Τέλος στην ομηρία χιλιάδων ιδιοκτητών υπόσχεται η κυβέρνηση με νέα διάταξη
Χιλιάδες μικροϊδιοκτήτες ακινήτων στη Λέσβο, τη Χίο και τη Λευκάδα — και σε περιοχές όπως η Αλόννησος και η Χαλκιδική — παραμένουν εγκλωβισμένοι επί δεκαετίες σε μια ιδιότυπη ομηρία που προέκυψε από τις αστοχίες των πρώτων προγραμμάτων κτηματογράφησης της χώρας. Αντιμέτωποι με τεράστιες ανακρίβειες στις εγγραφές του Κτηματολογίου, που αφορούν τόσο τα διοικητικά όρια δήμων όσο και τα ίδια τα όρια των ιδιοκτησιών τους, οι πολίτες αυτοί έχουν επωμιστεί ένα δυσανάλογο βάρος σε χρόνο, κόπο και οικονομικό κόστος — πληρώνοντας στην πράξη για τα λάθη της ίδιας της Πολιτείας.
Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης επιχειρεί τώρα να βάλει τέλος σε αυτή τη χρόνια ταλαιπωρία. Εντός του Ιουνίου, στο νομοσχέδιο για το Ενιαίο Μητρώο Ακινήτων, θα συμπεριληφθεί ειδική διάταξη με σκοπό τη διόρθωση των σφαλμάτων αυτών. Η νομοθετική παρέμβαση αναμένεται να θέσει σε νέα βάση την ακρίβεια των εγγραφών στο Κτηματολόγιο, δίνοντας στους πολίτες τη δυνατότητα να αποκαταστήσουν τα δικαιώματά τους χωρίς να χρειάζεται να παλεύουν επί χρόνια με τη γραφειοκρατία και την αναλγησία του κράτους. Πρόκειται για μια πολυαναμενόμενη και αναγκαία κίνηση που φιλοδοξεί να κλείσει μια ανοιχτή πληγή δεκαετιών.
Μια νέα ψηφιακή διαδικασία υπόσχεται να απελευθερώσει χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι εδώ και δεκαετίες σε αδιέξοδες γραφειοκρατικές και δικαστικές διαδικασίες, εξαιτίας σοβαρών λαθών στα πρώτα στάδια του Κτηματολογίου. Με την προσθήκη ειδικής διάταξης στο επικείμενο νομοσχέδιο για το Ενιαίο Μητρώο Ακινήτων, το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης σχεδιάζει να δώσει οριστική λύση σε χρόνια προβλήματα που αφορούν διοικητικά και ιδιοκτησιακά όρια σε νησιά όπως η Λέσβος, η Χίος και η Λευκάδα, αλλά και σε άλλες περιοχές, όπως η Αλόννησος και η Χαλκιδική.
Η καινοτομία έγκειται στην καθιέρωση μιας ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας μέσω της οποίας οι ιδιοκτήτες θα μπορούν να υποβάλλουν αιτήματα επαναπροσδιορισμού των στοιχείων των ακινήτων τους χωρίς τη χρήση δικαστικού επιμελητή και χωρίς την υποχρέωση εμπλοκής σε μακροχρόνιες και κοστοβόρες δικαστικές διαμάχες. Η νέα διαδικασία φιλοδοξεί να απλοποιήσει το τοπίο, καταργώντας ακόμα και τις ατεκμηρίωτες αντιρρήσεις που μέχρι σήμερα είχαν παγώσει κάθε προηγούμενη προσπάθεια επίλυσης.
Όπως αποκάλυψε στη Βουλή ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Χρήστος Μπουκώρος, απαντώντας σε σχετική ερώτηση του βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Σταύρου Μιχαηλίδη, με το νέο πλαίσιο στόχος είναι να αποκατασταθούν οι αδικίες χωρίς να εξαναγκάζονται οι πολίτες να πληρώνουν υπέρογκα ποσά για μικρές ιδιοκτησίες. «Ο Χιώτης δεν μπορεί να πληρώνει μηχανικό και δικαστικό επιμελητή για λίγα τετραγωνικά. Γι’ αυτό προχωρούμε σε ένα πιο λειτουργικό και δίκαιο σύστημα», σημείωσε χαρακτηριστικά ο υφυπουργός, επιβεβαιώνοντας τη βούληση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε μια θεσμική τομή με άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο.
