Παύση πυρός με απαίτηση της Άγκυρας την ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων.

Η πράξη αυτή εκλαμβάνεται από πολλούς ως ένα ισχυρό μήνυμα υποχωρητικότητας και εθνικής απραξίας, που προσβάλλει βάναυσα τη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας και μειώνει το ηθικό ανάστημα της χώρας. Αντί για μια στάση αποφασιστική και αξιοπρεπή απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις, η κυβέρνηση εμφανίζεται να ακολουθεί μια γραμμή κατευνασμού, δίνοντας την εικόνα ότι οι ελληνικές στρατιωτικές δραστηριότητες μπορούν να «παγώνουν» κατά παραγγελία. Σαν να μην έφτανε αυτό, πληροφορίες αναφέρουν ότι και το πεδίο βολής της Κρήτης να απενεργοποιηθεί την Πρωτομαγιά, κάτι που ενισχύει την αίσθηση μιας γενικευμένης πολιτικής υποχώρησης.

Η κίνηση αυτή, πέρα ​​από την πολιτική της διάστασης, έχει και έντονο συμβολισμό: την ημέρα που η Ελλάδα τιμά τους χιλιάδες αθώους Πόντιους που εξοντώθηκαν από το κεμαλικό καθεστώς, επιλέγεται μια πράξη που εκλαμβάνεται από μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης ως αποδοχή του τουρκικού αφηγήματος και παραγνώριση της ιστορικής αλήθειας. Η πολιτική ηγεσία εμφανίζεται να μην κατανοεί τη βαρύτητα των συμβόλων και τη σημασία της ιστορικής μνήμης για τη συνοχή και την αυτοπεποίθηση του έθνους.

Πρόκειται για μια απόφαση που ήδη έχει αντιδράσεις τόσο σε στρατιωτικούς κύκλους όσο και στην κοινωνία, και η οποία ενδέχεται να αφήσει βαθύ αποτύπωμα στη δημόσια συζήτηση γύρω από τα εθνικά θέματα, τη στάση απέναντι στην Τουρκία και τη γενικότερη αντίληψη περί εθνικής αξιοπρέπειας και αυτονομίας στις αποφάσεις που άπτονται της άμυνας και της ασφάλειας της χώρας.

Παύση στρατιωτικών ασκήσεων χωρίς ανταπόδοση από την Τουρκία – Ανήμερα της 19ης Μαΐου

Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να απενεργοποιήσει τρία πεδία βολής στο Αιγαίο και στην Κρήτη τον Μάιο του 2025, με αποκορύφωμα την 19η Μαΐου, η Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων, έχει προκαλέσει σοβαρά ερωτήματα για τον χειρισμό των ελληνοτουρκικών σχέσεων και την έλλειψη ανταποδοτικότητας από την πλευρά της Τουρκίας.

Παρά το γεγονός ότι από τον Φεβρουάριο βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα, η τουρκική πλευρά δεν έχει προχωρήσει, μέχρι στιγμής, σε κάποια αντίστοιχη κίνηση καλής θέλησης. Συγκεκριμένα, δεν έχει εκδώσει διεθνή αγγελία για αναστολή των ετησίων τουρκικών στρατιωτικών ασκήσεων στις περιοχές της Λήμνου, της Λέσβου και της Ικαρίας – ασκήσεις που θεωρούνται πάγιες και διαρκείς. Η στάση αυτή της Τουρκίας επιβεβαιώνει ένα μοτίβο μονομερούς ελληνικής κατευναστικής πολιτικής, χωρίς να διαφαίνεται κάποια ουσιαστική ή ισότιμη ανταπόκριση από την άλλη πλευρά.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, μέσω των Υπουργείων Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας και της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, εξέδωσε στις 7 Απριλίου 2025 τρεις διαδοχικές διεθνείς αγγελίες – με κωδικούς A1147/25, A1148/25 και A1149/25 – με τις προαναφερόμενες διεθνές αγγελίες:

• Του πεδίου βολής της Ψαθούρας (LGD 65), για τις 19 Μαΐου 2025.
• Του πεδίου βολής της Άνδρου (LGD 68), από την 1η έως και την 19η Μαΐου 2025.
• Του πεδίου βολής της Κρήτης (LGC101), για την 1η Μαΐου 2025.

Οι αναγγελίες αυτές δεν συνοδεύονται από καμία επίσημη αιτία, παρά το γεγονός ότι εκδόθηκαν 42 ημέρες πριν από την εφαρμογή και αξιολόγηση μιας ιδιαίτερα φορτισμένης συμβολικής ημερομηνίας για την ελληνική εθνική συνείδηση. Στις 19 Μαΐου 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα, σηματοδοτώντας την έναρξη της γενοκτονίας των Ποντίων – γεγονός που η ελληνική Βουλή, με ομοφωνία στις 24 Φεβρουαρίου 1994, έχει αναγνωρίσει ως Ημέρα Μνήμης.

