Σε τεντωμένο σκοινί η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου
Σε τροχιά νέας κρίσης φαίνεται να εισέρχεται το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας και Κύπρου, γνωστό ως GSI Interconnector, καθώς οι σχέσεις μεταξύ του ΑΔΜΗΕκαι της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ) δοκιμάζονται έντονα εξαιτίας διαφωνιών γύρω από την οικονομική διάσταση του έργου.
Η ένταση ήρθε στην επιφάνεια έπειτα από δημοσίευμα της εφημερίδας «Φιλελεύθερος», το οποίο κάνει λόγο για οικονομικές απαιτήσεις του ΑΔΜΗΕ πολλαπλάσιες της συμφωνηθείσας πρώτης δόσης των 25 εκατ. ευρώ. Το ρεπορτάζ έρχεται μόλις λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε εκδοθεί κοινή δήλωση στήριξης για τη συνέχιση του έργου.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, σχολιάζοντας το δημοσίευμα, αντέδρασε έντονα, κάνοντας λόγο για προσπάθεια εκβιασμού της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον επικεφαλής του ΑΔΜΗΕ. «Αν νομίζει ότι με επιστολές ή πληρωμένες καταχωρίσεις μπορεί να εκβιάσει την Κυπριακή Κυβέρνηση, δεν ξέρει με ποιους έχει να κάνει», δήλωσε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι «η Κυπριακή Κυβέρνηση δεν εκβιάζεται και λειτουργεί μόνο προς όφελος του κυπριακού λαού».
Σε ερώτηση δημοσιογράφου για το αν η στάση του ΑΔΜΗΕ αντανακλά τις προθέσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ξεκαθάρισε ότι οι επιστολές του ΑΔΜΗΕ δεν σχετίζονται με τη συμφωνία πλαισίου που υπάρχει ανάμεσα στις δύο κυβερνήσεις και την πρόσφατη κοινή τους ανακοίνωση.
Από την πλευρά του, ο ΑΔΜΗΕ διαψεύδει κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς του δημοσιεύματος και απορρίπτει ως αβάσιμη την αναφορά ότι διεκδικεί άμεσα 251 εκατ. ευρώ. Όπως διευκρινίζει, το ποσό αυτό αφορά επενδυτικές δαπάνες ύψους 1,9 δισ. ευρώ που πρόκειται να αποσβεστούν σταδιακά σε βάθος 35 ετών, βάσει του ρυθμιστικού πλαισίου.
Ο διαχειριστής επισημαίνει ότι η μόνη οικονομική απαίτηση που προβάλλει για το 2025 είναι η συμφωνηθείσα πρώτη δόση των 25 εκατ. ευρώ. Παρόλα αυτά, άσκησε ένσταση κατά της απόφασης της ΡΑΕΚτης 31ης Ιουλίου, καθώς, όπως υποστηρίζει, η Αρχή δεν αναγνώρισε το σύνολο των βεβαιωμένων επενδυτικών δαπανών του έργου, περιορίζοντας την αναγνώριση στα 82 εκατ. ευρώ, έναντι περίπου 251 εκατ.
Στην ένσταση του ΑΔΜΗΕ περιλαμβάνονται τεκμηριωμένα στοιχεία για τις δαπάνες, οι οποίες έχουν ήδη εγκριθεί από τη Ρυθμιστική Αρχή της Ελλάδας. Ο ΑΔΜΗΕ υποστηρίζει ότι η αναγνώριση των πραγματικών του εξόδων είναι κρίσιμη για την εύρυθμη υλοποίηση του έργου.
Αδιαπραγμάτευτη χαρακτηρίζει τη σχέση Ελλάδας και Κύπρου η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αννίτα Δημητρίου, στέλνοντας ξεκάθαρο μήνυμα για την ενότητα και την κοινή πορεία των δύο χωρών. Σε συνέντευξή της στην «Απογευματινή της Κυριακής», η κ. Δημητρίου επισημαίνει ότι «σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να διασαλεύονται με οποιονδήποτε τρόπο οι σχέσεις Ελλάδας–Κύπρου», κάνοντας λόγο για ενιαίο, αρραγές και αδιάσπαστο μέτωπο ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Παράλληλα, θέτει ζήτημα αξιοπιστίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τονίζοντας ότι δεν είναι δυνατόν να συνεχίζεται η ανοχή στις παραβιάσεις της Τουρκίας και, ταυτόχρονα, να της επιτρέπεται η συμμετοχή στο πρόγραμμα SAFE. Η Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής υψώνει, επίσης, φωνή υπεράσπισης για τους πέντε Ελληνοκύπριους που κρατούνται στα Κατεχόμενα, χαρακτηρίζοντας τις κατηγορίες σε βάρος τους ανυπόστατες και αβάσιμες.
