγγύη υπερβαίνει την ατομική ευθύνη που προβάλλεται συχνά ως κυρίαρχο μοντέλο από την Ευρώπη.

Το παράδειγμα αυτό αναδεικνύει τη σημασία της οικογένειας και ως παράγοντα αντιμετώπισης του δημογραφικού ζητήματος. Η ιστορία έχει δείξει ότι με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, όπως η ισόβια σύνταξη της πολύτεκνης μητέρας που καθιερώθηκε το 1990 ή η εξίσωση τρίτεκνων και πολύτεκνων το 2006, υπήρξε ουσιαστική στήριξη της οικογένειας που συνέβαλε στη σταθεροποίηση των δημογραφικών δεδομένων.

Σήμερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, η κυβέρνηση προχωρά σε μέτρα φορολογικής ανακούφισης που αναγνωρίζονται μεν ως θετικά βήματα, αλλά δεν επαρκούν από μόνα τους για να αντιστρέψουν τις μακροχρόνιες τάσεις υποβάθμισης της οικογένειας ως θεσμού. Η διαμόρφωση μιας σταθερής και συνεκτικής πολιτικής για την οικογένεια προϋποθέτει διάρκεια και συνέπεια, με έμφαση στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, στην υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και στη διατήρηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Χωρίς αυτά τα στοιχεία, κάθε μεμονωμένο μέτρο κινδυνεύει να χαθεί μέσα σε μια ευρύτερη αίσθηση έλλειψης εμπιστοσύνης, η οποία δεν μπορεί να αποκατασταθεί εύκολα χωρίς μια μακρόπνοη στρατηγική.

Ό,τι είχε να δώσει το έδωσε

Ο πρωθυπουργός έκανε κάτι εντελώς πρωτότυπο στη συνέντευξη Τύπου της Θεσσαλονίκης: Άνοιξε ο ίδιος το θέμα της διαδοχής του για να το κλείσει. Ωστόσο αυτό που έμεινε στον μέσο τηλεθεατή που παρακολούθησε έκπληκτος τον αρχηγό της χώρας να συζητά σενάρια αντικατάστασής του και μετά να τα απορρίπτει είναι ότι υπάρχει θέμα! Και αφού υπάρχει θέμα και τίθεται στο τραπέζι με δική του πρωτοβουλία, πρέπει να το προσεγγίσουμε.

Υπάρχουν δύο τρόποι. Ο πρώτος είναι ο αμιγώς οικονομικός, καθώς οι ηγεμονίες στην πατρίδα μας περνούν μέσα από την τσέπη των φορολογουμένων. Ο δεύτερος είναι πιο ολιστικός. Εντάσσει τα οικονομικά στη συνολική εικόνα, αλλά δεν επικεντρώνεται μόνο σε αυτά. Ταυτίζει το μέλλον της χώρας με το μέλλον των πολιτών, διαβάζει τις γεωπολιτικές εξελίξεις και σταθμίζει με επιχειρήματα ποιος είναι ο κατάλληλος για να ηγηθεί με βάση το εθνικό συμφέρον.

Όποια μέθοδο και να ακολουθήσει κανείς, η απάντηση έπειτα από έξι χρόνια είναι η ίδια: Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ό,τι είχε να δώσει το έδωσε. Και οικονομικά και γεωπολιτικά.

Οικονομικά γιατί οι γενναίες παροχές του είναι έναντι… Αποτελούν εξόφληση υπεσχημένων για το παρελθόν και όχι γραμμάτιο για το μέλλον. Ενώ, όπως είναι γνωστό, οι πολίτες, όταν ψηφίζουν στις εκλογές, αγοράζουν προσδοκία για το μέλλον.

Ό,τι είχε να δώσει το έδωσε και εθνικά όμως, γιατί η ματιά του για τη χώρα, που μας έφερε μέχρις εδώ, ξεπερνιέται ραγδαίως καθημερινά από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Και ο ίδιος με τις θέσεις που λαμβάνει επιμένει να δίδει παλιές απαντήσεις σε νέα ερωτήματα. Σε έναν εντελώς νέο κόσμο, το κέντρο βάρους του οποίου μετακινείται από τη Δύση στην Ανατολή. Αλλά ο κύριος Μητσοτάκης αντί να ψάχνει τον… Μέρντοχ της Ανατολής για να προωθήσει την εικόνα της χώρας, συνομιλεί με τον Μέρντοχ της Δύσης. Σ’ αυτό το περιβάλλον έμαθε να κινείται, αυτό τον κολακεύει, με αυτό πορεύεται. Αυτή είναι η θαλπωρή του. Κατανοητό.

Κακά τα ψέματα όμως: Κάθε ηγέτης είναι τέκνο του καιρού του. Προϊόν των συσχετισμών δυνάμεων που επικρατούσαν στον κόσμο και στη χώρα του τον καιρό της ανάρρησής του στην αρχηγία ενός κόμματος και στην ηγεσία μιας χώρας. Η επιβίωσή του στον χρόνο εξαρτάται από την ευελιξία και τη διορατικότητα να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες. Αυτοί οι συσχετισμοί είναι πλέον παρελθόν για τον «προβλέψιμο» πρωθυπουργό. Δεν υπάρχουν πια. Και το μόνο που του απομένει είναι να επιχειρεί να εξαγοράσει επιρροή στο εσωτερικό της χώρας με χρήματα. Υιοθετώντας ακόμα και πολιτικές που βαθιά μέσα του δεν πιστεύει.

