Η Ελλάδα στον δρόμο προς το καθεστώς «προτεκτοράτου»
Με τις πρόσφατες εξαγγελίες για τα ενεργειακά κοιτάσματα, η Ελλάδα μοιάζει να περνά από τον ρόλο του «δεύτερης κατηγορίας συμμάχου» απέναντι στις ΗΠΑ και την Τουρκία, σε μια θέση πλήρους εξάρτησης – ένα κράτος υποτελές, που τελεί υπό προστασία, αλλά χωρίς ουσιαστική δυνατότητα αντίστασης.
Για να λειτουργήσει ένα τέτοιο σχήμα εκμετάλλευσης, η προστασία πρέπει να είναι απόλυτη: να εξουδετερώνονται οι τουρκικές απειλές, εκτός αν η Ελλάδα αποδεχθεί όσα ζητά η Άγκυρα, μια κατάσταση που παραπέμπει στο γνώριμο «και κερατάς και ζημιωμένος». Κι αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει.
Η καθημερινή ροή ειδήσεων δείχνει πως η Αθήνα ούτε διαπραγματεύτηκε ανταλλάγματα με τις ΗΠΑ για τη στάση πλήρους ευθυγράμμισης, ούτε επιχειρεί μόνη της να αντιμετωπίσει τις τουρκικές αξιώσεις.
Στο μεταξύ, ο Αλέξης Τσίπρας γράφει το βιβλίο του, ο Κώστας Καραμανλής παραμένει σιωπηλός, και ο Νίκος Δένδιας δεν αναλαμβάνει καμία πρωτοβουλία, αποφεύγοντας να ταράξει τις ισορροπίες.
Η χώρα συνεχίζει να λειτουργεί ως πειθήνιος υποτακτικός σε μια κρίσιμη περίοδο. Για το επόμενο πολιτικό σκηνικό, θα μπορούσε να είναι χρήσιμο –αν και όχι απαραίτητο– ένα σταθερό κεντρικό κόμμα εξουσίας, όπως υπήρξε ο «Συναγερμός» τη δεκαετία του 1950, με μικρότερους σχηματισμούς να λειτουργούν συμπληρωματικά.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο Τσίπρας, ελλείψει άλλου προσώπου, προωθείται και πάλι στο προσκήνιο, παρά το γεγονός ότι η παρουσία του πιθανόν να αποδειχθεί ασταθής και προσωρινή, καθώς δύσκολα μπορεί να σταθεί ως αξιόπιστος «αριστερός πυλώνας» ενός συστήματος που χρειάζεται έναν ελεγχόμενο αντίλογο. Το ΚΚΕ δεν δημιουργεί εμπόδιο στις διεργασίες αυτές.
Παραμένει αβέβαιο αν η Νέα Δημοκρατία μπορεί να μείνει ενιαία, ανεξάρτητα από τις επιθυμίες της Ουάσινγκτον. Η ιστορία δείχνει ότι καμία ξένη δύναμη δεν έχει καταφέρει να αποτρέψει τις ελληνικές ελίτ από το να αλληλοσπαραχθούν, τραυματίζοντας ταυτόχρονα και την κοινωνική βάση.
Η ελπίδα είναι πως αυτή τη φορά ο κόσμος θα μείνει αμέτοχος· η αυξανόμενη προτίμηση προς τον «κανέναν» δείχνει ότι μεγάλο μέρος της κοινωνίας επιλέγει την απόσταση. Η ηγεσία της ΝΔ, βλέποντας ότι η παραμονή της στην εξουσία δυσκολεύει, εμφανίζει ήδη σημάδια αποσύνθεσης.
Φαινόμενα παράλυσης και σύγχυσης δεν εμφανίζονται μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη –όπου ένας πρώην πρόεδρος όπως ο Σαρκοζί μπαινοβγαίνει στα δικαστήρια– καθώς και στις ΗΠΑ, όπου η ρήξη ανάμεσα σε ισχυρούς φιλοϊσραηλινούς χρηματοδότες και τους υποστηρικτές του MAGA αποκαλύπτει ρωγμές.
Αντίστοιχα, οι πληροφορίες για τάχα διαφωνίες Πούτιν–Λαβρόφ δημιουργούν την εικόνα ενός «σκληρού» υπουργού Εξωτερικών και ενός «ενδοτικού» προέδρου, προσθέτοντας θόρυβο σε ένα ήδη θολό διεθνές περιβάλλον.
