Σεισμοί/ηφαίστειo: Η κατάσταση στις Κυκλάδες, τα μέτρα προστασίας και οι εκτιμήσεις

Κυκλάδες: Κατά την έκτακτη ενημέρωση για τους σεισμούς, ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στη συστηματική και μεθοδική εργασία των Ελλήνων επιστημόνων αναφορικά με την κατάσταση στη Σαντορίνη, υπογραμμίζοντας ότι τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν τις τελευταίες μέρες είναι το αποτέλεσμα μιας δεκαετούς προσπάθειας. Τόνισε πως υπάρχουν τρία βασικά φαινόμενα: την ήδη γνωστή δραστηριότητα στην Καμένη, τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κουλούμπο, και τη νέα δραστηριότητα στο ρήγμα της Ανύδρου, που έχει προκαλέσει τις περισσότερες σεισμικές δονήσεις. Παρά την ανησυχία, ο πρωθυπουργός εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία, διευκρινίζοντας πως δεν μπορεί να γίνει ακριβής πρόβλεψη.

Ο υπουργός Πολιτικής Προστασίας αναφέρθηκε στα σχέδια της Πολιτείας για την αντιμετώπιση των σεισμών στην περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού και επισήμανε την παρουσία οχηματαγωγού στη περιοχή. Εξέφρασε επίσης τις ευχαριστίες του προς τις δυνάμεις της Πυροσβεστικής και των Ενόπλων Δυνάμεων.

Ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμης Λέκκας, ανέφερε ότι ο κίνδυνος κατολισθήσεων στα πρανή της Καλντέρας παραμένει υψηλός, επισημαίνοντας πέντε περιοχές που παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο, μεταξύ των οποίων ο Παλαιός Λιμένας των Φηρών, ο λιμένας του Αθηνιού και η περιοχή της Αρμένης. Υπογράμμισε ότι λαμβάνονται μέτρα για τη μείωση της διακινδύνευσης.

Ο σεισμολόγος Ευθύμης Λέκκας τόνισε ότι το μοναδικό σεισμικό σύμπλεγμα της Σαντορίνης και η υψηλή σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή συνιστούν σημαντικό κίνδυνο, ιδίως για τον Αθηνιό, ο οποίος είναι μια περιοχή υψηλής διακινδύνευσης, λόγω της συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού τουριστών κάθε χρόνο. Επιπλέον, ανέφερε ότι η σεισμική δραστηριότητα συνεχίζεται με σμηνοσειρές, με σεισμούς έως 5 Ρίχτερ που ενδέχεται να διαρκέσουν για ημέρες ή εβδομάδες.

Η εκτίμηση για την πορεία των σεισμών στη Σαντορίνη προβλέπει δύο πιθανά σενάρια: το ευνοϊκό, που αφορά σεισμό μεγέθους 5,5 Ρίχτερ χωρίς σοβαρές ζημιές, και το ακραίο, με σεισμό 6-6,2 Ρίχτερ, που θα προκαλέσει επιπτώσεις και για το οποίο έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα.

Από την Τρίτη μέχρι την Τετάρτη, η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή συνεχίζεται με δονήσεις που δεν ξεπερνούν τα 4,3 Ρίχτερ, ενώ η σεισμική ακολουθία περιλαμβάνει σεισμούς με επίκεντρο κυρίως τη περιοχή γύρω από την Αμοργό. Οι κάτοικοι των Κυκλάδων αντιμετωπίζουν συνεχείς δονήσεις, με σεισμούς που καταγράφονται κάθε λίγα λεπτά.

Οι σεισμολόγοι συνιστούν ψυχραιμία στους κατοίκους και εκτιμούν ότι η κατάσταση ίσως εξελιχθεί σε πιο ήπια σενάρια. Ωστόσο, ο πρώην πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Δημήτρης Παπανικολάου, εκτιμά ότι υπάρχει η πιθανότητα ενός σεισμού 6 Ρίχτερ, που θα μπορούσε να προκαλέσει κατολισθήσεις και ζημιές σε κτίσματα. Ο Άκης Τσελέντης, από την πλευρά του, θεωρεί ότι το φαινόμενο συνεχίζεται με προσεισμικά χαρακτηριστικά και πως η κατάσταση παραμένει επικίνδυνη.

