Η Αίγυπτος αμφισβητεί εμπράκτως το τουρκολιβυκό μνημόνιο – Έντονη αντίδραση από την Άγκυρα

Σημαντικές γεωπολιτικές εξελίξεις καταγράφονται στη θαλάσσια περιοχή νότια της Τρίπολης, καθώς η Αίγυπτος ξεκίνησε επίσημα σεισμικές έρευνες για υδρογονάνθρακες σε θαλάσσια ζώνη την οποία η Τουρκία και η κυβέρνηση της Τρίπολης θεωρούν δική τους, βάσει του τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019. Η κίνηση αυτή της Αιγύπτου έχει προκαλέσει την έντονη δυσαρέσκεια της Άγκυρας, με τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης να κάνουν λόγο για πρόκληση που επιδεινώνει τις ήδη τεταμένες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η τουρκική εφημερίδα Sozcu, σε σχετικό της δημοσίευμα, αναφέρεται στις ενέργειες του Καΐρου ως μια ευθεία πρόκληση προς την Τουρκία και χαρακτηρίζει την εξέλιξη «μήνυμα απόρριψης» του μνημονίου Άγκυρας-Τρίπολης. Η εφημερίδα τονίζει ότι η απόφαση της Αιγύπτου να προχωρήσει σε έρευνες στην επίμαχη θαλάσσια περιοχή επιβεβαιώνει την πάγια θέση της Καΐρου ότι δεν αναγνωρίζει τη νομιμότητα του συγκεκριμένου συμφωνητικού, το οποίο είχε υπογραφεί το 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της τότε κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης υπό τον Φαγιέζ Αλ-Σαράτζ.

Οι έρευνες διενεργούνται από το νορβηγικό σεισμογραφικό πλοίο Ramform Hyperion ήδη από τις 21 Αυγούστου, με εντολή των αιγυπτιακών αρχών, καλύπτοντας μια ευρεία θαλάσσια ζώνη δυτικά των υδάτων της χώρας, κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της ελληνικής εφημερίδας Καθημερινή, η περιοχή στην οποία κινείται το πλοίο εμπίπτει εντός της ζώνης που ορίζεται από το τουρκολιβυκό μνημόνιο ως λιβυκή υφαλοκρηπίδα, κάτι που η Αίγυπτος ουδέποτε αναγνώρισε.

Επισημαίνεται ότι η αμφισβήτηση του τουρκολιβυκού μνημονίου εκ μέρους της Αιγύπτου δεν είναι νέα. Ήδη από τον Δεκέμβριο του 2022, το Κάιρο είχε εκδώσει Προεδρικό Διάταγμα (αριθμός 595), με το οποίο καθορίζονταν τα δυτικά θαλάσσια σύνορα της Αιγύπτου με τη Λιβύη, αποκλείοντας στην πράξη την ισχύ του τουρκολιβυκού μνημονίου για την αιγυπτιακή πλευρά. Εκείνη η κίνηση είχε χαρακτηριστεί τότε ως καθαρό μήνυμα αμφισβήτησης της συμφωνίας Άγκυρας-Τρίπολης, αλλά και ως επίδειξη πρόθεσης για περιφερειακή στρατηγική παρουσία σε μια περιοχή αυξανόμενου ενεργειακού ενδιαφέροντος.

Ωστόσο, με τις τρέχουσες ενέργειες, η Αίγυπτος μεταφέρει τη διαφωνία από το νομικό και θεσμικό επίπεδο στο πεδίο της πράξης, ξεκινώντας έρευνες σε περιοχή για την οποία η κυβέρνηση της Τρίπολης είχε παραχωρήσει τον περασμένο Ιούνιο δικαιώματα στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO). Η επίμαχη περιοχή περιλαμβάνει θαλάσσιο «οικόπεδο» που καταγράφηκε μεταξύ εκείνων που η λιβυκή κυβέρνηση είχε εκχωρήσει για έρευνα και πιθανή εκμετάλλευση στην τουρκική πλευρά, ενισχύοντας έτσι τις τουρκικές διεκδικήσεις για παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η ενέργεια της Αιγύπτου συνιστά σαφή de facto αμφισβήτηση των όρων και των συνεπειών του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά και των τετελεσμένων που η Άγκυρα και η Τρίπολη έχουν προσπαθήσει να εδραιώσουν στην περιοχή μέσω διμερών συμφωνιών. Αν και η Άγκυρα δεν έχει επισήμως αντιδράσει σε επίπεδο κυβέρνησης έως τώρα, η προβολή της είδησης από τουρκικά μέσα με έντονα φορτισμένους χαρακτηρισμούς αποτυπώνει την ενόχληση της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας για τις εξελίξεις.

Η αντίδραση της Τουρκίας αναμένεται να κλιμακωθεί στο προσεχές διάστημα, καθώς το θέμα αγγίζει άμεσα τις ευρύτερες επιδιώξεις της στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Άγκυρα επιχειρεί να διεκδικήσει ρόλο κεντρικού παίκτη σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας και θαλάσσιων ζωνών, αξιοποιώντας συμμαχίες με κυβερνήσεις τρίτων χωρών, όπως αυτή της Τρίπολης. Την ίδια στιγμή, η Αίγυπτος, που τα τελευταία χρόνια έχει αναβαθμίσει σημαντικά τις διπλωματικές της σχέσεις με Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ, φαίνεται διατεθειμένη να ενισχύσει την παρουσία της σε περιοχές με σημαντικό γεωοικονομικό και στρατηγικό ενδιαφέρον, ενόψει και των ευρύτερων σχεδιασμών για την ενεργειακή αξιοποίηση της Ανατολικής Μεσογείου.

Η επιλογή της χρονικής στιγμής για την έναρξη των σεισμικών ερευνών δεν φαίνεται να είναι τυχαία. Οι διεθνείς εξελίξεις με φόντο την αποσταθεροποίηση της περιοχής της Βόρειας Αφρικής, η αύξηση της σημασίας της ενέργειας στη γεωπολιτική στρατηγική και οι συνεχιζόμενες προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο καθιστούν την κίνηση της Αιγύπτου όχι μόνο τεχνικής, αλλά κυρίως πολιτικής φύσεως. Η έμπρακτη αμφισβήτηση των τουρκικών διεκδικήσεων, ιδίως σε μια περιοχή με πολυσύνθετες ισορροπίες και εμπλεκόμενα συμφέροντα πολλών δυνάμεων, αναμένεται να προκαλέσει νέους κύκλους εντάσεων και επαναδιαπραγμάτευσης των ορίων επιρροής στην ευρύτερη περιφέρεια.

Η εξέλιξη αυτή δεν αποκλείεται να φέρει την Τουρκία σε δύσκολη διπλωματική θέση, ειδικά αν ακολουθήσουν και άλλες χώρες το παράδειγμα της Αιγύπτου, αμφισβητώντας ευθέως το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τις επιδιώξεις του. Σε κάθε περίπτωση, η Αίγυπτος κατέστησε σαφές ότι δεν προτίθεται να αφήσει αναπάντητες τις κινήσεις της Άγκυρας και είναι έτοιμη να αναλάβει ενεργό ρόλο στον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων στη Βόρεια Αφρική και την Ανατολική Μεσόγειο.