Η Ελλάδα βρίσκεται στο χείλος θεσμικής κρίσης, έπειτα από τη νέα, σφοδρή σύγκρουση ανάμεσα στην Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων (ΕνΔε) και την κυβέρνηση. Αφορμή υπήρξε ο τρόπος επιλογής της ηγεσίας των ανώτατων δικαστηρίων, με την Ένωση να καταγγέλλει «θεσμικό εμπαιγμό» από το Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με την ΕνΔε, η κυβέρνηση αγνόησε προκλητικά το αποτέλεσμα της μυστικής ψηφοφορίας — διαδικασία την οποία η ίδια είχε θεσπίσει — μη επιλέγοντας ούτε έναν από τους δικαστικούς που πρώτευσαν στις προτιμήσεις των συναδέλφων τους.
Η σπίθα της σύγκρουσης
Η σύγκρουση πυροδοτήθηκε με τη δημοσίευση του ΦΕΚ 2693/22-7-2025, μέσω του οποίου ορίστηκαν οι 8 νέοι Αντιπρόεδροι του Αρείου Πάγου.
Παρά το γεγονός ότι στη μυστική ψηφοφορία αναδείχθηκαν πρόσωπα υψηλού κύρους και ήθους, κανένα από αυτά δεν επιλέχθηκε από την κυβέρνηση. Η ΕνΔε, σε ανακοίνωσή της με ασυνήθιστη οξύτητα, σχολίασε:
«Αρεοπαγίτες που χαίρουν εκτίμησης από όλο τον νομικό κόσμο, με άρτια κατάρτιση, πρωτεύσαντες στην εκλογική διαδικασία, δεν κρίθηκαν ικανοί να καταλάβουν καμία από τις θέσεις. Αν αυτό δεν είναι θεσμικός εμπαιγμός, τότε τι είναι;»
Η Ένωση κατηγόρησε ευθέως την κυβέρνηση πως «νομοθέτησε για να ικανοποιήσει την Ευρώπη και να κερδίσει επικοινωνιακά, αλλά αγνοεί το αποτέλεσμα όταν αυτό δεν εξυπηρετεί τα σχέδιά της».
Η κυβερνητική απάντηση
Από την πλευρά του, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης απάντησε από το βήμα της Βουλής, τονίζοντας με έντονο ύφος ότι:
«Η χώρα έχει Σύνταγμα, ευτυχώς. Και αυτό λέει πως η τελική απόφαση ανήκει στο Υπουργικό Συμβούλιο. Δεν μπορούμε να πάμε σε “κράτος δικαστών”, διότι τότε θα μιλάμε για άλλο καθεστώς που δεν έχει σχέση με τη Δημοκρατία.»
Ο υπουργός κατηγόρησε τους επικριτές του ότι επιδιώκουν την υποκατάσταση της Βουλής και της κυβέρνησης από το δικαστικό σώμα. Υπογράμμισε ότι σε καμία χώρα η ηγεσία της Δικαιοσύνης δεν εκλέγεται αποκλειστικά από τους ίδιους τους δικαστές.
Ο νόμος-βιτρίνα και η ευρωπαϊκή διάσταση
Η ΕνΔε βλέπει πίσω από τη στάση της κυβέρνησης επικοινωνιακές σκοπιμότητες. Υπενθυμίζει ότι ο νόμος 5123/2024, ο οποίος εισήγαγε τη διαδικασία της μυστικής ψηφοφορίας για την επιλογή των ηγετικών στελεχών της Δικαιοσύνης, ψηφίστηκε υπό πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να ευθυγραμμιστεί η Ελλάδα με την ευρωπαϊκή πρακτική.
Ωστόσο, σύμφωνα με την Ένωση, ο νόμος χρησιμοποιείται επιλεκτικά — μόνο όταν το αποτέλεσμά του είναι πολιτικά βολικό.
Η ανακοίνωση-καταπέλτης της ΕνΔε
Η ανακοίνωση της Ένωσης, με αφορμή το ΦΕΚ για τον ορισμό των Αντιπροέδρων, αναφέρει:
«Στην Ελλάδα έχουμε νόμους, αλλά δεν εφαρμόζονται. Το παράδειγμα για το πώς ακυρώνεται ένας νόμος στην πράξη το δίνει η ίδια η Κυβέρνηση.»
Η Ένωση περιγράφει το ιστορικό: το καλοκαίρι του 2024 θεσμοθετήθηκε η μυστική ψηφοφορία στα ανώτατα δικαστήρια, ως ενδιάμεσο στάδιο πριν από την τελική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Παρότι η Ένωση είχε επισημάνει αδυναμίες στον νόμο, τον χαρακτήρισε τότε ως ένα θετικό βήμα.
Ωστόσο, όπως επισημαίνεται, η πρώτη εφαρμογή του κατέληξε σε θεσμικό φιάσκο. Δικαστικοί εγνωσμένου κύρους που συγκέντρωσαν την πλειοψηφία των ψήφων δεν επελέγησαν, γεγονός που προκάλεσε αγανάκτηση.
«Αν η κυβέρνηση δεν ήθελε να χάσει το προνόμιό της να αποφασίζει μόνη της, γιατί νομοθέτησε διαφορετικά;», αναρωτιέται η ανακοίνωση, καταλήγοντας:
«Δεν χρειαζόμαστε νόμους a la carte. Καταργήστε τον! Είναι πιο ειλικρινές. Είναι ώριμο κοινωνικό αίτημα ο αυτοπεριορισμός της εκτελεστικής εξουσίας για να χειραφετηθεί η Δικαιοσύνη.»
Η εκ νέου τοποθέτηση Φλωρίδη
Ο Υπουργός Δικαιοσύνης επανήλθε με νέα παρέμβαση, επαναλαμβάνοντας ότι:
«Την ευθύνη για την τελική επιλογή έχει το Υπουργικό Συμβούλιο, μετά από πρόταση του Υπουργού. Το Σύνταγμά μας εξακολουθεί να ισχύει.»
Αναφέρθηκε επίσης στη διαδικασία που θεσπίστηκε το 2010 για γνωμοδότηση της Βουλής και στην πιο πρόσφατη (Ιούνιος 2024), που επιτρέπει στα ανώτατα δικαστήρια να εκφράζουν γνώμη για την ηγεσία τους.
Ο κ. Φλωρίδης υπερασπίστηκε τη συνταγματικότητα των διαδικασιών, σημειώνοντας ότι:
«Δεν είναι επιλογές που αφορούν επαγγελματικό σωματείο, αλλά την ανεξάρτητη δικαστική εξουσία. Ούτε σε μια χώρα στον κόσμο δεν εκλέγονται οι ηγεσίες των δικαστηρίων από τους ίδιους τους δικαστές. Δεν υπάρχει εξουσία χωρίς έμμεση νομιμοποίηση στη λαϊκή κυριαρχία.»
Καταλήγοντας, τόνισε ότι:
«Η χώρα έχει ακόμα Σύνταγμα. Και όσοι πιστεύουν ότι δεν πρέπει να τηρηθεί, δεν θα δικαιωθούν. Το κράτος Δικαίου δεν μπορεί να υποκατασταθεί από συσχετισμούς και επικοινωνιακές πιέσεις.»