Τα πρώτα αποτελέσματα από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο δείχνουν αύξηση της θολότητας του νερού και ανησυχία για τις θερμοκρασίες στα βάθη κοντά στις καμινάδες του υδροθερμικού πεδίου.

Η Σαντορίνη βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού, με τις τοπικές αρχές να εκφράζουν ανησυχία για πιθανά φαινόμενα κλοπών, καθώς περίπου 11.000 κάτοικοι έχουν αποχωρήσει από το νησί. Οι αστυνομικές δυνάμεις βρίσκονται σε επιφυλακή για να αποτρέψουν διαρρήξεις, ενώ έχουν καταγραφεί περισσότερα από 7.000 άτομα που έχουν αποχωρήσει από τη Σαντορίνη με πλοία από την Κυριακή έως την Τρίτη.

Ποια είναι τα ρήγματα των Κυκλάδων

Ηπεριοχή των Κυκλάδων αποτελεί μέρος του ευρύτερου δικτύου τεκτονικών ρηγμάτων στο Νότιο Αιγαίο, όπου η σύγκλιση των τεκτονικών πλακών προκαλεί έντονη σεισμική δραστηριότητα. Τα ρήγματα που διασχίζουν τη Σαντορίνη, την Ανάφη και την Αμοργό παρακολουθούνται συνεχώς από σεισμολόγους λόγω της γεωδυναμικής τους σημασίας.

Η Σαντορίνη φιλοξενεί ένα σύμπλεγμα ενεργών ρηγμάτων, τα οποία σχετίζονται με την καλντέρα και την υποθαλάσσια γεωλογική δραστηριότητα.

Υποθαλάσσια Ρήγματα της Καλντέρας: Αυτά τα ρήγματα συμβάλλουν στη συνολική αστάθεια της περιοχής και επηρεάζουν την ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Ρήγμα της Αμοργού: Επεκτείνεται από την Αμοργό προς τη Σαντορίνη και μπορεί να προκαλέσει δονήσεις μεγάλης έντασης.

Η Ανάφη βρίσκεται σε περιοχή που περιβάλλεται από σημαντικά υποθαλάσσια και ηπειρωτικά ρήγματα. Η τοποθεσία της την καθιστά κρίσιμο σημείο στη μεταφορά σεισμικής ενέργειας.

Ρήγμα Ανάφης: Διασχίζει το νησί και συνδέεται με σεισμούς μικρής και μεσαίας έντασης.

Υποθαλάσσια Ρήγματα: Περιβάλλουν το νησί και επηρεάζουν τη σταθερότητα του υπεδάφους, συμβάλλοντας σε μικροσεισμούς.

Το ρήγμα της Αμοργού είναι από τα πιο ισχυρά και έχει ιστορικό μεγάλων σεισμών, όπως ο σεισμός του 1956.

Υποθαλάσσιο Δίκτυο Ρηγμάτων: Συνδέεται με γειτονικές τεκτονικές ζώνες και επηρεάζει τη Σαντορίνη και την Ανάφη.

Τα υποθαλάσσια ρήγματα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη μεταφορά σεισμικής ενέργειας:

Υποθαλάσσιο Ρήγμα Κολούμπο: Βρίσκεται βορειοανατολικά της Σαντορίνης και είναι συνδεδεμένο με εκρήξεις και δονήσεις στην περιοχή.

Υποθαλάσσια Ρήγματα μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού: Αποτελούν ζώνες έντονης σεισμικής αστάθειας.

Έκτακτη ανακοίνωση του ΕΚΠΑ – Τα δεδομένα για Σαντορίνη και Αμοργό

Ανακοίνωση εξέδωσε η Διεπιστημονική Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ, με αφορμή τις σεισμικές δονήσεις που συνεχίζονται αδιάκοπα στην περιοχή των Κυκλάδων.

Μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι μέχρι στιγμής παρατηρείται ένα σεισμικό σμήνος, καθώς δεν διακρίνεται κάποιος σεισμός που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κύριος.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα ενδεχόμενα για την συνέχεια είναι δύο:

1. Να συνεχιστούν οι δονήσεις αλλά με σταδιακά μικρότερα μεγέθη και μικρότερο πλήθος σεισμών, αλλά να διαρκέσουν πολλούς μήνες.