Αναφορικά με την υπόθεση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ, η κ. Δημητρίου υπογραμμίζει τη γεωστρατηγική σημασία του έργου και την ανάγκη για διαφάνεια στις διαδικασίες. «Οι όροι και οι διαδικασίες διαφάνειας ήταν και είναι θέμα της κυβέρνησης της Κύπρου, η οποία πρέπει να δώσει καθαρή προσέγγιση γι’ αυτό το ζήτημα», αναφέρει, αφήνοντας αιχμές για τη διγλωσσία που, όπως λέει, παρατηρείται το τελευταίο διάστημα και δημιουργεί σύγχυση γύρω από την πορεία του έργου.
Το μέλλον του GSI Interconnector παραμένει αβέβαιο, εν μέσω μιας κλιμακούμενης αντιπαράθεσης που απειλεί να εκτροχιάσει ένα έργο στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια και διασύνδεση της Ανατολικής Μεσογείου.
Από ανατροπή σε ανατροπή -και σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια για τις σχέσεις Κύπρου και Ελλάδας- οδηγείται το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης, με τον ΑΔΜΗΕ να αντιδρά στην καθυστέρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας να πληρώσει τη συμφωνηθείσα πρώτη δόση των 25 εκατ., ζητώντας από τη ΡΑΕΚ… πολλαπλάσια!
Ο Φιλελεύθερος πληροφορείται ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου υπέβαλε ένσταση στη ΡΑΕΚ εναντίον της απόφασης της ρυθμιστικής αρχής, ημερομηνίας 31 Ιουλίου 2024, να του εγκρίνει ανάκτηση εξόδων 82 εκατ. ευρώ, με δικαίωμα είσπραξης μόνο 25 εκατ. για την περίοδο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2025. Πληροφορίες φέρουν τον ΑΔΜΗΕ να διεκδικεί να του αναγνωριστεί δικαίωμα ανάκτησης ποσού 251 εκατ. ευρώ για δαπάνες που έκανε μέχρι τώρα, πριν ολοκληρωθεί το έργο.
Με την ένσταση ο ΑΔΜΗΕ ζητά την ακύρωση της απόφασης του Ιουλίου -για τη λήψη της οποίας είχε πιέσει έντονα για μακρά περίοδο- και την αντικατάστασή της από άλλη, μέσω της οποίας θα εγκριθεί η ανάκτηση όλων των εξόδων του για το καλώδιο, καθώς θα γίνονται και θα δικαιολογούνται μέσω της ΡΑΕΚ με τιμολόγια.
Επί της ουσίας, ο ΑΔΜΗΕ επιχειρεί να ανατρέψει το Πλαίσιο Συμφωνίας που είχε υπογραφεί από τις κυβερνήσεις Κύπρου και Ελλάδας τον Ιούλιο του 2024, το οποίο προβλέπει πως η Κύπρος δεν θα πληρώνει στο στάδιο της κατασκευής του έργου όλα τα έξοδα που γίνονται (κάτι που θα κάνει η Ελλάδα), αλλά μόνο 25 εκατ. τον χρόνο, για την περίοδο 2025-2029. Όλες οι υπόλοιπες δαπάνες θα πληρωθούν σταδιακά από τους καταναλωτές ηλεκτρισμού στην Κύπρο (με αναλογία 63-37%), μετά τη λειτουργία της ηλεκτρικής διασύνδεσης.
Το κυριότερο, όμως, είναι ότι ο φορέας υλοποίησης αμφισβητεί και επιχειρεί να ανατρέψει το ρυθμιστικό πλαίσιο που ενέκριναν ΡΑΕΚ και ΡΑΑΕΥ τον Ιούλιο του ’24, αφού πρώτα ενσωμάτωσαν σε αυτό το Πλαίσιο Συμφωνίας των κυβερνήσεων για τα 125 εκατ. μέχρι και το 2029 από πλευράς Κύπρου.
Ο ΑΔΜΗΕ θεωρεί -μετά παρέλευση 14 μηνών- λανθασμένη ή και παράνομη τη ρυθμιστική πρακτική που επέλεξε η ΡΑΕΚ (οι δύο κυβερνήσεις, για την ακρίβεια), δηλαδή να του πληρώνει μόνο ένα μικρό ποσοστό από τα συνολικά του έξοδα και τα υπόλοιπα να τα εισπράξει μετά τη λειτουργία της διασύνδεσης.