Η εκλογή Μαμντανί στη Νέα Υόρκη, που ο Ντόναλντ Τραμπ έσπευσε να χαρακτηρίσει «κομμουνιστή», είναι επίσης ενδεικτική της ιδεολογικής ρευστότητας που θυμίζει εποχές Μακάρθι, όταν η αντικομμουνιστική υστερία έπληξε την αμερικανική διανόηση, ακόμη και προσωπικότητες όπως ο νομπελίστας Έρνεστ Χέμινγουεϊ, και κυριάρχησε στο Χόλυγουντ. Ήταν μια περίοδος όπου η Σοβιετική Ένωση βίωνε τις τελευταίες εκκαθαρίσεις του Στάλιν πριν καταρρεύσει, για να αναδυθεί αργότερα η σύγχρονη Ρωσία.
Σήμερα, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τη δική τους αστάθεια, με τον Τραμπ να «εξαφανίζεται» άλλοτε στην Αλάσκα και άλλοτε στη Βουδαπέστη, ενώ για την Ελλάδα προβάλλεται η Κίμπερλι ως σημείο αναφοράς, την ώρα που η Βενεζουέλα έχει στο πλευρό της την Κίνα και τη Ρωσία.
Γύρω μας, ο δυτικός καπιταλισμός συγκρούεται με την κινεζική ισχύ σε ένα παγκόσμιο «καζίνο», την ώρα που οι λαοί αναρωτιούνται αν εξακολουθεί να ισχύει το παλιό κάλεσμα του Ρήγα Φεραίου: «Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή».
Πώς μια φράση της Γκίλφοϊλ άναψε φωτιά σε Πειραιά, Ουάσιγκτον και Πεκίνο
Η τοποθέτηση της Αμερικανίδας πρέσβεως, Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, δεν ήταν απλώς ένα «διπλωματικό ολίσθημα». Ήταν μια σπάνια στιγμή που η πραγματική αποστολή ενός πρέσβη ξεγυμνώθηκε δημόσια: να εμποδίσει πάση θυσία την περαιτέρω διείσδυση ρωσικών και κινεζικών συμφερόντων στην Ελλάδα.
Με άλλα λόγια, να τοποθετηθεί ανάχωμα σε κάθε τι που οι ΗΠΑ θεωρούν «ξένο σώμα» στη δική τους γεωπολιτική αυλή.
Στην προκειμένη περίπτωση, ο μεγάλος στόχος ακούει στο όνομα COSCO. Ένας κολοσσός, που μέσα από διεθνή διαγωνισμό, με θεσμική διαδικασία και νόμο ψηφισμένο από την ελληνική Βουλή, μετέτρεψε τον Πειραιά από γραφειοκρατικό τέλμα σε ένα από τα πιο αποτελεσματικά λιμάνια της Μεσογείου.
Όμως αυτά, στις μέρες μας, φαίνεται πως δεν αρκούν. Γιατί οι συμφωνίες, όσο ιερές κι αν είναι στο Ρωμαϊκό Δίκαιο, τείνουν να γίνονται… ελαστικές, όταν ο άνεμος φυσά αντίθετα από την Ουάσιγκτον.
Η πρέσβειρα λοιπόν είπε αυτό που κανονικά δεν λέγεται: ότι η Ελλάδα πρέπει να καταστεί «ασφαλής ζώνη» από κάθε ρωσοκινεζική παρουσία. Που μεταφράζεται είτε ως απομάκρυνση της COSCO από τον Πειραιά είτε ως σταδιακή «αποστείρωση» του κινεζικού αποτυπώματος.
Μόνο που η διπλωματία δεν λειτουργεί σαν τηλεοπτικό talk show· οι λέξεις δεσμεύουν, ακόμη κι όταν ειπωθούν «κατά λάθος».
Κι εδώ αρχίζει η ελληνική ιδιαιτερότητα, η γη της παραδοξότητας, των Σκιαδικών, των «μικρών» που έγιναν μεγάλα, των «μεγάλων» που κατέληξαν μικρά. Η Ελλάδα, που ακόμη δεν έχει χωνέψει πλήρως την έννοια της πραγματικής κυριαρχίας, αντιμετωπίζεται ξανά σαν πεδίο επιρροής.
