Η στροφή Φλωρίδη στον ποινικό λαϊκισμό και η κοινωνία υπό καθεστώς φόβου

Τουλάχιστον αποκαρδιωτική είναι η δημόσια εικόνα που αποπνέει ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης. Η ψυχρή του έκφραση και το απλανές βλέμμα φέρνουν στον νου μια πολιτική φιγούρα αποφασισμένη να επιβάλει τιμωρία αντί για δικαιοσύνη, καταστολή αντί για πρόληψη, φόβο αντί για κοινωνική μέριμνα. Στο πρόσωπό του, πολλοί βλέπουν τη μετενσάρκωση ενός σύγχρονου Ιαβέρη, χωρίς ίχνος ενσυναίσθησης ή προοπτικής επανένταξης για τον «παραβάτη».

Ο υπουργός Δικαιοσύνης παρουσιάζεται να υιοθετεί –όπως επισημαίνουν ακόμα και κορυφαίοι δικηγορικοί σύλλογοι της χώρας– ένα ξεπερασμένο, τιμωρητικό μοντέλο ποινικής πολιτικής. Ο φανατισμός με τον οποίο επιδιώκει τον εγκλεισμό για κάθε παραβατική συμπεριφορά, η σπουδή με την οποία αντιμετωπίζει τη φυλάκιση ως μοναδικό θεραπευτικό εργαλείο, εγείρει ερωτήματα όχι μόνο για την αποτελεσματικότητα αλλά και για την πρόθεση πίσω από τις επιλογές του. Τι προσπαθεί να διορθώσει ο Φλωρίδης; Ποιους λογαριασμούς θέλει να κλείσει; Και κυρίως, γιατί η κοινωνία καλείται να πληρώσει το τίμημα μιας τόσο σκληρής στροφής;

Η πιο αποκαλυπτική ίσως ένδειξη της λογικής που διαπερνά το υπουργείο Δικαιοσύνης είναι η δραματική αύξηση του αριθμού ανηλίκων που κρατούνται σήμερα στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας. Σε διάστημα μόλις ενός έτους, ο αριθμός αυτός υπερτριπλασιάστηκε, ενώ οι συνθήκες κράτησης κρίνονται –και όχι άδικα– απάνθρωπες και επικίνδυνες. Το Ειδικό Αγροτικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Κασσαβέτειας, όπου συγκεντρώνεται η συντριπτική πλειονότητα των ανηλίκων, έχει χαρακτηριστεί ακατάλληλο από τον ίδιο τον Συνήγορο του Πολίτη, λόγω των απαρχαιωμένων υποδομών, της έλλειψης ασφάλειας και της απουσίας προγραμμάτων επανένταξης.

Η Ένωση Υπαλλήλων του σωφρονιστικού καταστήματος, με πρόσφατο υπόμνημα προς τη Βουλή, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, κάνοντας λόγο για συμφόρηση, απουσία κελιών, ελλιπή υποδομή και κίνδυνο σοβαρού τραυματισμού ή ακόμη και θανάτου ανηλίκων κρατουμένων. Πρόκειται, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, για μια φυλακή που δεν σώζει, αλλά καταστρέφει.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι εύλογο: Υπάρχει όντως έξαρση της παραβατικότητας στους νέους ή απλώς διογκώνεται εσκεμμένα ένα φαινόμενο ώστε να νομιμοποιηθούν σκληρές κατασταλτικές πολιτικές; Ο πρώην γ.γ. Αντιεγκληματικής Πολιτικής Ευτύχης Φυτράκης είναι σαφής: δεν υπάρχουν σοβαρά εγκληματολογικά δεδομένα που να αποδεικνύουν την υποτιθέμενη έκρηξη παραβατικότητας. Οι συνεχείς επικλήσεις περί “αύξησης της εγκληματικότητας” στηρίζονται κυρίως σε αστυνομικά στατιστικά, τα οποία δεν επαρκούν για μια εμπεριστατωμένη αποτίμηση.

Εν τέλει, η πολιτική Φλωρίδη και το περιβάλλον που διαμορφώνει παραπέμπουν περισσότερο σε ηθικό πανικό παρά σε πραγματική ανάγκη για κοινωνική προστασία. Η προσπάθεια επιβολής ενός ποινικού μοντέλου όπου η τιμωρία προηγείται της κατανόησης, και η καταστολή αντικαθιστά την κοινωνική πολιτική, θυμίζει έντονα τη ρητορική δεκαετιών που έχουν παρέλθει. Αντί για ένα δίκαιο σύστημα, προωθείται ένα καθεστώς φόβου, όπου η κοινωνία μαθαίνει να υπακούει, όχι να κατανοεί.

Σε μια εποχή όπου η Δικαιοσύνη καλείται να είναι ανθρώπινη, δίκαιη και ουσιαστικά αναμορφωτική, ο υπουργός Δικαιοσύνης επιλέγει να φωνάζει πιο δυνατά, αντί να ακούει καλύτερα. Κι αυτό, όσο κι αν εξυπηρετεί την επικοινωνιακή ανάγκη του «νόμου και της τάξης», οδηγεί τελικά σε μια κοινωνία πιο φοβισμένη, πιο διχασμένη και, ειρωνικά, πιο ανασφαλή.