Η χρονική ταύτιση της παύσης πυρός με την Ημέρα Μνήμη της Ποντιακής Γενοκτονίας, χωρίς καμία αιτιολόγηση και χωρίς αντίστοιχη κίνηση από την Τουρκία, δημιουργεί την εντύπωση μιας απροκάλυπτης μονομερούς υποχώρησης. Η έλλειψη διαφάνειας ως προς το σκεπτικό αυτής της απόφασης ενισχύει το αίσθημα δυσφορίας και καχυποψίας, τόσο σε διπλωματικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Πρόκειται για μία απόφαση με έντονη πολιτική και ιστορική βαρύτητα, η οποία, ελλείψει ανταποδοτικών κινήσεων, αφήνει την εντύπωση μιας εθνικής πρωτοβουλίας που δεν εξυπηρετεί ισότιμα ​​το διμερές πλαίσιο των υποτιθέμενων μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης.

Απενεργοποίηση πεδίων βολής: Μνημειώδης αβλεψία ή προσχεδιασμένη υποχώρηση;

Αίσθηση προκαλεί η απουσία κάθε αντίδρασης από την υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας αναφορικά με την απόφαση για απενεργοποίηση των ελληνικών πεδίων βολής στις 19 Μαΐου, ημέρα εθνικής μνήμης για τη Γενοκτονία των Ποντίων. Από τον υπουργό και την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, μέχρι τους πολιτικούς και στρατιωτικούς συμβούλους τους, κανείς δεν φάνηκε να διαθέτει τα στοιχειώδη αντανακλαστικά ώστε να απορρίψει τη συγκεκριμένη ημερομηνία ή να προτείνει τη μετάθεσή της σε χρόνο πριν ή μετά τις 19 Μαΐου. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί απλώς ως αμέλεια, ειδικά όταν υπάρχουν προηγούμενα παραδείγματα που έπρεπε να λειτουργήσουν ως οδηγός για την αποφυγή μιας τόσο προσβλητικής απόφασης.

Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό του 2000, όταν στο πλαίσιο της νατοϊκής άσκησης DYNAMIC MIX, η Τουρκία επιχείρησε να μετασταθμεύσει έξι μαχητικά F-16 από το Μπαλικεσίρ στην Αγχίαλο ακριβώς στις 19 Μαΐου – την ημέρα της γενοκτονίας των Ποντίων. Τότε, το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας, με αρχηγό τον Δ. Λυτζεράκο, απέρριψε τη συγκεκριμένη ημερομηνία και επέβαλε τη μετάθεση της μεταστάθμισης κατά μία ημέρα, στις 20 Μαΐου. Η τότε στάση αποτύπωσε ξεκάθαρα εθνική αυτοπεποίθηση και προσήλωση στη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης. Η σημερινή ηγεσία, πολιτική και στρατιωτική, δεν φάνηκε να λαμβάνει υπόψη ούτε αυτό το προηγούμενο, ούτε τη σημασία της ημερομηνίας.

Η ελληνική κυβέρνηση, κατά την παράβαση της διεθνούς πρακτικής που προβλέπει έκδοση αγγελίας για ενεργοποίηση ή απενεργοποίηση πεδίων βολής επτά εργάσιμες ημέρες πριν την ισχύ τους, εξέδωσε τις σχετικές αγγελίες 42 ημέρες νωρίτερα. Δεν υπήρξε καμία αιτιολόγηση για την πρόωρη έκδοσή τους, ενώ οι αναγγελίες συνέπεσαν ακριβώς με τις χώρες που ζητά η Τουρκία να «παγώνουν» οι ελληνικές στρατιωτικές δραστηριότητες. Πρόκειται για μια ενέργεια που δείχνει, όχι απλώς απουσία στρατηγικού σχεδιασμού, αλλά πιθανή αποδοχή του τουρκικού πλαισίου διευθέτησης, χωρίς εξασφάλιση ισοδύναμων ανταλλαγμάτων.

