Πριν αναλάβει την πρωθυπουργία τον Ιούλιο του 2019, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε χαράξει μια σκληρή και κατηγορηματική γραμμή απέναντι στο Μεταναστευτικό. Στο πλαίσιο της αντιπολιτευτικής του στρατηγικής, δεν δίσταζε να χρησιμοποιεί ευθέως τον όρο «λαθρομετανάστες», ενώ παρουσίαζε το φαινόμενο της μετανάστευσης ως σοβαρή απειλή για την εσωτερική ασφάλεια και τη συνοχή της χώρας. Η στάση αυτή εντασσόταν σε ένα γενικότερο μοτίβο ρητορικής υψηλής έντασης, το οποίο χρησιμοποιούσε συστηματικά και στα εθνικά θέματα, όπως στη Συμφωνία των Πρεσπών, αποσκοπώντας σε μέγιστο προεκλογικό όφελος.
Ως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας πριν την ανάληψη της ηγεσίας του κόμματος, ο Μητσοτάκης είχε κατηγορήσει ανοιχτά την τότε κυβέρνηση ότι «συντάσσεται με λαθρομετανάστες, αντιεξουσιαστές και κουκουλοφόρους», αποδίδοντας σε αυτά τα κοινωνικά φαινόμενα έναν αρνητικό και ενιαίο χαρακτήρα. Οι επικρίσεις εντός και εκτός Βουλής εναντίον της μεταναστευτικής πολιτικής της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν συνεχείς και έντονες. Όταν, μάλιστα, υπήρξε αντίδραση για τη χρήση του όρου «λαθρομετανάστης», ο ίδιος είχε υπερασπιστεί την επιλογή του με θέρμη, δηλώνοντας πως «λογοκρισία στο Κοινοβούλιο δεν δεχόμαστε» και ότι οι βουλευτές έχουν δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης.
Προεκλογικά, είχε επίσης ταχθεί υπέρ της επιτάχυνσης των διαδικασιών ασύλου και των επαναπροωθήσεων, κυρίως από νησιά όπως η Σάμος, σημειώνοντας πως «όσοι δεν είναι πρόσφυγες, πρέπει να επιστρέφουν». Η ρητορική του παρέμεινε σχετικά αυστηρή και μετά την ανάληψη της εξουσίας, τουλάχιστον για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, τονίζοντας πως η Ελλάδα έχει φτάσει στα όριά της και υπογραμμίζοντας την ανάγκη ενίσχυσης των συνόρων, καθώς και πρόσληψης επιπλέον φυλάκων και φρουρών.
Ωστόσο, η αλλαγή στάσης δεν άργησε να έρθει. Ήδη από τα τέλη του 2019, από το βήμα της Βουλής, ο Μητσοτάκης εμφανιζόταν με διαφορετικό τόνο, εκφράζοντας υπερηφάνεια για την πολυπολιτισμική μετάβαση της ελληνικής κοινωνίας. Όπως τόνισε τότε, «η εθνική μας ακεραιότητα δεν πλήττεται από αυτή την εξέλιξη». Αυτή η νέα προσέγγιση ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο το 2022, όταν ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στην ανάγκη ένταξης νόμιμων μεταναστών ως λύση για το δημογραφικό πρόβλημα και την έλλειψη εργατικού δυναμικού, χαρακτηρίζοντας τη συμβολή των Αλβανών μεταναστών ως θετική για την οικονομία και τη χώρα.
Σε εκδήλωση στο Ζάππειο τον Ιανουάριο του 2023, ο Μητσοτάκης επιχείρησε να αιτιολογήσει αυτή τη μετατόπιση λέγοντας πως η διαχείριση του μεταναστευτικού είναι «στοίχημα μακράς διάρκειας», τονίζοντας όμως με υπερηφάνεια πως επί διακυβέρνησής του μειώθηκαν οι μεταναστευτικές ροές κατά 80%, σε αντίθεση με το παρελθόν, όταν η Ελλάδα αποτελούσε πέρασμα για το 75% των παράνομων εισόδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ακόμα και κατά το τρέχον έτος, σε συνέδριο με θέμα την κοινωνική αρμονία, επανέλαβε πως η ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς «συμπερίληψη», δηλώνοντας ότι όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να αξιοποιούνται ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας ή ταυτότητας. Την ώρα όμως που η πολιτική πίεση αυξάνεται και οι εξελίξεις καθίστανται πιεστικές, ο πρωθυπουργός επαναφέρει τη ρητορική περί «μη ξέφραγου αμπελιού», έπειτα από μια περίοδο κατά την οποία και ο ίδιος, σύμφωνα με τους επικριτές του, είχε συμβάλει στην κατάσταση που τώρα επιχειρεί να αναστρέψει.