Ωστόσο, η πρακτική αυτή (να αποπληρώνονται τα υπό ρύθμιση έργα μετά τη λειτουργία τους) εφαρμόζεται από τη ΡΑΕΚ (και από ρυθμιστικές αρχές άλλων κρατών της ΕΕ) και σε όλα τα έργα που εκτελεί η ΑΗΚ. Η απόφαση να δίνονται στον ΑΔΜΗΕ 25 εκατ. τον χρόνο μέχρι και το 2029, πριν λειτουργήσει η διασύνδεση, αποτελεί παρέκκλιση της ΡΑΕΚ (μετά από το Πλαίσιο Συμφωνίας των δύο κυβερνήσεων) από τη συνήθη πρακτική της.
Από την στιγμή που η κυπριακή Κυβέρνηση αναγνωρίζει μεν την οφειλή των 25 εκατ. για τις δαπάνες του 2025 αλλά επιφυλάσσεται να την πληρώσει «αφού ικανοποιηθούν και οι δεσμεύσεις του ΑΔΜΗΕ» (κάτι που παραπέμπει στην πραγματοποίηση των θαλασσίων ερευνών μεταξύ Κρήτης και Κύπρου), θεωρείται βέβαιο πως ούτε η ΡΑΕΚ, ούτε πολύ περισσότερο η κυπριακή Κυβέρνηση θα αποδεχθούν το αίτημα του ΑΔΜΗΕ να ανατραπεί η απόφαση του Ιουλίου και να αρχίσει η πληρωμή του ελληνικού οργανισμού με πολύ μεγαλύτερα ποσά, όπως θα προχωρούν οι εργασίες κατασκευής του καλωδίου. Καταργώντας, δηλαδή, τη συμφωνία για πληρωμή μόνο 25 εκατ. τον χρόνο, εντός μίας πενταετίας.
Όμως, σύμφωνα με τη νομοθεσία, αν η ένσταση του ΑΔΜΗΕ απορριφθεί, τότε ο φορέας υλοποίησης αποκτά δικαίωμα να καταθέσει προσφυγή στο Διοικητικό Δικαστήριο της Κύπρου, ζητώντας από αυτό την ακύρωση της ρυθμιστικής απόφασης του Ιουλίου. Και θα είναι μάλλον η 3η φορά που ο ΑΔΜΗΕ προσφεύγει στη Δικαιοσύνη εναντίον αποφάσεων της ΡΑΕΚ, με ορατό πλέον τον κίνδυνο το πολυδιαφημσιμένο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης να εξελιχθεί σε μία τεραστίων διαστάσεων νομική σύγκρουση των δύο κρατών, αφού το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών του ΑΔΜΗΕ διατηρεί η Ελληνική Δημοκρατία.
Αυτό το ενδεχόμενο ίσως επιτρέψει στον ΑΔΜΗΕ να εμφανίσει τη ΡΑΕΚ και την Κυπριακή Δημοκρατία σαν τους αποκλειστικούς υπεύθυνους ενός ναυαγίου του έργου, επικαλούμενος τα «ρυθμιστικά κενά» ή τις «κακές ρυθμιστικές πρακτικές της ΡΑΕΚ» ή και των δύο ρυθμιστών, αποσιωπώντας το μεγαλύτερο πρόβλημα: Τις καταχρηστικές διεκδικήσεις της Τουρκίας στη θαλάσσια περιοχή νοτιοανατολικά της Κρήτης και τις συνεχείς αναβολές της ελληνικής Κυβέρνησης να εκδώσει navtex για την πραγματοποίηση των απαραίτητων βυθομετρήσεων, ώστε να μπορέσει να προχωρήσει η πόντιση του καλωδίου που κατασκευάζει η Nexans στη Νορβηγία.
Εκτιμάται από παράγοντες που παρακολουθούν τις εξελίξεις ότι η επιστολή – επίθεση του ΑΔΜΗΕ συνιστά επισημοποίηση της απόφασης του οργανισμού -πιθανό και της ελληνικής Κυβέρνησης- να εμφανίσουν την Κύπρο ότι παρεμποδίζει την υλοποίηση του έργου. Φορτώνοντάς της τις ευθύνες για τα θέματα αποζημιώσεων που θα εγερθούν αν όντως το έργο ματαιωθεί. Η σοβαρότητα της κατάστασης προφανώς επιβάλλει τη συνδιαχείρισή της από τη ΡΑΕΚ, την Κυβέρνηση και τη Νομική Υπηρεσία.
