Τα ελληνικά νοικοκυριά στα όρια της οικονομικής ασφυξίας
Μπροστά σε έναν καθημερινό και μόνιμο εφιάλτη ζουν εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά στη χώρα μας, με την ακρίβεια και τους φόρους από τη μία και τις αυξημένες ανελαστικές δαπάνες και τις συσσωρευμένες υποχρεώσεις από την άλλη να περιορίζουν τα περιθώρια αντοχών στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Για το μέσο ελληνικό νοικοκυριό το δίλημμα «φόροι ή υποχρεώσεις» δεν αποτελεί επιλογή πολιτικής, αλλά καθημερινό πρόβλημα επιβίωσης, με την εξίσωση τις περισσότερες φορές να είναι δυσεπίλυτη. Παρά τις πιέσεις, νοικοκυριά και επιχειρήσεις συνεχίζουν να δίνουν προτεραιότητα στην έγκαιρη πληρωμή των φόρων, επιδιώκοντας να μην αφήσουν τις εκκρεμότητες να διογκωθούν.
Ωστόσο, η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω την ερχόμενη χρονιά, όταν η κυβέρνηση εντάξει στον νέο Προϋπολογισμό που ψήφισε πριν από μερικές ημέρες αύξηση των φορολογικών εσόδων από άμεσους και έμμεσους φόρους κατά 2,5 δισ. ευρώ. Τα παραπάνω οδηγούν σε οικονομική ασφυξία τους πολίτες, με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται μήνα με τον μήνα τα ληξιπρόθεσμα χρέη και το κράτος να απαντά με μπαράζ κατασχέσεων και πλειστηριασμών.
Παρά τις πιέσεις, τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η πλειονότητα των φορολογουμένων προσπαθεί να παραμείνει συνεπής. Με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΑΑΔΕ για το δεκάμηνο του έτους, κάτι λιγότεροι από 8 στους 10 φορολογουμένους πληρώνουν στην ώρα τους φόρους, όπως ο φόρος εισοδήματος και το ΕΝΦΙΑ. Συγκεκριμένα:
Από τα 3,9 δισ. ευρώ φόρου εισοδήματος, καταβλήθηκαν εμπρόθεσμα 2,894 δισ. ευρώ, ποσοστό 74,08%.
Στον ΕΝΦΙΑ, η εισπραξιμότητα ανήλθε στο 78,73%, με 1,565 δισ. ευρώ να πληρώνονται εγκαίρως από τα 1,987 δισ. ευρώ που είχαν βεβαιωθεί.
Ακόμα καλύτερη εικόνα παρουσιάζουν οι επιχειρήσεις, όπου ο δείκτης συνέπειας φτάνει το 89,26%, καθώς από τα 6,245 δισ. ευρώ που έπρεπε να πληρωθούν καταβλήθηκαν στην ώρα τους 5,574 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα, ο ΦΠΑ εμφάνισε ποσοστό συμμόρφωσης 81,58%, με το Δημόσιο να εισπράττει 14,394 δισ. ευρώ από συνολικές οφειλές 17,644 δισ. ευρώ.
Όλα τα παραπάνω εξηγούν στην πράξη και τους λόγους που η λέξη αποταμίευση αποτελεί μακρινό όνειρο για τους περισσότερους Έλληνες. Οι υποχρεώσεις, οι φόροι, τα καθημερινά έξοδα και η ακρίβεια εξαντλούν το μηνιαίο εισόδημα προτού καν τελειώσει ο μήνας.
Είναι ενδεικτικό πως η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων διαθέτουν στην τράπεζα ελάχιστα ευρώ που στην καλύτερη περίπτωση υπερβαίνουν τον έναν βασικό μισθό. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία από την πρόσφατη έκθεση του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων:
το 71% όσων διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό κατέχει λιγότερα σε καταθέσεις από 1.000 ευρώ
το 13% των καταθετών έχει μεταξύ 1.000-5.000 ευρώ
το 13,7% διατηρεί 5.000-50.000 ευρώ
το 1,5% διαθέτει 50.000-100.000 ευρώ
ενώ μόλις το 0,8% έχει άνω των 100.000 ευρώ.