Μετά από δεκαετίες κρατικής αδράνειας και ανεπαρκών παρεμβάσεων, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης επιχειρεί μια τολμηρή επανεκκίνηση στο πρόβλημα των λανθασμένων εγγραφών στο Κτηματολόγιο, που έχουν εγκλωβίσει πάνω από 25.000 γεωτεμάχια μόνο σε Λέσβο, Χίο και Λευκάδα. Το σχέδιο προβλέπει μια νέα ψηφιακή διαδικασία αποκατάστασης, με στόχο τη διαφάνεια, την ταχύτητα και την απονομή δικαίου — εκεί όπου μέχρι σήμερα κυριαρχούσε η ταλαιπωρία.
Σύμφωνα με τον αρμόδιο υφυπουργό Χρήστο Μπουκώρο, ο φορέας του Κτηματολογίου θα προχωρήσει σε ψηφιακή προβολή της υπάρχουσας κατάστασης, δηλαδή των σημερινών καταχωρίσεων, προκειμένου κάθε ιδιοκτήτης να μπορεί να δει ξεκάθαρα τι έχει δηλωθεί για την περιουσία του. Αμέσως μετά, θα ανοίξει η δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής αντιρρήσεων από τους ενδιαφερόμενους. Τα αιτήματα θα περνούν από διοικητική επεξεργασία ώστε, τμηματικά και με προοδευτικό ρυθμό, να ξεκινήσει η αποκατάσταση των λαθών με τρόπο αξιόπιστο και θεσμικά ασφαλή. «Αν δεν αναγνωρίσουμε το πρόβλημα, δεν θα το λύσουμε ποτέ. Εμείς το αναγνωρίζουμε σε όλες του τις διαστάσεις και αλλάζουμε το θεσμικό πλαίσιο», υπογράμμισε χαρακτηριστικά ο υφυπουργός.
Το Υπουργείο αναγνωρίζει πλέον ανοιχτά ότι το ισχύον θεσμικό καθεστώς δεν μπορεί να δώσει λύση σ’ ένα τόσο σύνθετο και μαζικό πρόβλημα, που αγγίζει όχι μόνο τη Χίο και τη Λέσβο —δύο περιοχές ιδιαίτερης εθνικής και κοινωνικής σημασίας στο Βόρειο Αιγαίο— αλλά και άλλες περιοχές της χώρας. Οι προηγούμενες προσπάθειες απέτυχαν να αποδώσουν καρπούς, αφήνοντας χιλιάδες ιδιοκτήτες στο σκοτάδι. Σήμερα, μόνο στη Χίο έχουν εντοπιστεί 13.691 γεωτεμάχια με προβλήματα στα στοιχεία επαναπροσδιορισμού, αριθμός που φανερώνει το βάθος και την έκταση της κρίσης. Το νέο ψηφιακό εργαλείο που σχεδιάζεται φιλοδοξεί να μετατρέψει μια χρόνια πληγή σε παράδειγμα ταχείας και δίκαιης θεσμικής παρέμβασης.
Μια δεκαετίες παγιωμένη κατάσταση που διαμορφώθηκε από λάθη του ίδιου του Κτηματολογίου συνεχίζει να ταλαιπωρεί χιλιάδες πολίτες, οι οποίοι αδυνατούν μέχρι σήμερα να μεταβιβάσουν ή να πουλήσουν τις ιδιοκτησίες τους, φοβούμενοι μάλιστα πως θα τις χάσουν οριστικά με την ολοκλήρωση της διαδικασίας κτηματογράφησης. Η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά τον φορέα και τα πρώτα προγράμματα κτηματογράφησης που εφαρμόστηκαν με διαφορετικές μεθοδολογίες, ασύμβατα εργαλεία και πλήρη έλλειψη ενιαίων κανόνων, με αποτέλεσμα να καταγραφούν σοβαρές ανακρίβειες που στάθηκε αδύνατο να διορθωθούν.
