Γράφει ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης διπλ. μηχανολόγος μηχανικός ΑΠΘ ενεργειακός αναλυτής
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η τιμή του ρεύματος θα είχε ήδη υποχωρήσει στα επίπεδα της βόρειας ευρώπης, κυρίως των σκανδιναβικών χωρών, αν η χώρα διέθετε περισσότερα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα. Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη από αυτή την απλουστευτική υπόθεση. Αν όλη η ηλεκτροπαραγωγή προερχόταν από τον «τσάμπα» ήλιο και τον «τσάμπα» άνεμο, θα περίμενε κανείς εξαιρετικά χαμηλές τιμές, όμως αυτό συμβαίνει μόνο στη σφαίρα της παιδικής φαντασίας και των επικοινωνιακών αφηγημάτων των λομπίστων της αιολικής ενέργειας.
Οι βόρειες χώρες αξιοποιούν τις ανανεώσιμες πηγές προς όφελος των καταναλωτών επειδή έστησαν εγκαίρως τις απαραίτητες υποδομές στήριξης. Για κάθε 1 mw εγκατεστημένης «πράσινης» ισχύος σε αιολικά ή φωτοβολταϊκά διαθέτουν αποθηκευτικά συστήματα μεγάλης κλίμακας ισχύος από 0,25 mw έως 0,30 mw, ώστε να εξομαλύνουν τις διακυμάνσεις και να διατηρούν την ευστάθεια του συστήματος. Στην ελλάδα τέτοια ισορροπία απουσιάζει. Τα χαμηλά τιμολόγια στον βορρά δεν στηρίζονται στον πλεονασματικό ήλιο ή στους μέτριους ανέμους, αλλά σε πηγές που προσφέρουν σταθερό φορτίο και δυνατότητα ευέλικτης κάλυψης της ζήτησης, όπως τα πολλά υδροηλεκτρικά, οι μονάδες βιοκαυσίμων, οι γεωθερμικές εγκαταστάσεις και τα πυρηνικά. Όταν λείπει ο ήλιος ή ο άνεμος, το σύστημα τροφοδοτείται από αυτές τις πηγές και υποβοηθείται από μπαταρίες και έργα αντλησιοταμίευσης. Εδώ, τέτοιο υπόβαθρο παραμένει ανεπαρκές.
Αν θεωρητικά, με έναν μαγικό τρόπο, αύριο αντικαθιστούσαμε όλες τις πηγές ηλεκτροπαραγωγής και καλύπταμε το 100% της ζήτησης αποκλειστικά από στοχαστικές απε, δηλαδή από αιολικά και φωτοβολταϊκά, η χώρα θα αντιμετώπιζε άμεσα τριπλή κρίση. Πρώτον, θα σημειώνονταν μόνιμα, εκτεταμένα blackout σε όλη την επικράτεια, εξαιτίας των βίαιων διακυμάνσεων της συχνότητας και της αστάθειας τάσης, με ανυπολόγιστες ζημιές σε υποδομές και δίκτυα. Δεύτερον, οι τιμές θα εκτινάσσονταν, αφού για να ισορροπήσει η ζήτηση θα απαιτούνταν διαρκείς εισαγωγές ακριβού ρεύματος, ειδικά από τις απογευματινές ώρες και μετά, όταν η παραγωγή των φωτοβολταϊκών μηδενίζεται και ο άνεμος συχνά υποχωρεί. Τρίτον, οι μικροί παραγωγοί απε θα οδηγούνταν σε οικονομική καταστροφή, επειδή οι συχνές και επαναλαμβανόμενες περικοπές έγχυσης, κυρίως τα μεσημέρια, θα καθιστούσαν τις επενδύσεις μη βιώσιμες, με αποτέλεσμα να επικρατήσουν λίγοι μεγάλοι όμιλοι και να βαθύνει η καρτελοποίηση μιας αγοράς χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής διαφοροποίησης πηγών.
Αυτή η προοπτική αποτελεί την πιο καθαρή απόδειξη ότι το ηλεκτροπαραγωγικό μείγμα οφείλει να είναι ισορροπημένο και να περιλαμβάνει πηγές σταθερού φορτίου. Με μόνο φωτοβολταϊκά και αιολικά, χωρίς επαρκείς αποθήκες και έργα ευελιξίας, το ρεύμα γίνεται ακριβό και ασταθές. Υπάρχουν όρια στην ενεργειακή ασφάλεια και στην αποδοτικότητα κάθε συστήματος και όταν αυτά υπερβαίνονται, το θεωρητικό όφελος του «δωρεάν» ήλιου και του «δωρεάν» ανέμου καταρρέει πρακτικά. Παρ’ όλα αυτά, η πολιτική της άνευ όρων υπεραδειοδότησης και υπερεγκατάστασης φωτοβολταϊκών και αιολικών μας σπρώχνει ακριβώς προς αυτή την αδιέξοδη κατεύθυνση, την ώρα που διατυμπανίζεται ότι η χώρα, χάρη στους νέους οδικούς χάρτες, θα γίνει «η νορβηγία του νότου». Τέτοιες διαβεβαιώσεις αγνοούν την ελληνική πραγματικότητα υποδομών και αγοράς.
Η λύση είναι μία και απαιτεί συνέπεια, σχέδιο και επενδύσεις. Χρειάζεται ένα ισορροπημένο και διαφοροποιημένο μείγμα που θα στηρίζεται σε απε σταθερού φορτίου, όπως η βιομάζα και η γεωθερμία, θα ενισχύεται από υδροηλεκτρικά με αντλησιοταμίευση, θα περιλαμβάνει πυρηνική ισχύ για αξιόπιστη βάση και θα συνοδεύεται από εκτεταμένο εκσυγχρονισμό και επέκταση των δικτύων μεταφοράς και διανομής. Μόνο έτσι εξασφαλίζονται χαμηλές και σταθερές τιμές, ασφάλεια εφοδιασμού και δίκαιη λειτουργία της αγοράς προς όφελος οικιακών και επιχειρηματικών καταναλωτών.