Το αδιέξοδο των ελληνικών νοικοκυριών δείχνει να διαιωνίζεται, καθώς η κυβέρνηση απορρίπτει κάθε σκέψη για νέες ρυθμίσεις χρεών, την ώρα που και η ίδια παραδέχεται τις σφοδρές επιπτώσεις των πληθωριστικών πιέσεων στα εισοδήματα των πολιτών. Όσο η ανάπτυξη παραμένει «στα χαρτιά» και δεν μεταφράζεται σε ουσιαστική ανακούφιση της καθημερινότητας, το δίλημμα «φόροι ή υποχρεώσεις» θα συνεχίσει να αποτελεί τον μόνιμο εφιάλτη της ελληνικής κοινωνίας.
Ανάπτυξη στα χαρτιά
Οι θετικοί μακροοικονομικοί δείκτες δεν μεταφράζονται αυτόματα σε ουσιαστική βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος, καθώς η ακρίβεια, οι αυξημένες ανελαστικές δαπάνες και οι συσσωρευμένες υποχρεώσεις περιορίζουν τα περιθώρια αντοχής.
Παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες για ισχυρή ανάπτυξη, μείωση της φορολογίας και σταδιακή αύξηση των εισοδημάτων, η οικονομική πραγματικότητα που βιώνουν τα ελληνικά νοικοκυριά παραμένει εξαιρετικά απαιτητική. Δεν είναι λίγοι οι Έλληνες φορολογούμενοι που κάθε μήνα καλούνται να επιλέξουν ποιον φόρο θα πληρώσουν, αφήνοντας άλλες υποχρεώσεις για τον επόμενο μήνα. Αυτή η επικίνδυνη «ισορροπία» είναι συνεχής, ακροβατώντας στο σχοινί των κατασχέσεων και των πλειστηριασμών, καθώς μια ληξιπρόθεσμη οφειλή σε συνδυασμό με μια έκτακτη υποχρέωση μπορεί να οδηγήσουν ανά πάσα στιγμή σε αναγκαστικά μέτρα είσπραξης.
Στα πρόθυρα των κατασχέσεων
Τα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων(ΑΑΔΕ) δείχνουν τη σκληρή πλευρά της φορολογικής πραγματικότητας. Πάνω από 2,6 εκατομμύρια οφειλέτες έχουν ήδη υποστεί κατασχέσεις ή πλειστηριασμούς, ενώ περισσότεροι από 1,6 εκατομμύρια φορολογούμενοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο λήψης αναγκαστικών μέτρων είσπραξης. Για χιλιάδες οικογένειες η φορολογική εκκρεμότητα δεν είναι απλώς ένας αριθμός, αλλά μια διαρκής απειλή.
Κάθε χρόνο, μάλιστα, από το καλοκαίρι μέχρι τη λήξη της χρονιάς όλοι οι φορολογούμενοι καλούνται να καταβάλουν ταυτόχρονα μαζεμένους φόρους, όπως δόσεις ΕΝΦΙΑ, φόρος εισοδήματος, ρυθμίσεις οφειλών, τέλη κυκλοφορίας, ΦΠΑ έως και δόσεις δανείων. Όλα τα παραπάνω πρέπει να πληρώνονται παράλληλα με τα μηνιαία έξοδα, όπως ενοίκια, σούπερ μάρκετ, έξοδα για μετακινήσεις, λογαριασμοί ενέργειας – νερού, κοινόχρηστα κ.ά.
