Πώς η Κίνα βλέπει την επαναπροσέγγιση ΗΠΑ – Ρωσίας

Η παγκόσμια πολιτική σκηνή βρίσκεται σε διαρκή μεταμόρφωση, με την Κίνα να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Η πιθανότητα μιας νέας δυναμικής μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας έχει σημάνει συναγερμό στο Πεκίνο.

Ο Σι Τζινπίνγκ αντιμετωπίζει μια πρόκληση που δεν μπορεί να αγνοήσει. Αν η Ουάσινγκτον και η Μόσχα επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους, το Πεκίνο ενδέχεται να βρεθεί σε δυσμενή θέση τόσο οικονομικά όσο και στρατηγικά.

Μια ισχυρότερη σχέση μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ θα μπορούσε να περιθωριοποιήσει την Κίνα στη διεθνή σκηνή, περιορίζοντας τις διπλωματικές της επιλογές και επηρεάζοντας το οικονομικό της αποτύπωμα. Η κινεζική ηγεσία γνωρίζει ότι η σταθερότητα των συμμαχιών της αποτελεί κλειδί για τη μελλοντική της ανάπτυξη.

Το Πεκίνο ενδέχεται να κινηθεί πιο επιθετικά στη Νότια Σινική Θάλασσα ή να ενισχύσει τις δικές του διεθνείς συμμαχίες, προκειμένου να εξισορροπήσει την κατάσταση. Ωστόσο, οι επιλογές του είναι περιορισμένες και η στρατηγική του θα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες γεωπολιτικές συνθήκες.

Η νέα στρατηγική Τραμπ και η αβεβαιότητα της Κίνας

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να προωθήσει την ταχεία λήξη του πολέμου στην Ουκρανία, αδιαφορώντας για τις συνέπειες στην Ευρώπη και στο Κίεβο, έχει προκαλέσει σοβαρούς γεωπολιτικούς τριγμούς. Η αλλαγή αυτή δεν επηρεάζει μόνο τη Δύση αλλά και την Κίνα, η οποία παρακολουθεί με προβληματισμό τις εξελίξεις.

Στην κινεζική ηγεσία, η νέα στάση της Ουάσινγκτον έναντι της Μόσχας γεννά ερωτήματα για τις ισορροπίες ισχύος. Ο Σι Τζινπίνγκ είχε επενδύσει στη στρατηγική συνεργασία με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, όμως μια ξαφνική αναθέρμανση των σχέσεων Ρωσίας – ΗΠΑ μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα και να αφήσει την Κίνα σε αβέβαιη θέση.

Πριν από λίγες εβδομάδες, το Πεκίνο φαινόταν έτοιμο να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη διπλωματική προσπάθεια του Τραμπ να τερματίσει τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε αφήσει να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να αξιοποιήσει την κινεζική οικονομική επιρροή έναντι της Ρωσίας, ώστε να πιέσει για μια συμφωνία.

Με τις ισορροπίες να μεταβάλλονται ραγδαία, η Κίνα καλείται να επαναπροσδιορίσει τη στρατηγική της. Αν ο Τραμπ πετύχει μια προσέγγιση με τη Ρωσία, το Πεκίνο θα πρέπει να διαχειριστεί την πιθανότητα αποδυνάμωσης της δικής του επιρροής. Το ερώτημα είναι αν θα επιλέξει να διατηρήσει την ουδετερότητά του ή αν θα κινηθεί πιο ενεργά για να προστατεύσει τα συμφέροντά του.

Η Κίνα σε δίλημμα: Ουδέτερος διαμεσολαβητής ή σιωπηλός σύμμαχος της Ρωσίας;

Για χρόνια, η Κίνα έχει προσπαθήσει να προβάλλει τον εαυτό της ως ανεξάρτητο διαμεσολαβητή στις διεθνείς συγκρούσεις, υποστηρίζοντας πως είναι μια ουδέτερη δύναμη που δίνει φωνή στον Παγκόσμιο Νότο. Αυτή η εικόνα, ωστόσο, έχει αμφισβητηθεί έντονα, καθώς το ΝΑΤΟ έχει κατηγορήσει το Πεκίνο ότι στηρίζει τη ρωσική πολεμική μηχανή μέσω της παροχής κρίσιμων αγαθών διπλής χρήσης.

Παρά τις προσπάθειες να διατηρήσει ενεργό ρόλο στις ειρηνευτικές διαδικασίες, η Κίνα – όπως και η Ευρώπη – φαίνεται να έχει βρεθεί στο περιθώριο των τελευταίων ραγδαίων εξελίξεων. Οι πολιτικοί αναλυτές σημειώνουν πως το ξαφνικό άνοιγμα των ΗΠΑ προς τη Ρωσία προκάλεσε αμηχανία στο Πεκίνο, το οποίο δεν είχε προετοιμαστεί για μια τόσο ταχεία αλλαγή στη γεωπολιτική σκακιέρα.