Τα λάθη δεν ήταν απλώς τεχνικά — ήταν θεμελιώδη. Δήμοι εμφανίζονταν να καταλαμβάνουν τα διοικητικά όρια γειτονικών κοινοτήτων, δημιουργώντας μια εντελώς παραμορφωμένη εικόνα της ιδιοκτησιακής πραγματικότητας. Στη Μυτιλήνη, για παράδειγμα, τα όρια της Τοπικής Κοινότητας Μόριας επεκτάθηκαν αυθαίρετα και χωρίς επίσημη ενημέρωση προς τους κατοίκους στα διοικητικά όρια της γειτονικής κοινότητας Αφάλωνα. Το αποτέλεσμα ήταν εκατοντάδες ακίνητα να εμφανίζονται σε λανθασμένες τοποθεσίες και χιλιάδες πολίτες να μην έχουν ιδέα ότι τα συμβόλαιά τους αφορούν πλέον σε «ξένη» κοινότητα. Αντίστοιχη ήταν και η περίπτωση της Τοπικής Κοινότητας Μεσαγρού, όπου η κτηματογράφηση ενσωμάτωσε αυθαίρετα μεγάλο τμήμα της κοινότητας Σκοπέλου.
Παρά τις μαζικές αντιδράσεις και τις εκατοντάδες ενστάσεις που κατατέθηκαν, μεγάλο μέρος τους παραμένει μέχρι σήμερα χωρίς καμία επεξεργασία ή απάντηση. Αντί να δοθεί διοικητική λύση, ο φορέας προέτρεπε για χρόνια τους ιδιοκτήτες να απευθυνθούν στα δικαστήρια, επιβαρύνοντάς τους με υψηλό οικονομικό και ψυχολογικό κόστος, συχνά δυσανάλογο με την αξία των επίμαχων γεωτεμαχίων. Πρόκειται για μια συστηματική κρατική αποτυχία, της οποίας το βάρος συνεχίζουν να επωμίζονται οι πολίτες — εγκλωβισμένοι σε ένα καθεστώς ανασφάλειας, αβεβαιότητας και διοικητικής αδιαφορίας.
Η περίπτωση της Χίου επιβεβαιώνει με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο το μέγεθος και το βάθος της αποτυχίας του Κτηματολογίου. Οι μελέτες για την κτηματογράφηση του νησιού προκηρύχθηκαν το 1998 και ολοκληρώθηκαν σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 2007, όταν η εμπειρία στη διαχείριση τέτοιων έργων ήταν ακόμη σχεδόν ανύπαρκτη. Το αποτέλεσμα ήταν ένα σύστημα γεμάτο σφάλματα, με ανακριβείς εγγραφές και στρεβλώσεις που έθεσαν εκτός νόμιμης χρήσης χιλιάδες ιδιοκτησίες.
Το 2016 επιχειρήθηκε να γίνει ένας πρώτος «απεγκλωβισμός» με νέα μελέτη επαναπροσδιορισμού, όμως το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό: από τα περίπου 14.000 γεωτεμάχια που έπρεπε να διορθωθούν, τακτοποιήθηκαν μόλις 51 — ένα ποσοστό μικρότερο του 1%. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: το πρόβλημα δεν διορθώνεται με ημίμετρα.