Δοκιμάζονται τα όρια αντοχής: 7,25 δισ. ευρώ οι ληξιπρόθεσμες οφειλές
Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζεται ξεκάθαρα στα στοιχεία της ΑΑΔΕ για τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο. Στο δεκάμηνο του 2025 (τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία της ΑΑΔΕ) τα νέα ληξιπρόθεσμα ανήλθαν σε 7,25 δισ. ευρώ, όταν την αντίστοιχη περίοδο του 2024 είχαν διαμορφωθεί στα 5,8 δισ. ευρώ. Η αύξηση κατά 24,37% καταδεικνύει ότι ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά αδυνατούν να ανταποκριθούν εμπρόθεσμα στις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
Ιδιαίτερα αποκαλυπτικός είναι ο Οκτώβριος, ένας μήνας έντονων φορολογικών υποχρεώσεων, κατά τον οποίο δημιουργήθηκαν νέα ληξιπρόθεσμα ύψους 785 εκατ. ευρώ, έναντι 684 εκατ. ευρώ τον ίδιο μήνα του 2024. Από αυτά απλήρωτα έμειναν περίπου 40 εκατ. ευρώ φόρου εισοδήματος, πάνω από 33 εκατ. ευρώ ΦΠΑ και σχεδόν 24 εκατ. ευρώ από άλλους άμεσους φόρους.
Με τα συνολικά ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο να ξεπερνούν τα 112,5 δισ. ευρώ, σε αντίστοιχο μοτίβο κινούνται και οι οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΑΟ, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές ξεπερνούν τα 50,29 δισ. ευρώ και εμφανίζουν έντονα ανοδική τάση. Αξιοσημείωτο είναι ότι μόλις τα 29,85 δισ. ευρώ αφορούν πραγματικές οφειλές, ενώ τα υπόλοιπα 20,4 δισ. ευρώ προέρχονται από τόκους και πρόστιμα που ανατοκίζονται με ετήσιο επιτόκιο 8,5%, επιβαρύνοντας περαιτέρω όσους ήδη δυσκολεύονται.
Στα 73,6 δισ. ευρώ τα κρατικά κέρδη από τη φορολαίλαπα
Σε αυτό το ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον, το 2026 προμηνύεται ως μία από τις πιο απαιτητικές φορολογικές χρονιές της τελευταίας δεκαετίας. Ο Προϋπολογισμός του νέου έτους προβλέπει πως οι εισπράξεις από φόρους θα αγγίξουν τα 73,6 δισ. ευρώ. Παρά τις φοροελαφρύνσεις που έχουν ανακοινωθεί και θα τεθούν σε ισχύ σε λίγες ημέρες και συγκεκριμένα από την 1η Ιανουαρίου 2026 για τη μεσαία τάξη, τους νέους και τις οικογένειες με παιδιά, οι Έλληνες φορολογούμενοι αναμένεται να πληρώσουν το ερχόμενο έτος παραπάνω φόρους κατά σχεδόν 2,5 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2025.
Το οικονομικό επιτελείο αποδίδει αυτήν την αύξηση των φορολογικών εσόδων στη μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα, στην άνοδο των μισθών και των κερδών των επιχειρήσεων, αλλά και την πάταξη της φοροδιαφυγής. Η πραγματικότητα είναι πως το μεγαλύτερο μέρος των φορολογικών εσόδων θα προέλθει ακόμα μία χρονιά από τους έμμεσους φόρους, όπως ο ΦΠΑ και οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης στα καύσιμα.
Από τα συνολικά έσοδα των 73,6 δισ. ευρώ που αναμένεται να εισρεύσουν στα κρατικά ταμεία το 2026, οι εισπράξεις από τους έμμεσους φόρους υπολογίζεται να ξεπεράσουν τα 40,8 δισ. ευρώ, δηλαδή κάτι παραπάνω από τα μισά. Τα 29,3 δισ. ευρώ θα προέλθουν από τον ΦΠΑ, αυξημένα κατά 1,6 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2025. Ο ΦΠΑ αποτελεί τον πιο άδικο φόρο στις πλάτες των φορολογουμένων, καθώς επιβάλλεται οριζόντια, χωρίς να συνυπολογίζεται η οικονομική δυνατότητα κάθε πολίτη, ενώ τα έσοδα «φουσκώνουν» και λόγω των τεράστιων ανατιμήσεων.
