Το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ πίσω από κλειστές πόρτες: Τα αποχαρακτηρισμένα πρακτικά του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών της 6ης Ιουλίου 2015
Δέκα χρόνια μετά, το παρασκήνιο της ιστορικής 6ης Ιουλίου 2015 δεν είναι πια φήμη, υποψία ή ψίθυρος. Τα αποχαρακτηρισμένα πρακτικά του Συμβουλίου των Πολιτικών Αρχηγών που συγκλήθηκε την επομένη του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου αποτυπώνουν χωρίς περιστροφές την πρώτη επίσημη απόπειρα να «αφοπλιστεί» πολιτικά το 61,31% του ΟΧΙ, να απονευρωθεί το περιεχόμενό του και να τεθεί στη διάθεση των «θεσμών» μέσα από την εθνική οδό της συναίνεσης.
Το Συμβούλιο συγκλήθηκε ύστερα από αίτημα του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, με στόχο, κατά δήλωση των συμμετεχόντων, την «εθνική συνεννόηση». Όπως προκύπτει όμως από τα πρακτικά, ο στόχος ήταν άλλος: η πολιτική μετατροπή ενός ηχηρού ΟΧΙ σε ένα θεσμικά αξιοποιήσιμο ΝΑΙ. Και αυτή η μετάφραση είχε ήδη ξεκινήσει, προτού καν στεγνώσει το μελάνι των αποτελεσμάτων.
Στο τραπέζι του Προεδρικού Μεγάρου κάθισαν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί πλην του επικεφαλής της Χρυσής Αυγής. Ήταν εκεί ο Μεϊμαράκης, προσωρινός πρόεδρος της ΝΔ, η Γεννηματά για το ΠΑΣΟΚ, ο Θεοδωράκης από το Ποτάμι, ο Κουτσούμπας για το ΚΚΕ και ο κυβερνητικός εταίρος Πάνος Καμμένος. Η συνάντηση ξεκινά με παρέμβαση Παυλόπουλου, ο οποίος κάνει από την πρώτη στιγμή έκκληση για κοινή εθνική στάση, παρακαλώντας εμμέσως τον Κουτσούμπα να «μην επιμείνει» στις ενστάσεις του.
Η έγνοια δεν είναι η έκφραση του λαού. Είναι το «πώς θα το εκλάβουν έξω». Δεν είναι η πολιτική συνέπεια. Είναι η εξωτερική εικόνα. Ο θεσμικός ρυθμιστής του πολιτεύματος καλεί την Αριστερά να διευκολύνει το εθνικό αφήγημα, δηλαδή να καλύψει με συναινετικό πέπλο την επικείμενη υπαναχώρηση.
Αναλαμβάνει τον λόγο ο Τσίπρας. Η τοποθέτησή του είναι αποκαλυπτική. Δεν ξεκινά από τη νίκη του ΟΧΙ. Ξεκινά από την ανάγκη επαναφοράς μιας συμφωνίας με βάση την πρόταση Γιούνκερ. Όχι τη συμφωνία που απέρριψε ο λαός, αλλά μια διορθωμένη εκδοχή της – με πέντε, έξι αλλαγές – που να είναι πιο ανεκτή. Μιλά για μεσοπρόθεσμη χρηματοδότηση, για πακέτο επενδύσεων, για σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ, για ευνοϊκές τροποποιήσεις στον ΦΠΑ στα νησιά, για ηπιότερη εφαρμογή μέτρων στους ελεύθερους επαγγελματίες. Καταθέτει, με πλήρη σαφήνεια, έναν οδικό χάρτη συμφωνίας εντός του πλαισίου που είχε μόλις απορριφθεί. Η αναδιάρθρωση χρέους και η αποκατάσταση ρευστότητας εμφανίζονται ως αντιστάθμισμα στα μέτρα, όχι ως ρήξη με το προηγούμενο καθεστώς λιτότητας.
Κλείνει λέγοντας ότι το ΟΧΙ δεν είναι εντολή ρήξης αλλά ούτε και εντολή υποταγής – μια δήλωση ισορροπίας που χρησιμοποιείται ως ηθικό φύλλο συκής για να υποστηρίξει την πολιτική στροφή 180 μοιρών. Και όμως, σε ένα κρίσιμο σημείο δηλώνει: «αν στόχος είναι να μετατρέψουμε το ΟΧΙ σε ΝΑΙ, δεν θα με βρείτε σύμφωνο». Την ίδια στιγμή, όλο το περιεχόμενο της εισήγησής του αυτό ακριβώς δείχνει.
Ο Μεϊμαράκης τον εγκαλεί. Του λέει ευθέως πως αν ήθελε συναίνεση, θα έθετε στο δημοψήφισμα τη δική του πρόταση και θα είχε λάβει το ΝΑΙ που τώρα επιζητεί. Κατηγορεί την κυβέρνηση για καθυστέρηση, για ασάφεια, για διασπορά σύγχυσης και τον καλεί να φέρει συμφωνία άμεσα. Του επισημαίνει ότι η πρόταση Γιούνκερ δεν είναι καν στο τραπέζι και πως η χώρα επιστρέφει στο σημείο μηδέν.
Υπονοεί ότι το δημοψήφισμα ήταν όχι εργαλείο διαπραγμάτευσης, αλλά ελιγμός εσωτερικής διαχείρισης. Δεν αμφισβητεί το περιεχόμενο της συμφωνίας, μόνο τον χειρισμό και την καθυστέρηση. Η Νέα Δημοκρατία προσέρχεται όχι για να υπερασπιστεί το ΝΑΙ, αλλά για να το επιβάλει ως ενιαία εθνική στάση, τώρα, με κάθε κόστος.
Η έκβαση είναι προδιαγεγραμμένη. Το κοινό ανακοινωθέν συντάσσεται και υπογράφεται από όλους πλην του ΚΚΕ. Η κυβέρνηση αναλαμβάνει την ευθύνη των διαπραγματεύσεων. Οι υπόλοιποι αναγνωρίζουν το δικαίωμά της να πράξει κατά την κρίση της. Η συνεννόηση για επαναφορά στην ευρω-ομαλότητα κατοχυρώνεται. Στη ρητορική των θεσμών, το «όχι» δεν μεταφράστηκε ποτέ.
Στην πράξη, η χώρα προσήλθε με μια πρόταση συναινετικά διαμορφωμένη, εντός του πλαισίου που απορρίφθηκε. Δεν υπήρξε ρήξη. Υπήρξε ελεγχόμενη αναδίπλωση, με τους αρχηγούς παρόντες ως εγγυητές της αναδίπλωσης αυτής.
Τα πρακτικά αυτά είναι η χαρτογράφηση της κρίσιμης στιγμής όπου η λαϊκή εντολή αντιμετωπίστηκε όχι ως εντολή, αλλά ως «πρόβλημα» που έπρεπε να διορθωθεί για να επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Εκεί, πίσω από κλειστές πόρτες, σε ένα δωμάτιο όπου οι φωνές ήταν χαμηλές και τα χαρτιά λιγοστά, κρίθηκε η μοίρα της πιο ηχηρής πολιτικής πράξης που έκανε ο ελληνικός λαός στη μεταπολίτευση.
Το ΟΧΙ αποστραγγίστηκε από το νόημά του και επέστρεψε ως «ΝΑΙ με εθνική ευθύνη». Και το Σύνταγμα, η λαϊκή κυριαρχία και η ιστορική στιγμή υποχώρησαν μπροστά στην πραγματιστική διαχείριση ενός status quo που ουδείς τελικά θέλησε να αμφισβητήσει…