Ο Κινέζος πρόεδρος είχε επιλέξει να επενδύσει στη σχέση του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, θεωρώντας τη Ρωσία βασικό στρατηγικό εταίρο απέναντι στη Δύση. Όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, το Πεκίνο απέφυγε να καταδικάσει ανοιχτά την εισβολή, στηρίζοντας έμμεσα τη Μόσχα μέσω εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών. Αυτή η στάση, όμως, του κόστισε την εμπιστοσύνη της Ευρώπης και οδήγησε τις ΗΠΑ να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με ασιατικές χώρες, κινητοποιώντας μια συμμαχία που περιορίζει τη γεωπολιτική ελευθερία της Κίνας.

Παρά την αναταραχή που προκαλεί η πιθανή συμφωνία ΗΠΑ – Ρωσίας, η Κίνα εμφανίζεται πρόθυμη να στηρίξει κάθε πρωτοβουλία που μπορεί να οδηγήσει στον τερματισμό της σύγκρουσης. Ο κορυφαίος Κινέζος διπλωμάτης, Γουάνγκ Γι, δήλωσε στα Ηνωμένα Έθνη πως το Πεκίνο υποστηρίζει κάθε προσπάθεια ειρηνευτικών συνομιλιών, την ίδια στιγμή που Ρώσοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι προχωρούσαν σε διαπραγματεύσεις στη Σαουδική Αραβία.

Με τις Ηνωμένες Πολιτείες να διαμορφώνουν νέα δεδομένα στις σχέσεις τους με τη Ρωσία, το Πεκίνο καλείται να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να πορεύεται ως στρατηγικός εταίρος της Μόσχας ή αν θα επανεξετάσει τη θέση του για να αποφύγει περαιτέρω απομόνωση. Η ισορροπία αυτή δεν είναι εύκολη, καθώς κάθε επιλογή ενέχει σοβαρούς κινδύνους για τη μελλοντική θέση της Κίνας στη διεθνή πολιτική σκηνή.

Οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις και ο φόβος του Πεκίνου

Στις πρόσφατες συνομιλίες στο Ριάντ, ο Αμερικανός διπλωμάτης Μάρκο Ρούμπιο ανέδειξε την προοπτική μιας μελλοντικής «γεωπολιτικής και οικονομικής συνεργασίας» μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας. Αυτή η πιθανότητα, αν και ακόμα σε θεωρητικό στάδιο, έχει προκαλέσει προβληματισμό σε πολλές πρωτεύουσες, ιδιαίτερα στο Πεκίνο.

Λίγο πριν τη σύνοδο, ο Κιθ Κέλογκ, ειδικός απεσταλμένος της κυβέρνησης Τραμπ, δήλωσε στο Μόναχο ότι οι ΗΠΑ σκοπεύουν να «αναγκάσουν» τη Ρωσία να επανεξετάσει τις σχέσεις της με χώρες όπως το Ιράν, η Βόρεια Κορέα και – το πιο ανησυχητικό για το Πεκίνο – την Κίνα. Παρότι η Ρωσία έχει βαθιά οικονομική και στρατηγική εξάρτηση από την Κίνα, η Ουάσινγκτον φαίνεται να ποντάρει σε μια πιθανή ανατροπή της ισορροπίας αυτής.

Οι σχέσεις Μόσχας – Πεκίνου έχουν περάσει από διακυμάνσεις, παρά τη σημερινή τους ευθυγράμμιση. Από τις εδαφικές διαμάχες του παρελθόντος μέχρι την ιστορική διπλωματική κίνηση των ΗΠΑ τη δεκαετία του ’70, όπου ο Ρίτσαρντ Νίξον και ο Χένρι Κίσινγκερ εκμεταλλεύτηκαν τις σοβιετοκινεζικές εντάσεις, το ιστορικό μεταξύ των δύο χωρών έχει υπάρξει περίπλοκο.

Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν πως η Κίνα δεν έχει λόγο να αμφιβάλλει για τη σταθερότητα των δεσμών της με τη Ρωσία. Ο Yu Bin, ειδικός στις ρωσοκινεζικές σχέσεις, τόνισε ότι οι δύο χώρες έχουν οικοδομήσει ισχυρούς θεσμικούς δεσμούς τις τελευταίες δεκαετίες, μέσω οργανισμών όπως οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης. Αυτές οι σχέσεις βασίζονται όχι μόνο σε κοινά συμφέροντα αλλά και στην ανάγκη διατήρησης σταθερών συνόρων.

