Η Ελλάδα παγιδευμένη στο παιχνίδι των άλλων – Πώς η υποχωρητικότητα υπονομεύει τα εθνικά συμφέροντα

Η παρουσία της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Αθήνα, κυρίας Γκίλφοϊλ, ανέδειξε με τρόπο αποκαλυπτικό τις παθογένειες της ελληνικής πολιτικής τάξης και την έλλειψη στρατηγικής αυτονομίας που χαρακτηρίζει την επίσημη εξωτερική μας πολιτική. Το συνέδριο του Ζαππείου για την ενέργεια, σχεδιασμένο εξ ολοκλήρου από την πρέσβειρα και την ομάδα της, επιβεβαίωσε αυτό που πολλοί γνωρίζουν αλλά λίγοι τολμούν να πουν ανοιχτά: η Ελλάδα, παρά τη γεωστρατηγική της θέση, παραμένει δευτερεύων παίκτης στον διεθνή σχεδιασμό και συχνά εμφανίζεται πρόθυμη να υπηρετεί συμφέροντα τρίτων, χωρίς να προτάσσει πρώτα τα δικά της.

Το ζήτημα δεν είναι η παρουσία των Αμερικανών, η οποία είναι δεδομένη και αναγκαία στο πλαίσιο των διεθνών δεσμεύσεων. Το ζήτημα είναι η υποχωρητικότητα της ελληνικής πολιτικής τάξης, η οποία φαίνεται να έχει παγιώσει μια συμπεριφορά: να εμφανίζεται ως συνεταίρος στις αποφάσεις άλλων χωρίς να διασφαλίζει πρώτα την εθνική στρατηγική της. Προτάσεις για «συνεταιρισμό» με την Τουρκία σε θαλάσσια οικόπεδα ή σε ορυκτά, πριν η Ελλάδα εξασφαλίσει τη μέγιστη αξιοποίηση του δικού της πλούτου, στέλνουν σαφές μήνυμα υποχωρητικότητας σε όλους τους διεθνείς παίκτες. Στέλνουν το μήνυμα ότι είμαστε έτοιμοι να παραδώσουμε τα δικαιώματά μας πριν καν ξεκινήσει η διαπραγμάτευση.

Οι Αμερικανοί παρατηρούν, αξιοποιούν την προθυμία μας και δεν την εκτιμούν· αντίθετα, εσωτερικά γελούν με την επικοινωνιακή μας δραστηριότητα. Ταυτόχρονα, οι υπουργοί που αγωνίζονται να φωτογραφηθούν με την πρέσβειρα μοιάζουν να συμμετέχουν σε έναν κλασικό «διαγωνισμό επαρχίας», αντί να ασκούν πραγματική πολιτική με στρατηγική. Οι εμφανίσεις αυτές, η σπουδή για φωτογραφίες και δηλώσεις συμβιβασμού, δεν αποτελούν ένδειξη ισχύος· αποτελούν ένδειξη αδυναμίας.

Η ουσία είναι απλή: τα συμφέροντα της Ελλάδας πρέπει να προτάσσονται πρώτα και με απόλυτη σαφήνεια. Όλα τα υπόλοιπα – ενεργειακές συμφωνίες, διαχείριση Μεσογείου και Αιγαίου, σχέσεις με την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή – πρέπει να περνούν μέσα από τα εθνικά συμφέροντα και όχι το αντίστροφο. Η Ελλάδα δεν μπορεί να εμφανίζεται ως η πρώτη που υποχωρεί ή παραδίδει δικαιώματα. Αντίθετα, πρέπει να διεκδικεί, να καθορίζει και να διαπραγματεύεται από ισχυρή θέση.

Η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών δείχνει ότι οι «πρώτοι υποχωρητικοί» πληρώνουν πάντα βαρύ τίμημα. Η υποχωρητικότητα της ελληνικής πολιτικής τάξης στα ενεργειακά και γεωπολιτικά ζητήματα δεν είναι άγνωστη: επαναλαμβανόμενες προτάσεις για κοινή διαχείριση περιοχών που το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει ως ελληνικές, χωρίς να υπάρχει σαφής στρατηγική προστασία, αποδυναμώνουν τη χώρα. Όταν η κυβέρνηση εμφανίζεται πρόθυμη να μοιράσει τα δικά μας δικαιώματα με τρίτους πριν καν ξεκινήσει η διαπραγμάτευση, η Ελλάδα στέλνει μήνυμα υποχώρησης και έλλειψης εθνικής συνέπειας.

Η πρέσβειρα Γκίλφοϊλ, από τις πρώτες μέρες της θητείας της, έχει αποδείξει ότι κατανοεί τη στρατηγική αξία της χώρας μας, προτάσσοντας την πολιτική των ΗΠΑ με σαφήνεια και μεθοδικότητα. Η ελληνική πολιτική, ωστόσο, συχνά εμφανίζεται ως προέκταση ξένων συμφερόντων: υπουργοί που προσπαθούν να εντυπωσιάσουν, συσκέψεις και ταξίδια με φωτογραφίες για τα διεθνή ΜΜΕ, επικοινωνιακές κινήσεις αντί για στρατηγικές αποφάσεις. Αυτή η πρακτική ενισχύει το αίσθημα υποτέλειας και μειώνει την εθνική κυριαρχία.

Η ιστορία διδάσκει ότι τα δίκαια δεν παραχωρούνται· κατακτώνται. Το Αιγαίο, η Κύπρος, η Μεσόγειος δεν είναι χώροι για «συμβιβασμούς» και πρώιμες παραχωρήσεις. Οι ελληνικές ηγεσίες οφείλουν να κατανοήσουν ότι κάθε εκούσια υποχώρηση σε διεθνή διευθέτηση μειώνει την ισχύ της χώρας, όχι μόνο βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα. Οι μεγάλες διεθνείς συμφωνίες και οι γεωστρατηγικές πρωτοβουλίες απαιτούν ρίζες στην κοινωνία, αποφασιστικότητα και στρατηγικό όραμα.

Σε αυτή τη συγκυρία, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να γίνει ενεργός κόμβος ενέργειας και ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, αρκεί να σταματήσει να υπηρετεί τα συμφέροντα τρίτων και να αρχίσει να υπερασπίζεται τα δικά της. Το ζητούμενο δεν είναι η επικοινωνιακή αξιοποίηση των διεθνών πρωτοβουλιών, αλλά η δημιουργία στρατηγικών δεδομένων που η χώρα θα καθορίζει και θα προστατεύει.

Η Ελλάδα πρέπει να επιλέξει ξεκάθαρα: ή θα υπερασπιστεί τα δικά της συμφέροντα, ή θα συνεχίσει να είναι «χρήσιμος ηλίθιος» στον διεθνή σχεδιασμό, παραδίδοντας δικαιώματα και στρατηγική αυτονομία σε άλλους. Κάθε άλλη στάση είναι παραχώρηση και ήττα πριν καν αρχίσει ο αγώνας. Και η ιστορία δεν θα συγχωρήσει αυτούς που επέλεξαν την ευκολία της υποχωρητικότητας αντί της στρατηγικής αυτονομίας και της υπεράσπισης της πατρίδας.