Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, παρά την απουσία μιας ισχυρής πολιτικής αντιπολίτευσης ικανής να την απειλήσει άμεσα στην κάλπη, βρίσκεται αντιμέτωπη με αυξανόμενα σημάδια πολιτικής και θεσμικής φθοράς. Ειδικότερα, το κυβερνών κόμμα εξακολουθεί να διατηρεί θεσμικά τον έλεγχο της Βουλής και του κρατικού μηχανισμού, ωστόσο η πολιτική του κυριαρχία φαίνεται να δοκιμάζεται από μια σειρά υποθέσεων που συγκεντρώνουν έντονο δημόσιο και ευρωπαϊκό ενδιαφέρον.
Το πιο πρόσφατο ζήτημα αφορά την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, με επίκεντρο καταγγελίες κακοδιαχείρισης ευρωπαϊκών κονδυλίων. Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας καθιστά την υπόθεση αυτή ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς μεταφέρει την ευθύνη διερεύνησης εκτός των ελληνικών ορίων, περιορίζοντας τις δυνατότητες εσωτερικής πολιτικής διαχείρισης. Πρόκειται για μια εξέλιξη που διαφοροποιείται ουσιωδώς από προηγούμενες υποθέσεις, στις οποίες η εμπλοκή της Δικαιοσύνης δεν συνοδεύτηκε από σαφές θεσμικό αποτέλεσμα.
Σημαντικά παραδείγματα παρελθουσών υποθέσεων αποτελούν το σκάνδαλο των τηλεφωνικών παρακολουθήσεων και η διαχείριση της τραγωδίας στα Τέμπη. Και στις δύο περιπτώσεις, υπήρξαν σοβαρά ερωτήματα για τον ρόλο της πολιτικής ηγεσίας, ωστόσο δεν καταγράφηκαν ουσιαστικές θεσμικές κυρώσεις, ενώ η ποινική διερεύνηση είτε καθυστέρησε είτε περιορίστηκε. Ιδιαίτερη κριτική έχει ασκηθεί στη λειτουργία της Δικαιοσύνης, με αναφορές σε επιρροές ή καθοδήγηση από την εκτελεστική εξουσία σε κρίσιμες φάσεις των ερευνών.
Στο κοινοβουλευτικό επίπεδο, η κυβέρνηση κατηγορείται για πρακτικές που φέρονται να περιορίζουν την ανεξαρτησία της νομοθετικής λειτουργίας. Ενδεικτικά, στην περίπτωση της συζήτησης για τη σύσταση προανακριτικής επιτροπής για την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, επιλέχθηκε διαδικασία που απέκλεισε τη μυστική ψηφοφορία, εγείροντας ερωτήματα ως προς την εσωτερική συνοχή της κυβερνητικής πλειοψηφίας και το ενδεχόμενο αποκλίσεων από τη “γραμμή” του κόμματος.
Παράλληλα, εκτενής συζήτηση έχει αναπτυχθεί για το εύρος του κυβερνητικού ελέγχου στην ενημέρωση. Αν και τυπικά δεν υφίσταται κρατικός έλεγχος στα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης, έχουν καταγραφεί αναφορές για άτυπες σχέσεις μεταξύ κυβέρνησης και ιδιοκτητών μέσων, μέσω θεσμικών ρυθμίσεων ή οικονομικών διευκολύνσεων. Η εικόνα αυτή ενισχύει τη δημόσια εντύπωση περί μειωμένης πολυφωνίας στον δημόσιο διάλογο και αδυναμίας ανεξάρτητης ενημέρωσης.
Πέρα από τα επιμέρους περιστατικά, πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι έχει συντελεστεί σταδιακή αποδυνάμωση της ουσίας της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Οι θεσμοί, αν και λειτουργούν σε τυπικό επίπεδο, φέρονται να έχουν χάσει την ανεξαρτησία και την αποτελεσματικότητά τους. Πρόκειται για μια κατάσταση που, κατά τις ίδιες εκτιμήσεις, δεν συναντάται με την ίδια ένταση σε προηγούμενες κυβερνήσεις, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης.
Στην παρούσα φάση, το ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας μετά τις επόμενες εκλογές θεωρείται πιθανό. Σενάρια θέλουν τη Νέα Δημοκρατία να συμμετέχει σε μελλοντικό κυβερνητικό σχήμα, χωρίς την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το πολιτικό μέλλον του πρωθυπουργού παραμένει ανοιχτό, με ορισμένες προβλέψεις να κάνουν λόγο για ενδεχόμενη αποχώρησή του από το αξίωμα, είτε λόγω εσωκομματικών πιέσεων είτε λόγω γενικότερης πολιτικής φθοράς.
Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι πιθανό να υπάρξει επανεξέταση σειράς υποθέσεων που μέχρι σήμερα δεν οδηγήθηκαν σε πλήρη διερεύνηση. Η πολιτική αλλαγή μπορεί να επιφέρει θεσμική ανασυγκρότηση και επανενεργοποίηση ελεγκτικών μηχανισμών, με στόχο την απόδοση ευθυνών για ενέργειες ή παραλείψεις της προηγούμενης περιόδου. Ορισμένοι κύκλοι εκτιμούν ότι ενδέχεται να υπάρξει ποινική διάσταση σε επιμέρους περιπτώσεις, χωρίς ωστόσο αυτό να είναι δεδομένο.
Το κλίμα παραμένει βαρύ, τόσο στο εσωτερικό της κυβέρνησης όσο και στο ευρύτερο πολιτικό σύστημα. Η συσσώρευση ανεπίλυτων θεσμικών ζητημάτων, η έντονη κριτική για τον ρόλο της Δικαιοσύνης, και η διαχείριση της δημόσιας πληροφόρησης, συγκροτούν ένα πεδίο αυξανόμενης πολιτικής έντασης. Αν και η κυβερνητική σταθερότητα δεν έχει ακόμη κλονιστεί θεσμικά, η πολιτική δυναμική δείχνει να μεταβάλλεται.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η επόμενη πολιτική περίοδος θα κινηθεί σε τροχιά θεσμικής επαναφοράς ή αν θα επιμείνει στη διατήρηση του υφιστάμενου μοντέλου διακυβέρνησης. Η στάση της αντιπολίτευσης, η συμπεριφορά του εκλογικού σώματος και οι εσωτερικές εξελίξεις εντός της Νέας Δημοκρατίας θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η χώρα τα επόμενα χρόνια.