Το 2024 έγινε άλλη μια απόπειρα, αυτή τη φορά με αυτεπιστασία από τον ίδιο τον φορέα του Κτηματολογίου. Στη Μυτιλήνη ξεκίνησε πιλοτικά η επεξεργασία περίπου 300 ιδιοκτησιών, ενώ αντίστοιχη προσπάθεια έγινε και στη Λευκάδα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα ήταν αποκαρδιωτικά, όπως παραδέχτηκε και ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Χρήστος Μπουκώρος, με αποτέλεσμα το σχέδιο να μην επεκταθεί ποτέ στη Χίο. Η διάγνωση πλέον είναι καθαρή: «Το πρόβλημα είναι διαρθρωτικό, δεν λύνεται με κάποιες παρεμβάσεις εντός του υφιστάμενου πλαισίου», δήλωσε χαρακτηριστικά ο υφυπουργός, επιβεβαιώνοντας ότι απαιτείται θεσμική ανατροπή — όχι άλλες μπαλώματα σε ένα σύστημα που καταρρέει εδώ και δεκαετίες.
Στη σκιά μιας διαχρονικής αποτυχίας που ταλαιπώρησε δεκάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ετοιμάζεται να φέρει μια κρίσιμη νομοθετική ρύθμιση που θα δώσει, επιτέλους, λειτουργική διέξοδο. Σύμφωνα με πληροφορίες , η λύση θα βασιστεί στην ενεργοποίηση της νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας metavoles.ktimatologio.gr, η οποία αναμένεται να τεθεί σύντομα σε λειτουργία.
Η πλατφόρμα αυτή θα επιτρέπει στους πολίτες να διορθώνουν ανακρίβειες στα όρια της ιδιοκτησίας τους εξωδικαστικά, χωρίς να απαιτείται προσφυγή στη δικαιοσύνη ή φυσική παρουσία στα Κτηματολογικά Γραφεία. Για πρώτη φορά, θα μπορούν να προχωρούν σε χωρικές μεταβολές των εγγραφών τους πλήρως ψηφιακά, μέσα από ένα ενιαίο περιβάλλον που συνδέει όλους τους εμπλεκόμενους: πολίτες, μηχανικούς, όμορους ιδιοκτήτες, δικαστικούς επιμελητές και τις υπηρεσίες του Κτηματολογίου.
Πρόκειται για ένα κρίσιμο βήμα προς την ψηφιοποίηση του συνόλου των διαδικασιών, που έρχεται να καλύψει το κενό που δημιούργησε η αδράνεια δεκαετιών. Η νέα προσέγγιση φιλοδοξεί να μειώσει δραστικά τον χρόνο και το κόστος των διορθώσεων, να βάλει τέλος στις περιττές δικαστικές διαμάχες και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών σε έναν θεσμό που, μέχρι σήμερα, λειτουργούσε συχνά εναντίον τους.
Στην προσπάθεια να διορθωθούν οι χιλιάδες λανθασμένες εγγραφές στο Κτηματολόγιο, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης προχωρά σε μια ψηφιακή επανάσταση: κάθε νησί που αντιμετωπίζει πρόβλημα, όπως η Λέσβος, η Χίος και η Λευκάδα, θα αποκτήσει δική του εξατομικευμένη πλατφόρμα επαναπροσδιορισμού, προσαρμοσμένη στις τοπικές ιδιαιτερότητες και γεωγραφικές ανάγκες. Η λογική είναι ίδια με αυτή της νέας πλατφόρμας metavoles.ktimatologio.gr, αλλά με ενισχυμένες δυνατότητες και δεδομένα ειδικά για τις περιοχές με αυξημένα προβλήματα.
Με την κατάργηση της εμπλοκής του δικαστικού επιμελητή, η επιτυχία του εγχειρήματος εξαρτάται από την πλήρη και άμεση ενημέρωση όλων των όμορων ιδιοκτητών. Για να διασφαλιστεί αυτό, το υπουργείο επιστρατεύει κάθε διαθέσιμο μηχανισμό. Στο πεδίο της ενημέρωσης θα μπουν ενεργά η ΑΑΔΕ, οι δήμοι, αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες, που γνωρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε την τοπική πραγματικότητα και τις σχέσεις ιδιοκτησίας.
