Η Ελλάδα καλείται να αναθεωρήσει την εξωτερική της πολιτική

Βρίσκουμε συχνά τον εαυτό μας να πιστεύει πως βρισκόμαστε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, μια θέση που πολλές φορές συνοδεύεται από αίσθημα υπεροχής ή και εφησυχασμού. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε τι ακριβώς σημαίνει «σωστή πλευρά»: το Δίκαιο ή το συμφέρον; Και ποιος ορίζει τι είναι σωστό ή λάθος, όταν την Ιστορία τη γράφουν συνήθως οι νικητές; Επιπλέον, πώς μπορεί κανείς να προσδιορίσει το εθνικό συμφέρον σε ένα αβέβαιο και συνεχώς μεταβαλλόμενο μέλλον;

Ας εξετάσουμε τρεις περιπτώσεις που αναδεικνύουν αυτή τη δυσκολία.

Πρώτον, η εκλογή Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες εξέθεσε τις αδυναμίες της ελληνικής διπλωματίας. Η Αθήνα είχε επενδύσει σε στενές σχέσεις με την προεδρία Μπάιντεν, ενώ φαίνεται να μην είχε προβλέψει το ενδεχόμενο επιστροφής του Τραμπ. Η επιφύλαξη αυτή εκφράστηκε ακόμη και με ένα ελαφρύ μειδίαμα του πρωθυπουργού στη Σύνοδο του Νταβός. Η επανεκλογή του Τραμπ άλλαξε τα δεδομένα και η Ελλάδα αναγκάστηκε να επενδύσει σημαντικά σε δημόσιες σχέσεις για να επανασυνδεθεί με το νέο αμερικανικό καθεστώς. Η διπλωματία δεν μπορεί να στηρίζεται σε προσωπικές προτιμήσεις, αλλά πρέπει να υπηρετεί το εθνικό συμφέρον, που απαιτεί σχέσεις και με τις δύο πλευρές. Η έλλειψη αυτής της ισορροπίας ίσως κοστίσει ακριβά.

Δεύτερον, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έφερε την Ελλάδα να ταχθεί ξεκάθαρα στο πλευρό της Ουκρανίας, σε ευθυγράμμιση με το διεθνές δίκαιο και την αντίθεση στη βίαιη αλλαγή συνόρων στην Ευρώπη μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, η στήριξη θα μπορούσε να περιοριστεί σε οικονομική βοήθεια και ανθρωπιστικό υλικό, χωρίς να φτάσει στην αποστολή στρατιωτικού εξοπλισμού και τη ρήξη στις σχέσεις με τη Ρωσία. Με τους ελληνικούς πληθυσμούς στις περιοχές αυτές και τους ιστορικούς δεσμούς που τους συνδέουν, η Ελλάδα θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο διαμεσολαβητή στην κρίση. Παράλληλα, προκαλεί εντύπωση η απουσία της από τις διπλωματικές πρωτοβουλίες στη Δύση, ενώ η Τουρκία αναλαμβάνει ρόλο διαπραγματευτή στην περιοχή.

Τέλος, η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, με τα θύματα να είναι κυρίως άμαχα παιδιά, δείχνει άλλη μια χαμένη ευκαιρία για την Ελλάδα. Στενός σύμμαχος του Ισραήλ και ταυτόχρονα με ισχυρούς δεσμούς στον αραβικό κόσμο, η χώρα μας, ως προεδρεύουσα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, θα μπορούσε να αναλάβει πρωτοβουλίες για την ανακούφιση της κατάστασης. Αντί αυτού, περιορίστηκε σε γενικές δηλώσεις και συμβολικές κινήσεις, ενώ η αμερικανική πολιτική δείχνει να αποσύρεται από ενεργό ρόλο στην περιοχή.

Η Ελλάδα καλείται να αναθεωρήσει την εξωτερική της πολιτική, να ξεπεράσει την αδράνεια και να χαράξει μια πολυδιάστατη και ανεξάρτητη πορεία που θα την καθιστά κεντρικό παράγοντα διεθνούς δικαίου και διαμεσολάβησης μεταξύ διαφορετικών γεωπολιτικών κόσμων. Η ιστορία έχει δείξει ότι όταν το θέλησε, η χώρα πέτυχε σημαντικές διπλωματικές νίκες και μπορεί να το επαναλάβει.