Παρότι το Πεκίνο δεν ανησυχεί ότι η Ρωσία θα απομακρυνθεί εύκολα από τη συμμαχία του, φοβάται πως μια αμερικανορωσική συνεννόηση στην Ουκρανία θα μπορούσε να επιτρέψει στην κυβέρνηση Τραμπ να επικεντρώσει όλες τις δυνάμεις της στην αντιπαράθεση με την Κίνα. Αν ο πόλεμος στην Ουκρανία τελειώσει, ο Λευκός Οίκος μπορεί να στρέψει την προσοχή του στην Ασία, εντείνοντας την πίεση προς το Πεκίνο τόσο σε οικονομικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο.

Η Κίνα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια στρατηγική επιλογή: να συνεχίσει να ενισχύει τους δεσμούς της με τη Ρωσία ως αντιστάθμισμα απέναντι στις ΗΠΑ ή να επιχειρήσει να διατηρήσει ισορροπίες για να μην προκληθεί μια ακόμη μεγαλύτερη κρίση. Το μόνο σίγουρο είναι πως το Πεκίνο δεν μπορεί πλέον να θεωρεί δεδομένη την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, καθώς η γεωπολιτική σκακιέρα αλλάζει με απρόβλεπτους ρυθμούς.

Εάν ο Τραμπ δεν ήταν σε θέση να εμπλακεί άμεσα με τον Πούτιν, το Πεκίνο μπορεί να είχε προσπαθήσει να μειώσει κάποιες τριβές με τις ΗΠΑ, συνεργαζόμενο με την Ουάσινγκτον για να φέρει τον ρώσο ηγέτη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά πλέον δεν είναι σαφές εάν η Κίνα θα αναλάβει οποιονδήποτε ρόλο στις μελλοντικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία.

Ωστόσο, παρατηρητές λένε ότι αν επιτευχθεί συμφωνία, το Πεκίνο θα μπορούσε να στείλει ειρηνευτικές δυνάμεις στην Ουκρανία μέσω των Ηνωμένων Εθνών και θα ήθελε να διαδραματίσει ρόλο στην ανοικοδόμηση της χώρας.

Προς το παρόν, οι κινέζοι αξιωματούχοι τις τελευταίες ημέρες προσπαθούν να κερδίσουν πίσω τη χαμένη αγάπη της Ευρώπης – καλώντας σε δημόσιες δηλώσεις τους «όλα τα σχετικά μέρη και τους ενδιαφερόμενους που εμπλέκονται στην ουκρανική κρίση» να «συμμετάσχουν στη διαδικασία των ειρηνευτικών συνομιλιών», σε ένα νεύμα προς το δικαίωμα της Ευρώπης να έχει μια θέση στο τραπέζι.

Ταυτόχρονα, προσπάθησαν επίσης να αναδείξουν τις δυνατότητές τους να αναλάβουν ρόλο, υπονοώντας παράλληλα ότι η προφανής στροφή του Τραμπ προς τον Πούτιν αποδεικνύει ότι η στάση του Πεκίνου ήταν σωστή από την αρχή.

Εντωμεταξύ, η Ουκρανία, έχει αρχίσει να εξετάζει το ενδεχόμενο να «στρατολογήσει» την Κίνα ως σύμμαχό της.

Ο ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος έχει λάβει ελάχιστη προσοχή από το Πεκίνο από την έναρξη του πολέμου, υπέδειξε κάτι τέτοιο μετά από μια συνάντηση του Σαββάτου μεταξύ του κορυφαίου κινέζου διπλωμάτη, Γουάνγκ, και ουκρανών αξιωματούχων στη Γερμανία.

«Είναι σημαντικό για εμάς να εμπλέξουμε την Κίνα, ώστε να βοηθήσει να ασκηθεί πίεση στον Πούτιν, για να τερματίσει τον πόλεμο. Βλέπουμε, νομίζω, για πρώτη φορά, το ενδιαφέρον της Κίνας», δήλωσε ο Ζελένσκι σε συνέντευξη Τύπου την Τρίτη. «Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι όλες οι διαδικασίες επιταχύνονται τώρα».

Όσον αφορά το ποιος θα πρέπει να βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ο ουκρανός ηγέτης πρόσθεσε ότι θα πρέπει να είναι χώρες «έτοιμες να αναλάβουν την ευθύνη για την εγγύηση της ασφάλειας, την παροχή βοήθειας, την αναχαίτιση του Πούτιν και την επένδυση στην ανάκαμψη της Ουκρανίας».