Παράλληλα, εξετάζεται η δυνατότητα να προτεραιοποιηθούν οι περιπτώσεις ιδιοκτητών που υποβάλουν πλήρη στοιχεία όχι μόνο για το δικό τους ακίνητο, αλλά και για τα γειτονικά, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων και στοιχείων επικοινωνίας των ιδιοκτητών των όμορων γεωτεμαχίων. Ο λόγος είναι απλός: πολλοί κάτοικοι αυτών των περιοχών διατηρούν ιστορική γνώση και ιχνηλασιμότητα των ορίων της περιουσίας τους, γνωρίζοντας ακριβώς ποιοι είναι οι όμοροι ιδιοκτήτες και πού βρίσκονται τα πραγματικά όρια.
Με αυτό το μοντέλο, η διαδικασία επαναπροσδιορισμού δεν θα βασίζεται πλέον σε γραφειοκρατικές αλυσίδες και αναποτελεσματικές κοινοποιήσεις, αλλά στη συνεργασία, τη γνώση της τοπικής κοινωνίας και την ψηφιακή διαφάνεια, δημιουργώντας για πρώτη φορά τις προϋποθέσεις για μια ουσιαστική, μαζική και δίκαιη αποκατάσταση.
Η νέα ψηφιακή πλατφόρμα που σχεδιάζει να ενεργοποιήσει το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης φιλοδοξεί να ανατρέψει τα δεδομένα στο Κτηματολόγιο, όμως η μεγαλύτερη καινοτομία της —η κατάργηση της φυσικής επίδοσης εγγράφων— ενδέχεται να εξελιχθεί και στο πιο αδύναμο σημείο της. Χωρίς δικαστικούς επιμελητές, η επιτυχία της εξαρτάται απόλυτα από το εάν θα διασφαλιστεί η καθολική ενημέρωση κάθε ιδιοκτήτη, όπου κι αν βρίσκεται. Αν έστω και ένας όμορος ιδιοκτήτης δεν ειδοποιηθεί για τις μεταβολές που τον αφορούν, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να τιναχτεί στον αέρα η νομιμότητα της διαδικασίας.
Γι’ αυτόν τον λόγο, το κράτος ρίχνει στη μάχη και τον ευρύτερο δημόσιο μηχανισμό. Παράλληλα με την ψηφιακή πλατφόρμα, ολοκληρώνεται η διασύνδεση του Κτηματολογίου με το Μητρώο Δημοσίων Υπαλλήλων, δίνοντας τη δυνατότητα σε διαπιστευμένους υπαλλήλους να έχουν πρόσβαση στη χωρική και περιγραφική βάση δεδομένων. Αυτό σημαίνει ότι υπάλληλοι με θεσμικό ρόλο και εκπαίδευση —όχι μόνο από το Κτηματολόγιο, αλλά και από ΔΟΥ, τελωνεία, ΟΤΑ και άλλους φορείς— θα μπορούν πλέον να υποβάλουν ηλεκτρονικά εγγραπτέες πράξεις με πλήρη αυθεντικοποίηση.
Ταυτόχρονα, ξεκίνησε η δημιουργία ειδικού μητρώου πιστοποιημένων υπαλλήλων από υπηρεσίες του Δημοσίου, οι οποίοι θα λειτουργούν ως θεσμικοί κρίκοι στην ψηφιακή αλυσίδα της κτηματολογικής ενημέρωσης και διόρθωσης. Ο στόχος είναι να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό οικοσύστημα, στο οποίο δεν θα χρειάζεται φυσική παρουσία, χωρίς όμως να χάνεται η αξιοπιστία ή η δικαιοσύνη της διαδικασίας.
Το στοίχημα είναι μεγάλο: να συνδυαστεί η ταχύτητα και η ευκολία της τεχνολογίας με τη νομική ακρίβεια και την καθολική συμμετοχή — χωρίς εκπτώσεις στην ενημέρωση και χωρίς να δημιουργηθούν νέες γενιές ενστάσεων.
