Η Ελλάδα των ενοικιαστών και μια πατρίδα που ξεπουλήθηκε τετραγωνικό προς τετραγωνικό

Το ερώτημα είναι απλό: Ποιος μπορεί σήμερα να αγοράσει σπίτι στην Ελλάδα χωρίς να είναι… κροίσος ή χωρίς να κληρονομήσει από γονείς και παππούδες; Η απάντηση εξίσου απλή: ελάχιστοι. Οι αριθμοί ποτέ δεν ψεύδονται. Την ώρα που οι μέσοι μισθοί παραμένουν βαλτωμένοι στα επίπεδα προ Μνημονίων ή και χαμηλότερα, οι τιμές των ακινήτων καλπάζουν με ρυθμούς… προ κρίσης, σαν να μην προηγήθηκε ποτέ κοινωνική και οικονομική κατάρρευση.

Το 2009 ο μέσος μισθός ξεπερνούσε τα 1.450 ευρώ. Σήμερα μετά βίας αγγίζει τα 1.336 ευρώ – κι αυτό σε μικτό ποσό. Οι καθαρές αποδοχές είναι ακόμη μικρότερες, ειδικά αν αφαιρέσει κανείς τις φορολογικές και ασφαλιστικές κρατήσεις και προσθέσει τις ανατιμήσεις στα βασικά είδη. Η εικόνα είναι ζοφερή.

Αντίστοιχα, η αγορά ακινήτων παρουσιάζει εικόνα… φούσκας. Κατοικίες που στο παρελθόν δεν άξιζαν ούτε ως αποθήκες, σήμερα πωλούνται σαν «φιλέτα». Από τα 54.000 ευρώ του 2000, η τιμή ενός μεσαίου ακινήτου εκτοξεύθηκε στα 100.000 ευρώ – με ονομαστική αξία που δεν απέχει πολύ από τα προ Μνημονίων υψηλά. Η ζήτηση, ωστόσο, δεν είναι εγχώρια. Η άνοδος τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από αγορές ξένων επενδυτών, μέσω Golden Visa και αγορών σε εξευτελιστικές τιμές κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Στον Έλληνα, ωστόσο, δεν έχουν αφήσει να απομείνει απολύτως τίποτα. Ούτε μισθός, ούτε δάνειο με λογική δόση, ούτε αγορά με προοπτική. Η «κουλτούρα» του οικογενειακού νοικοκυριού που επένδυε με ιδρώτα στο σπίτι του έχει αντικατασταθεί από τον άναρχο καιροσκοπισμό όσων αγόρασαν φτηνά για να εκμεταλλευτούν ακριβά. Η μετατροπή του σπιτιού σε επενδυτικό προϊόν ολοκληρώθηκε.

Αντικειμενικές αξίες-μαϊμού, προγράμματα-μακέτα και η μεγάλη φούσκα

Η κυβέρνηση το 2021 ανατίναξε τις αντικειμενικές αξίες, αλλά υποστηρίζει με σοβαρότητα πως αυτές παραμένουν σταθερές – και θα μείνουν έτσι μέχρι το 2027. Αλλά η αγορά έχει άλλα δεδομένα. Οι τιμές συνεχίζουν να ανεβαίνουν αδιάκοπα. Η ζήτηση παραμένει τεχνητά ενισχυμένη από τη χαμηλή διαθεσιμότητα, τα ενοίκια ξεφεύγουν, η οικοδομή ακόμη προσπαθεί να ανακάμψει και τα υποτιθέμενα κοινωνικά προγράμματα στήριξης, όπως το «Σπίτι μου 2», έχουν αποτύχει παταγωδώς.

Ο οίκος Morgan Stanley βάζει το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων. Σε έκθεσή του, σημειώνει ότι ο πληθωρισμός στα ενοίκια στην Ελλάδα αγγίζει το 10,5%, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι μόλις 2,9%. Περίπου το 35% των ελληνικών νοικοκυριών είναι ενοικιαστές και από αυτούς, τα χαμηλόμισθα νοικοκυριά ξοδεύουν τουλάχιστον το 22% του εισοδήματός τους μόνο για ενοίκιο. Αυτό, σε μια χώρα που ο ιδιοκτήτης ήταν ο βασιλιάς του σπιτιού του. Τώρα, είναι ο φτωχός συγγενής στο δικό του οικόπεδο.

Το πρόβλημα είναι απλό και σύνθετο μαζί. Η Ελλάδα μετά την κρίση δεν επένδυσε στην κατοικία. Ούτε το κράτος έκτισε, ούτε η οικοδομή αναστήθηκε ουσιαστικά. Έτσι, η ζήτηση υπερκέρασε κατά πολύ την προσφορά. Η φούσκα έσκασε στα χέρια των νέων ανθρώπων, που δεν έχουν καμία προοπτική να αποκτήσουν δικό τους σπίτι. Η υποσχόμενη ανάσα δεν ήρθε ποτέ. Οι πολιτικές λύσεις δεν λειτούργησαν. Τα σπίτια έγιναν επένδυση για τους λίγους, βάρος για τους πολλούς.

Η Ελλάδα του 2025 παραμένει μια χώρα με μισθούς του 2010 και τιμές ακινήτων του 2008. Η φράση «το ελατήριο αντέδρασε» που επικαλούνται κυβερνητικοί παράγοντες μοιάζει περισσότερο με ανέκδοτο παρά με ανάλυση. Γιατί αν το ελατήριο ανέβηκε για την οικοδομή, οι μισθοί παραμένουν πεταμένοι στο πάτωμα. Και χωρίς ισορροπία ανάμεσα στο εισόδημα και την αγορά κατοικίας, δεν υπάρχει ούτε ανάπτυξη ούτε μέλλον. Μόνο κοινωνική αδικία και οικονομική ασφυξία.