Παράλληλα, αυξημένα κατά 60 εκατ. ευρώ, στα 7,46 δισ. ευρώ, θα είναι και τα έσοδα από τους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης. Και αυτό παρά την πρόβλεψη για μείωση των διεθνών τιμών του πετρελαίου το 2026.
Τα χαράτσια ακυρώνουν και εξαφανίζουν τις αυξήσεις στους μισθούς
Το μεγάλο «κρας τεστ» για την κυβέρνηση θα είναι στο τέλος Ιανουαρίου, όταν και θα φτάσουν στους τραπεζικούς λογαριασμούς εκατομμυρίων φορολογουμένων οι μισθοί με τη μειωμένη παρακράτηση φόρου, έπειτα από τις αλλαγές στους φορολογικούς συντελεστές. Όσο και αν η κυβέρνηση έχει σπεύσει να «διαφημίσει» τη συγκεκριμένη παρέμβαση, που αποτέλεσε τον βασικό κορμό των εξαγγελιών της περασμένης ΔΕΘ, φαίνεται πως οι αυξήσεις στις αποδοχές των εργαζομένων όχι μόνο θα είναι μικρές, αλλά δεν θα καλύπτουν ούτε στο ελάχιστο τις τεράστιες ανατιμήσεις που έχουν αντιμετωπίσει τα τελευταία χρόνια σε τρόφιμα και ενέργεια, απόρροια της εκτόξευσης του πληθωρισμού.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του νέου Προϋπολογισμού, παρά τις φοροελαφρύνσεις που θα τεθούν σε ισχύ από τις αρχές Ιανουαρίου σε εκατομμύρια φορολογουμένους (μισθωτοί ιδιωτικού τομέα, δημόσιοι υπάλληλοι και συνταξιούχοι), τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος θα καταγράψουν απώλειες που δεν θα ξεπερνούν τα 80 εκατ. ευρώ.
Με βάση τα στοιχεία, τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων θα ανέλθουν κατά το ερχόμενο έτος στα 15,81 δισ. ευρώ, έναντι των 15,89 δισ. ευρώ φέτος. Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης αποδίδει αυτήν την πρόβλεψη στην ενίσχυση των εισοδημάτων, που θα φέρουν επιπρόσθετα έσοδα στα κρατικά ταμεία. Ωστόσο, αυτό που δεν διευκρινίζεται είναι ποιοι θα κερδίσουν πραγματικά και ποιοι θα κληθούν να καταβάλουν περισσότερους φόρους που θα «ισορροπήσουν» τις απώλειες.
Αξίζει να σημειωθεί πως σημαντικά αυξημένες παρουσιάζονται οι προβλέψεις για τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, από τα 7,78 δισ. ευρώ φέτος, εκτιμάται πως θα εκτοξευτούν στα 8,57 δισ. ευρώ το 2026.
Μαρτυρικός Ιούλιος
Περισσότερες από τις μισές ετήσιες εισπράξεις συγκεντρώνονται στο δεύτερο εξάμηνο, δηλαδή ακόμα μία χρονιά η κυβέρνηση επιλέγει να «φορτώσει» με φόρους το δεύτερο μισό της χρονιάς. Συνολικά 40,68 δισ. ευρώ αναμένονται μετά τον Ιούλιο, ενώ το πρώτο εξάμηνο περιορίζονται στα 32,79 δισ. ευρώ.
«Πρωταθλητής» μήνας σε επίπεδο φόρων θα είναι ακόμα μία χρονιά ο Ιούλιος, με τον Προϋπολογισμόνα προβλέπει πως οι εισπράξεις θα αγγίξουν τα 8,56 δισ. ευρώ. Και αυτό καθώς εκείνο τον μήνα θα αρχίσει η καταβολή του φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων και θα «διπλώσουν» οι δόσεις που θα καταβάλλονται ήδη για τον ΕΝΦΙΑ.
