Ευρώπη δύο ταχυτήτων στη στέγη: Η κατοικία ξεφεύγει οικονομικά, τα νοικοκυριά ασφυκτιούν

Οι ανισότητες στη στέγαση βαθαίνουν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς οι ασταμάτητες αυξήσεις σε τιμές ακινήτων, ενοίκια και συνολικό κόστος κατοικίας επιβαρύνουν ολοένα και περισσότερο τα νοικοκυριά. Τα στοιχεία της Eurostat για το 2025 αποτυπώνουν μια ήπειρο που απομακρύνεται εσωτερικά: από χώρα σε χώρα, από πόλη σε προάστιο και από αστικές σε αγροτικές περιοχές, το χάσμα στο δικαίωμα σε προσιτή κατοικία μεγαλώνει. Ο επίτροπος Νταν Γιόργκενσεν, ενόψει της παρουσίασης του ευρωπαϊκού σχεδίου για προσιτή στέγη, προειδοποίησε ότι η κρίση έχει ξεφύγει σε σημείο που άνθρωποι με κανονικές δουλειές αδυνατούν να ζήσουν σε πολλές πόλεις, καθώς το κόστος έχει γίνει απαγορευτικό.

Το 2024, το 68% των Ευρωπαίων ζούσε σε ιδιόκτητο σπίτι και το 32% σε ενοίκιο. Ρουμανία, Σλοβακία, Ουγγαρία και Κροατία εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά ιδιοκατοίκησης, ενώ η Ελλάδα κινείται γύρω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στον αντίποδα, η Γερμανία είναι η μοναδική χώρα όπου η πλειονότητα του πληθυσμού ζει με ενοίκιο, με Αυστρία και Δανία να ακολουθούν. Μισοί Ευρωπαίοι κατοικούν σε μονοκατοικίες και σχεδόν άλλοι τόσοι σε διαμερίσματα, με την Ιρλανδία να κυριαρχεί στις μονοκατοικίες και Ισπανία, Λετονία και Μάλτα στα διαμερίσματα. Στις πόλεις, τα διαμερίσματα φτάνουν το 73%, ενώ στην ύπαιθρο επικρατούν οι μονοκατοικίες.

Το μέσο μέγεθος κατοικίας στην ΕΕ διαμορφώνεται στα 1,7 δωμάτια ανά άτομο. Η Μάλτα διαθέτει τις μεγαλύτερες κατοικίες, ενώ Σλοβακία και Ρουμανία καταγράφουν τις μικρότερες. Ένα στα έξι νοικοκυριά ζει σε σπίτι μικρότερο από τις ανάγκες του, με Ρουμανία, Λετονία και Βουλγαρία να πρωταγωνιστούν στην υπερσυμφόρηση. Στον αντίποδα, περίπου το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού κατοικεί σε χώρους μεγαλύτερους από τις ανάγκες του, κυρίως ηλικιωμένοι που παραμένουν σε κατοικίες που κάποτε φιλοξενούσαν οικογένειες. Τα μεγαλύτερα ποσοστά υποκατοίκησης εντοπίζονται σε Κύπρο, Ιρλανδία και Μάλτα, ενώ τα χαμηλότερα σε Ρουμανία, Λετονία και Ελλάδα.

Σχεδόν το 6% όσων αναζήτησαν κατοικία τα τελευταία πέντε χρόνια δηλώνουν ότι αντιμετώπισαν διακρίσεις, με Ισπανία και Σλοβενία να καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά. Τα άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας έχουν διπλάσιες πιθανότητες να βιώσουν τέτοιες εμπειρίες. Το κόστος στέγασης θεωρείται υπερβολικό όταν υπερβαίνει το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος· το 2024, σχεδόν 10% των κατοίκων των πόλεων και 6% της υπαίθρου επωμίζονταν τέτοιο βάρος. Η Ελλάδα βρίσκεται στη δυσμενέστερη θέση πανευρωπαϊκά, με 29% των κατοίκων των πόλεων και 28% της υπαίθρου να επιβαρύνονται δυσανάλογα. Κατά μέσο όρο, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά δαπανούν το 19% του εισοδήματός τους για στέγη, αλλά στην Ελλάδα το ποσοστό εκτοξεύεται στο 36%, με τις χώρες της βόρειας Ευρώπης να ακολουθούν.

Ο κατασκευαστικός τομέας αντιστοιχούσε το 2024 στο 5,5% της οικονομικής δραστηριότητας της ΕΕ, με Ρουμανία, Σλοβακία και Κροατία να ηγούνται. Η Ελλάδα καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό, μόλις 2,2%, ενώ και οι επενδύσεις σε κατοικία παραμένουν από τις χαμηλότερες στην ΕΕ, σε αντίθεση με την Κύπρο που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αναλογία.