Η ελευθερία του λόγου υπερισχύει της προσπάθειας φίμωσης του σκεπτικισμού για την υπερθέρμανση του πλανήτη

Μια μακρόχρονη δικαστική διαμάχη που διήρκεσε πάνω από δώδεκα χρόνια και πυροδότησε έντονες συζητήσεις γύρω από την επιστήμη του κλίματος, την ελευθερία της έκφρασης και τα όρια της δημόσιας κριτικής, έφτασε πρόσφατα στην κορύφωσή της στην Περιφέρεια της Κολούμπια των ΗΠΑ. Το Ανώτατο Δικαστήριο της περιφέρειας αποφάσισε υπέρ των εναγομένων σε υπόθεση που ξεκίνησε ο καθηγητής κλιματικής επιστήμης Michael Mann, διατάζοντας τον τελευταίο να καταβάλει σχεδόν 1,4 εκατομμύρια δολάρια σε έξοδα και αποζημιώσεις.

Ο Michael Mann έγινε παγκοσμίως γνωστός στις αρχές της δεκαετίας του 2000 με τη δημιουργία του περίφημου «μπαστουνιού του χόκεϊ» – ενός γραφήματος που απεικόνιζε απότομη άνοδο της θερμοκρασίας στη σύγχρονη εποχή, υποδηλώνοντας ραγδαία υπερθέρμανση του πλανήτη. Το γράφημα αυτό χρησιμοποιήθηκε ευρέως σε εκθέσεις του ΟΗΕ και σε περιβαλλοντικά ντοκιμαντέρ, όπως εκείνα του πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ Αλ Γκορ, δημιουργώντας έντονο παγκόσμιο ενδιαφέρον και φόβο για την κλιματική αλλαγή.

Όμως, το έργο του Mann δεν έμεινε ασχολίαστο. Το 2009, η διαρροή χιλιάδων email μεταξύ επιστημόνων του κλίματος, γνωστή ως «Climategate», άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Σε ορισμένα από αυτά τα email, ο Mann και άλλοι επιστήμονες φέρονταν να συζητούν μεθόδους χειρισμού δεδομένων που αφορούσαν τις θερμοκρασιακές αποκλίσεις, κάνοντας λόγο για «κόλπα» που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανεπιθύμητες πτώσεις της θερμοκρασίας.

Η αποκάλυψη αυτή οδήγησε τον Mann να καταθέσει αγωγές το 2012 για συκοφαντική δυσφήμιση κατά του Rand Simberg του Competitive Enterprise Institute, του National Review και του αρθρογράφου Mark Steyn, με το επιχείρημα ότι οι δημόσιες δηλώσεις τους προσέβαλαν την επιστημονική του ακεραιότητα και το επαγγελματικό του κύρος. Οι επικριτές του υποστήριζαν πως οι επιστημονικές του μελέτες περιείχαν ανακρίβειες ή αναπαράγονταν με μεθοδολογικά ελαττώματα.

Το 2023, φαινόταν πως ο Mann είχε δικαιωθεί. Το δικαστήριο του Ουάσινγκτον απέρριψε τις αιτιάσεις του Steyn, επιδικάζοντας στον καθηγητή αποζημίωση ύψους 1 εκατομμυρίου δολαρίων. Όμως, όταν το θέμα έφτασε σε ανώτερο επίπεδο εξέτασης, οι ισορροπίες άλλαξαν. Σύμφωνα με τον δικαστή Άλφρεντ Σ. Ίρβινγκ Τζούνιορ, ο Mann και οι νομικοί εκπρόσωποί του παρουσίασαν παραπλανητικά ή εσφαλμένα οικονομικά στοιχεία, υπερβάλλοντας σχετικά με τη ζημία που είχε προκληθεί από τη δήθεν απώλεια ερευνητικών κονδυλίων.

Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι η συμπεριφορά αυτή έγινε «κακόπιστα» και επηρέασε αθέμιτα τη δικαστική διαδικασία. Ως συνέπεια, ο Mann υποχρεώθηκε να καταβάλει 500.000 δολάρια στο National Review, 5.000 δολάρια στον Mark Steyn (από το αρχικό 1 εκατομμύριο) και συνολικά 918.750 δολάρια για δικαστικά έξοδα, μέσα σε προθεσμία 30 ημερών. Ο συνολικός λογαριασμός που θα πρέπει να καλύψει αγγίζει τα 1,4 εκατομμύρια δολάρια.

Παρά την επιστημονική του φήμη, ο Mann συνέχισε να προκαλεί αντιδράσεις και στον δημόσιο λόγο. Σε πρόσφατη ανάρτησή του στην πλατφόρμα Bluesky, φέρεται να υπαινίχθηκε ότι σε περίπτωση παραβίασης δικαστικών αποφάσεων από πολιτικά πρόσωπα, ενδεχομένως να δικαιολογείται αντίδραση με βάση τη Δεύτερη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ – τροπολογία που αναγνωρίζει το δικαίωμα στην οπλοκατοχή. Παρά το αμφιλεγόμενο ύφος, η τοποθέτηση αυτή ερμηνεύτηκε ως έμμεση επισήμανση της σημασίας τήρησης των συνταγματικών θεσμών και των δικαστικών αποφάσεων, ακόμη και όταν αυτές δεν ευνοούν τους «συστημικούς» υποστηρικτές της κυρίαρχης επιστημονικής αφήγησης.

Η εξέλιξη της υπόθεσης Michael Mann αποτελεί ορόσημο για τη σχέση επιστήμης, δημόσιας συζήτησης και ελευθερίας του λόγου. Ανεξάρτητα από το επιστημονικό υπόβαθρο, η δυνατότητα κριτικής και αμφισβήτησης, χωρίς φόβο νομικών αντιποίνων, αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατικής λειτουργίας και της επιστημονικής προόδου. Η δικαιοσύνη, έστω και με καθυστέρηση, επιβεβαίωσε ότι η έκφραση αντίθετης άποψης δεν μπορεί να τιμωρείται, ακόμη και όταν θίγονται «παγιωμένες» απόψεις. Και το μήνυμα αυτό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα σε εποχές όπου η επιστήμη χρησιμοποιείται ως πολιτικό εργαλείο και η λογοκρισία επανέρχεται από την πίσω πόρτα.