Η ανάλυσή του για τη χώρα και για τον κόσμο έχει ανατραπεί πλέον από τα ίδια τα γεγονότα. Όταν οι συσχετισμοί το ευνοούσαν, η Ελλάδα ήταν πρώτο τραπέζι πίστα στη Δύση, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι στο τραπέζι, γιατί δεν διαβάσαμε σωστά τον νέο κόσμο και βάλαμε όλα μας τα πιόνια στη μία πλευρά. Δεν κρατήσαμε πισινές.

Έχουμε προβλήματα με όλους τους γείτονές μας, ενώ δεν μιλάμε σε επίπεδο ηγεσίας ούτε με τους Αμερικανούς ούτε με τους Ρώσους ούτε με τους Κινέζους. Υβρίζαμε προσωπικά τον Τραμπ όλα αυτά τα χρόνια και αγοράζαμε επιρροή με πληρωμένες σε λόμπι ομιλίες στο Κογκρέσο, μετατρέψαμε τη διαφωνία μας σε θέση αρχών με τη Ρωσία σε προσωπική βεντέτα με τον Πούτιν, κάναμε τα πάντα για να δυσαρεστήσουμε τους Κινέζους αρχής γενομένης από το 5G, έχουμε προβλήματα με όλους τους γείτονες, σκύβουμε κάθε μέρα το κεφάλι στους Τούρκους, φτάσαμε ακόμα και στο έσχατο σημείο να τα σπάμε δημοσίως με τους αδελφούς μας Κυπρίους.

Εσωτερικά χάσαμε απίστευτο χρόνο. Αντικαταστήσαμε τις μεταρρυθμίσεις με τη βαθιά διαφθορά που έχει ποτίσει με προσωπική ευθύνη του κυρίου Μητσοτάκη τον σκληρό πυρήνα του κράτους.

Η Ελλάδα χρειάζεται μία καινούργια ανάγνωση, την οποία δεν μπορεί να τη δώσει αντικειμενικά ο πρωθυπουργός. Το επιχείρημα που ακούμε είναι ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Η Ιστορία μας όμως έχει δείξει ότι η εναλλακτική δεν ταυτίζεται με το πρόσωπο του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Ο στρατιωτικός σύνδεσμος Ζορμπάς έφερε τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην εξουσία το 1909. Ο βασιλέας τον στρατάρχη Ιωάννη Μεταξά το 1936. Ο βασιλέας τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1955. Κανείς από τους τρεις τους δεν ανήκε στις κλασικές εναλλακτικές του πολιτικού συστήματος της περιόδου εκείνης.

Η διαφορά του παρελθόντος με το παρόν είναι ότι τότε υπήρξε ένας καταλύτης που επιδρούσε στο πολιτικό σύστημα και το έβγαζε στις δύσκολες στιγμές από τα αδιέξοδά του. Άλλοτε ήταν ο στρατός και άλλοτε ήταν ο βασιλιάς. Στη μία και μοναδική φορά που ο στρατός διεκδίκησε πολιτικό ρόλο και ο βασιλιάς το ανέχθηκε καταστράφηκε το παλαιό σοφό σύστημα που έβρισκε λύσεις μακράς διαρκείας στο πολιτικό πρόβλημα της χώρας.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει σήμερα καταλύτης. Καταλύτης είναι πλέον ο ίδιος ο λαός. Εκείνος μπορεί εξωσυστημικά να βρει τον ηγέτη που θα ηγηθεί και να τον βγάλει μπροστά. Οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη που άρχισαν τον περασμένο Ιανουάριο και δεν τελειώνουν, όπως φάνηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο, λειτουργούν ήδη ως καταλύτης για το πολιτικό σύστημα, καθώς έχουν ξυπνήσει σχολάζουσες αντισυστημικές δυνάμεις.

Όταν δημιουργείται η συνθήκη, στο τέλος βρίσκεται και το πρόσωπο. Η εμπειρία του παρελθόντος, σε συνδυασμό με τη δίψα του μέλλοντος, μπορεί να οδηγήσει στη νέα εναλλακτική.

Δείτε προσεκτικά τα πρόσωπα που κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο στην πατρίδα μας από τον χώρο της πολιτικής και από τον χώρο της κοινωνίας και ίσως εκεί να υπάρχει η ασφαλής εναλλακτική για το μέλλον της χώρας στον νέο κόσμο. Η μαγιά της εναλλακτικής.

Ο κόσμος αναζητεί το καινούργιο έξω από τα γνωστά σχήματα. Σκεφτείτε συνδυασμούς δυνάμεων έξω από το κουτί, με το μέλλον της νέας γενιάς στο επίκεντρο. Η Ιστορία είναι η μαμή.