2. Το σμήνος αυτό να διεγείρει τη διάρρηξη ενός σημαντικού τμήματος μεγάλου ενεργού ρήγματος της περιοχής, δίνοντας έτσι έναν κύριο σεισμό, και στη συνέχεια η δραστηριότητα να πάρει τη μορφή μιας τυπικής μετασεισμικής ακολουθίας

Κατά την περίοδο από 2 Φεβρουαρίου έως και τις πρώτες ώρες της 5ης Φεβρουαρίου 2025, η σεισμικότητα στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού εντάθηκε ακόμη περισσότερο. Η ανάλυση σεισμολογικών δεδομένων έως και την 3η Φεβρουαρίου, η οποία επικαιροποιήθηκε με τη χρήση μηχανικής μάθησης, απέδωσε ένα πλήθος άνω των 1,300 σεισμών την 2η Φεβρουαρίου και άνω των 1,400 σεισμών την 3η Φεβρουαρίου, ξεπερνώντας συνολικά τους 6,400 σεισμούς από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι και τις 3 Φεβρουαρίου, εκ των οποίων πάνω από 4,800 είχαν μέγεθος Μ≥1.0 και πάνω από 800 είχαν μέγεθος Μ≥2.5.

Ο αριθμός σεισμών με μέγεθος Μ≥2.5 αυξάνεται σταδιακά ανά ημέρα, με πλήθος 0, 1, 2, 6, 9, 25, 45, 340, και 437 σεισμούς από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι και τις 3 Φεβρουαρίου. Στις 2 Φεβρουαρίου εκδηλώθηκαν 5 σεισμοί με Μ≥4.5, στις 3 Φεβρουαρίου 7 σεισμοί και στις 4 Φεβρουαρίου 9 σεισμοί. Το μέγεθος του μεγαλύτερου σεισμού ήταν 4.6 στις 2 Φεβρουαρίου, ενώ στις 3 και 4 Φεβρουαρίου εκδηλώθηκαν τρεις σεισμοί με μεγέθη 4.9-5.0 και άλλοι τέσσερις με μέγεθος 4.8. Κατά τις πρώτες ώρες της 5ης Φεβρουαρίου, η σεισμική δραστηριότητα συνεχίζεται πλησίον της Ανύδρου. Έχουν εντοπιστεί πάνω από 30 σεισμοί, με το μέγεθος του μεγαλύτερου σεισμού να φτάνει το 4.4.

Η κατανομή των σεισμικών επικέντρων στις 2 Φεβρουαρίου ξεκίνησε συγκεντρωμένη περίπου στο μέσο της απόστασης Ανύδρου-Σαντορίνης, και στη συνέχεια μετανάστευσε στα ΒΑ προς την Άνυδρο. Στις 3 Φεβρουαρίου, η σεισμικότητα παρέμεινε συσσωρευμένη κυρίως στα νοτιοδυτικά της Ανύδρου, ενώ μικρές συστάδες σεισμών εκδηλώθηκαν και σε περιοχές δυτικά και βόρεια της Ανύδρου, σε αποστάσεις γενικά μικρότερες των 10 km από αυτήν. Σύμφωνα με τα στοιχεία καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, στις 4 Φεβρουαρίου παρέμεινε στην περιοχή κυρίως δυτικά της Ανύδρου, αλλά εξαπλώθηκε και λίγο ανατολικότερα. Κατά την περίοδο από 1 Φεβρουαρίου έως 4 Φεβρουαρίου, το άκρο της σεισμικά ενεργοποιημένης ζώνης φαίνεται να μετανάστευσε προς τα βορειοανατολικά με ταχύτητα ~4-5 χλμ/ημέρα (km/day) σε κατεύθυνση ~Β40°Α. Από την ανάλυση με μέθοδο μηχανικής μάθησης φαίνεται κατά τη διάρκεια διαφόρων εξάρσεων, η μετανάστευση να γίνεται με ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα κατά περιοχές, καλύπτοντας μικρότερες αποστάσεις.

Η έως τώρα σεισμική δραστηριότητα στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού πιθανώς φέρει τα χαρακτηριστικά ενός σεισμικού σμήνους, καθώς δεν διακρίνεται κάποιος σεισμός με μέγεθος σαφώς μεγαλύτερο από όλους τους υπόλοιπους, ο οποίος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κύριος σεισμός.