Οι μυστικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας από τον Φεβρουάριο του 2025, όπως αποκαλύπτεται η «κυριακάτικη δημοκρατία», περιλαμβάνει συζητήσεις για την ταυτόχρονη παύση ασκήσεων σε εθνική εθνική ή θρησκευτική σημασία και για τις δύο πλευρές. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει καμία ανταποδοτική τουρκική ενέργεια αναστολής ασκήσεων σε περιοχές όπως η Λήμνος, η Λέσβος, η Ικαρία ή η Σάμος, παρότι η Ελλάδα έχει ήδη προβεί σε αντίστοιχες κινήσεις στα δικά της μόνιμα πεδία βολής σε Άνδρο, Ψαθούρα και Κρήτη.

Τα συγκεκριμένα πεδία βολής, που δημιουργήθηκαν το 1958 για την εκπαίδευση των Ενόπλων Δυνάμεων σε συνθήκες πραγματικής μάχης, βρίσκονται εντός της ελληνικής κυριαρχίας και περιλαμβάνουν δεκάδες βραχονησίδες. Το πεδίο βολής Άνδρου, για παράδειγμα, περιλαμβάνει τους Καλογήρους, στρατηγικά τοποθετημένους στον 25ο Μεσημβρινό. Η τουρκική πίεση για την κατάργηση των πεδίων αυτών δεν είναι νέα – αποτελεί πάγιο στόχο της Άγκυρας από το 1978. Μέσα από τη συστηματική αμφισβήτηση της χρήσης των περιοχών αυτών για στρατιωτικές ασκήσεις, η Τουρκία επιχειρεί να αποδυναμώσει την ελληνική κυριαρχία επί των συγκεκριμένων νησιών και να ενισχύσει το αφήγημά της περί «γκρίζων ζωνών».

Η πρόωρη, αδικαιολόγητη αναστολή στρατιωτικής δραστηριότητας στις περιοχές αυτές – και μάλιστα ανήμερα της 19ης Μαΐου – προσλαμβάνεται όχι απλώς ως αβλεψία, αλλά ως πολιτική επιλογή με συγκεκριμένη στόχευση: να εξυπηρετήσει τουρκικές περιορισμούς στο πλαίσιο ενός μονομερούς κατευνασμού. Το μήνυμα που εκπέμπεται είναι αυτό της υποχωρητικότητας και της ελλιπούς υπεράσπισης της εθνικής κυριαρχίας και της ιστορικής μνήμης. Με φόντο τις αποκαλύψεις και τα έγγραφα που δημοσιοποιεί η «κυριακάτικη δημοκρατία», η πολιτική ηγεσία καλείται να δώσει εξηγήσεις – όχι μόνο για τη στρατιωτική αλλά και για τη θεσμική διάσταση των ενεργειών της.

Παραίτηση από κυριαρχικά δικαιώματα της Ημέρας Μνήμης – Υπόθεση η κυβέρνηση για τις τουρκικές

Η πάγια τουρκική επιδίωξη για κατάργηση των ελληνικών μονίμων πεδίων βολής στο Αιγαίο ή, σε δεύτερο επίπεδο, για την ίδρυση αντιστοιχιών τουρκικών μονίμων πεδίων βολής στις ίδιες περιοχές όπου διεξάγει τις τρεις ετήσιες ασκήσεις της, συνδέεται άρρηκτα με την ευρύτερη στρατηγική της Άγκυρας της Ελλάδας για τη στήριξη των τουρκικών μονίμων. Οι περιοχές αυτές, όπου η Τουρκία ζητά μόνιμη στρατιωτική παρουσία μέσω πεδίων βολής, αγγίζουν καίρια σημεία της ελληνικής κυριαρχίας και αμφισβητούν ευθέως θεμελιώδη εθνικά δικαιώματα.

Στον πυρήνα των τουρκικών απαιτήσεων βρίσκεται ο έλεγχος των περιοχών ερευνών και διάδοσης έως τη μέση του Αιγαίου, η απόπειρα κατακερματισμού του FIR Αθηνών, η άρνηση αποδοχής του εσωτερικού εθνικού χώρου στα 10 ναυτικά μίλια και, μέσω των πεδίων βολής, η προσπάθεια εγκαθίδρυσης de facto επί ελληνικής. Οι τουρκικές ασκήσεις διεξάγονται σε περιοχές που καταλαμβάνουν μονίμως ελληνικό εναέριο χώρο μεταξύ 6 και 10 ναυτικών μιλίων, διεθνής θάλασσα και διεθνής εναέριος χώρος, δεσμεύοντας τις περιοχές αυτές για απαγορευτικά μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αντίθετα, τα ελληνικά πεδία δεν δεσμεύουν ανάλογες εκτάσεις και, επιπλέον, βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας – όχι σε γκρίζες ή διεθνείς περιοχές.