Και όμως, θέλουμε δεν θέλουμε, είμαστε χώρα με διεθνείς υπογραφές, με ιστορικό βάρος, με λιμάνια κομβικά και στόλο που κινεί τις θάλασσες του κόσμου.
Ο Πειραιάς δεν έγινε «κινεζικός». Έγινε αποτελεσματικός. Κι αυτό ενόχλησε.
Η COSCO δεν είναι «εισβολέας» αλλά στρατηγικός επενδυτής. Όποιος θέλει να την εκδιώξει, πρέπει να εξηγήσει πώς σκοπεύει να διαχειριστεί το κενό που θα αφήσει.
Γιατί όταν ένα λιμάνι δεύτερης γραμμής γίνεται κομβικό πέρασμα εμπορευμάτων, αυτό δεν είναι πολιτικό ατύχημα – είναι αποτέλεσμα στρατηγικής επένδυσης και διοικητικής πειθαρχίας που η Ελλάδα δεν κατόρθωσε μόνη της για δεκαετίες.
Κι όμως, το αμερικανικό ενδιαφέρον ξύπνησε απότομα επειδή η Τουρκία –με τον αντι-αμερικανισμό και την επιθετικότητά της– τους ανάγκασε να ξαναθυμηθούν τη γεωγραφική αξία της Ελλάδας. Εξ ου και η προετοιμασία «αμερικανικού» λιμανιού στην Ελευσίνα: ένα είδος ισορροπίας ισχύος απέναντι στον Πειραιά. Μόνο που η γεωπολιτική δεν είναι ποδοσφαιρικός αγώνας για να μοιράζουμε εύκολα έδρες και εξέδρες.
Η Ελλάδα, όσο κι αν το ξεχνά, είναι κράτος που χρειάζεται την Αμερική για την ασφάλειά του, τη Ρωσία για τα ιστορικά και θρησκευτικά νήματα που το ενώνουν με τον ορθόδοξο κόσμο, και την Κίνα για τον οικονομικό παλμό που δίνει ζωή στη ναυτιλία και στο εμπορικό του αποτύπωμα.
Η γεωπολιτική μας θέση είναι σταυροδρόμι. Κι όποιος βρίσκεται σε σταυροδρόμι, δεν μπορεί να βλέπει μόνο προς μία κατεύθυνση.
Το λάθος της κυβέρνησης Μητσοτάκη να ταυτιστεί πλήρως με τον «πόλεμο» κατά του Πούτιν, δεν διορθώνεται με δεύτερα λάθη απέναντι στην Κίνα. Η εξωτερική πολιτική δεν είναι χειροκρότημα για το δυτικό ακροατήριο αλλά ψυχρός υπολογισμός συμφερόντων και το συμφέρον της Ελλάδας δεν είναι να βρεθεί ξαφνικά με εχθρούς και στα δύο άκρα του Πλανήτη.
Την ίδια στιγμή, ο ελληνικός εμπορικός στόλος –ο μεγαλύτερος του κόσμου, με νησιά όπως οι Οινούσες να έχουν περισσότερα υπερπόντια πλοία από όσα διαθέτει ολόκληρη η Τουρκία– απαιτεί ανοικτές θάλασσες και λιμάνια πρόθυμα να εξυπηρετήσουν.
Η αποδυνάμωση σχέσεων με την Κίνα θα σήμαινε έμμεσα και αποδυνάμωση του ίδιου του ελληνικού ναυτιλιακού άξονα.
Η COSCO δεν μας κάνει χάρη, μας χρειάζεται –όπως κι εμείς αυτήν κι αν φύγει, δεν θα είναι επειδή δεν «τα βγάλαμε πέρα», αλλά επειδή υποταχθήκαμε σε μια λογική που βλέπει την Ελλάδα ως προτεκτοράτο και όχι ως ισοδύναμο παίκτη.
Κι όμως, σε όλα αυτά, η πρέσβειρα Κίμπερλι φρόντισε να αφήσει και μια ενδιαφέρουσα χαραμάδα: τα F-35 για την Τουρκία δεν αποκλείστηκαν. Τι να συμπεράνουμε; Ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. Ότι οι ΗΠΑ παίζουν σε πολλά ταμπλό ταυτόχρονα. Κι ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να παραδίδει τα χαρτιά της πριν καν αρχίσει η παρτίδα.