Επιπλέον, ο ρυθμός σεισμικότητας βαίνει αυξανόμενος, ενώ οι μετασεισμικές ακολουθίες χαρακτηρίζονται από φθίνουσα χρονική κατανομή σεισμών, με το μέγεθος του μεγαλύτερου μετασεισμού συνήθως να είναι μικρότερο από ~0.5 συγκριτικά με τον κύριο σεισμό.

Αν και πιθανώς να πρόκειται για σμήνος που εμπεριέχει σεισμούς μεγάλων μεγεθών, συγκριτικά με άλλα πρόσφατα σεισμικά σμήνη στον Ελλαδικό χώρο, ένα ενδεχόμενο είναι να συνεχιστεί η δράση του αλλά με σταδιακά μικρότερα μεγέθη και μικρότερο πλήθος σεισμών, αλλά να διαρκέσει πολλούς μήνες, όπως στην περίπτωση του σεισμικού σμήνους της Θήβας.

Ωστόσο, ένα δεύτερο ενδεχόμενο είναι το σμήνος αυτό να διεγείρει τη διάρρηξη ενός σημαντικού τμήματος μεγάλου ενεργού ρήγματος της περιοχής, δίνοντας έτσι έναν κύριο σεισμό, και στη συνέχεια η δραστηριότητα να πάρει τη μορφή μιας τυπικής μετασεισμικής ακολουθίας. Σε μια τέτοια περίπτωση, το σεισμικό σμήνος που έχει προηγηθεί του κύριου σεισμού θα χαρακτηριστεί (εκ των υστέρων) ως προσεισμική ακολουθία.

Αν και η παρατηρούμενη σεισμική έξαρση λαμβάνει χώρα εντός του ενεργού ηφαιστειακού τόξου του Νοτίου Αιγαίου, δεν σχετίζεται άμεσα με κάποιο γνωστό ηφαιστειακό κέντρο, αλλά φαίνεται να έχει ενεργοποιήσει ένα σύστημα κανονικών ρηγμάτων, διεύθυνσης ΝΔ-ΒΑ στη θαλάσσια λεκάνη της Ανύδρου. Τα σεισμικά σμήνη, και ιδιαίτερα αυτά που βρίσκονται μέσα ή κοντά σε ηφαιστειακά περιβάλλοντα, συχνά διεγείρονται από διείσδυση ρευστών στον ρηξιγενή ιστό, τα οποία διευκολύνουν τις διαρρήξεις, σε συνδυασμό με τη μεταφορά τάσης που προκαλείται από τους ίδιους τους τεκτονικούς σεισμούς.

Οι δυνατότητες ανιχνευσιμότητας μικροσεισμών αναμένεται να βελτιωθούν, και οι αβεβαιότητες εντοπισμού των υποκέντρων να μειωθούν τις προσεχείς ημέρες, καθώς όλοι οι φορείς του Ενιαίου Εθνικού Δικτύου Σεισμογράφων εργάζονται για την πύκνωση του δικτύου τοπικών σταθμών. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της εντατικής παρακολούθησης της τρέχουσας σεισμικής δραστηριότητας στη περιοχή Σαντορίνης-Αμοργού, μέλη των δύο Εργαστηρίων (Σεισμολογίας και Γεωφυσικής) του Τομέα Γεωφυσικής και Γεωθερμίας καθώς και της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ θα μεταβούν στην Ίο και τη Σαντορίνη για εγκατάσταση και συντήρηση σεισμογράφων καθώς και για μετρήσεις εδαφικής παραμόρφωσης.

Πάνω από 120 εκατ. τόνοι επηρεάσθηκαν από το συνεχές «ταρακούνημα» στις Κυκλάδες

Το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου διαθέτει αυτόνομα υποβρύχια ρομπότ τύπου ROV και Glider, στα οποία έχουν προσαρμοστεί και αναπτυχθεί όργανα μέτρησης φυσικοχημικών και όχι μόνο, παραμέτρων. Τα ρομπότ μπορεί και μετρούν σε μεγάλα βάθη, ενώ, μπορεί να μείνουν σε αποστολή πολλές ημέρες συνεχόμενα.

Λόγω της σεισμικής διέγερσης στη Σαντορίνη, ερευνητική ομάδα αποτελούμενη από τους καθ. Κ. Καράντζαλο, Δρ. Ντούσκο, Χ. Αντωνίου, Σ. Σπανό και Σ. Βέλλα και σε συνεργασία με άλλους επιστήμονες από το ΕΚΠΑ (καθ. Εύη Νομικού) την περασμένη Κυριακή (02/02) πραγματοποίησε μετρήσεις στα 500 μέτρα βάθος αλλά και σε όλη τη στήλη του νερού στην περιοχή του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο.

Τον Οκτώβριο του 2024, η επιστημονική ομάδα του ΕΜΠ είχε πραγματοποιήσει αντίστοιχες πολυήμερες μετρήσεις στο υδροθερμικό πεδίο του υποθαλάσσιου ηφαιστείου, οπότε ήταν σε θέση να τις συγκρίνει άμεσα με αυτές υπό την σημερινή έντονη σεισμικότητα της περιοχής.

Κάποιες πρώτες εκτιμήσεις από την ανάλυση των μετρήσεων δείχνουν ότι η θολότητα του νερού στο υδροθερμικό πεδίο στα 500 μέτρα βάθος και για τα πρώτα 100 μέτρα έχει αυξηθεί κατά 25%, λογικά λόγω της έντονης δραστηριότητας και της ανάδευσης ιζήματος. Θερμοκρασίες νερού που είχαν καταγραφεί μόνο κοντά στις καμινάδες του υδροθερμικού στα 500 μέτρα βάθος, την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου καταγράφηκαν και στα 400 μέτρα βάθος.

Κατά τις μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2024, η σύσταση του νερού άλλαζε κάτω από τα περίπου 360μ, ενώ τώρα η αλλαγή αυτή παρατηρήθηκε από τα 240 μέτρα και κάτω. Φαίνεται δηλαδή ότι περισσότεροι από 120 εκατομμύρια τόνοι νερού έχουν επηρεαστεί σε σχέση με τον Οκτώβριο στη λεκάνη / κρατήρα του ηφαιστείου.

Τέλος, κοντά στις καμινάδες του υδροθερμικού πεδίου κατεγράφησαν τριπλάσια επίπεδα γάμμα ακτινοβολίας, που προέρχεται κυρίως από ραδόνιο, ενώ συνολικά σε όλη τη στήλη νερού καταγράφηκαν διπλάσια επίπεδα ακτινοβολίας σε σχέση με τον Οκτώβρη του 2024.

Η επιστημονική ομάδα του ΕΜΠ θα συνεχίσει να συνδράμει με μετρήσεις και αναλύσεις για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση του φαινομένου που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Έντονη ανησυχία για το ηφαίστειο – «Οι σεισμοί μπορεί να προκαλέσουν έκρηξη

Η σεισμική ακολουθία μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού, έχει σημάνει συναγερμό στους επιστήμονες, καθώς οι σεισμικές δονήσεις είναι αλλεπάλληλες και αυξανόμενες.

Ο πετρολόγος-ηφαιστειολόγος Δημήτρης Κωστόπουλος μίλησε το πρωί της Τετάρτης αναφορικά με το ενδεχόμενο να σημειωθεί έκρηξη στο ηφαίστειο.

«Σε σεισμό άνω των 6 Ρίχτερ υποθέτουμε ότι είναι πιθανό να έχουμε έκρηξη του ηφαιστείου. Στην περίπτωση φυσικά που ο σεισμός γίνει κοντά στην Σαντορίνη και είναι αρκετά ισχυρός», ανέφερε χαρακτηριστικά.

«Αναφορικά με το νησί της Ανύδρου, οι σεισμοί είναι τεκτονικοί. Αυτό σημαίνει ότι η δύναμη και η επιφάνεια τους ορίζουν το μέγεθος του σεισμού. Θα μπορούσαμε να έχουμε άνοδο μάγματος. Αυτοί οι τεκτονικοί σεισμοί όσο είναι μακριά από τον Κολούμπο και την Σαντορίνη και όσο τα μεγέθη τους περιορίζοντια γύρω στο 5, όπως λένε οι σεισμολόγοι. Αν γίνει ένας μεγάλος σεισμός, τότε θα έχουμε αλλαγές στο πεδίο των τάσεων σε μακρινή απόσταση από αυτόν και αυτή η αλλαγή των τάσεων, αν για παράδειγμα το σεισμογενές ρήγμα είναι κοντά στον Κολούμπο, είναι δυνατόν να φέρει αποσυμπίεση στον μαγματικό θάλαμο», τόνισε.