Μέσα από τις μυστικές διαπραγματεύσεις Αθήνας – Άγκυρας που έχει ξεκινήσει από τις αρχές του 2025, η Τουρκία καταφέρνει να προωθεί σταθερά τις πάγιες θέσεις της για τον έλεγχο των περιοχών έρευνας και διάλυσης ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού. Παράλληλα, με την επαναλαμβανόμενη έκδοση αγγελιών για ασκήσεις εντός του FIR Αθηνών, χωρίς τη συναίνεση της Ελλάδας, επιδιώκει να υποβαθμίσει τον ρόλο και την αποκλειστική αρμοδιότητα που αναγνωρίζει στη χώρα μας ο ICAO (Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας). Οι ενέργειες αυτές λειτουργούν σωρευτικά προς μια συστηματική απονομιμοποίηση της ελληνικής εναέριας και θαλάσσιας αρμοδιότητας στο Αιγαίο.

Στο πλαίσιο αυτό, η απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη να απενεργοποιήσει τα τρία ελληνικά πεδία βολής – και μάλιστα την 19η Μαΐου – δεν αποτελεί μια απλή στρατιωτική ρύθμιση, αλλά πράξη με σαφή πολιτική και εθνική υποχώρηση. Επιπλέον, πρόκειται για ηθικό και πολιτικό ολίσθημα διεθνούς εμβέλειας, καθώς η ημερομηνία αυτή είναι επίσημα αναγνωρισμένη ως Ημέρα Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας από μια σειρά κρατών και πολιτειών ανά τον κόσμο. Η σιωπηλή αποδοχή των τουρκικών απαιτήσεων, σε μια τόσο συμβολική φορτισμένη μέρα, εκλαμβάνεται ως ευθεία προσβολή της μνήμης των θυμάτων και ως αδιαφορία απέναντι στις επίσημες διεθνείς αναγνωρίσεις.

Η ελληνική κυβέρνηση – και συγκεκριμένα οι αρμόδιοι υπουργοί Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, και Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας – φέρουν ακέραια την ευθύνη για την απόφαση που ελήφθη χωρίς διαβούλευση, χωρίς αιτιολόγηση και χωρίς ανταλλάγματα. Είναι υπόλογοι απέναντι όχι μόνο στον ελληνικό λαό, αλλά και στις χώρες που έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Ποντίων και τιμούν την 19η Μαΐου. Η σπουδή με την οποία η Ελλάδα φάνηκε να ικανοποιεί τα τουρκικά αιτήματα και να αυτοπεριορίζει την εθνική της κυριαρχία, δημιουργεί το ανησυχητικό προηγούμενο μιας πολιτικής που δίνει περισσότερη βαρύτητα στην καλή θέληση προς την Άγκυρα παρά στην υπεράσπιση της Ιστορίας, της εθνικής αξιοπιστίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της.

Η 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας – Διεθνής Αναγνώριση και Εθνική Ευθύνη

Στις 24 Φεβρουαρίου 1994, η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε σύμφωνα με την ανακοίνωση της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Η ημερομηνία δεν είναι τυχαία· συμβολίζει την αρχή της εθνοκάθαρσης που ενίσχυσε το κεμαλικό καθεστώς, καθώς στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα, πυροδοτώντας τη φάση της γενοκτονίας που στοίχισε τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες του Μικρασιατικού Πόντου.

Η Κύπρος ήταν η πρώτη χώρα μετά την Ελλάδα που αναγνώρισε τη γενοκτονία, με το ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων στις 19 Μαΐου 1994, καθιερώνοντας την ημέρα αυτή ως ημέρα μνήμης. Ακολούθησαν και άλλες χώρες και περιφέρειες, που τίμησαν τα θύματα και αναγνώρισαν το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Η Αρμενία, με την ιστορική της ευαισθησίας απέναντι στις γενοκτονίες, ενέταξε τη γενοκτονία των Ποντίων μαζί με εκείνη των Ασσυρίων στην επίσημη αναγνώριση που έκανε τον Μάρτιο του 2015. Η Ολλανδία ακολούθησε στις 9 Απριλίου 2015, αναγνωρίζοντας από κοινού τις γενοκτονίες των Αρμενίων και των Ποντίων. Η Σουηδία τοποθετήθηκε σχετικά στις 11 Μαρτίου 2021, ενισχύοντας τη διεθνή διάσταση του θέματος.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η στάση πολλών πολιτειών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Η Νέα Υόρκη αναγνώρισε τη γενοκτονία στις 19 Μαΐου 2002, η Νιου Τζέρσεϊ στις 2 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, ενώ ακολούθησαν η Περιφέρεια της Κολούμπια (8 Δεκεμβρίου 2002), η Νότια Καρολίνα (10 Ιανουαρίου 2003), η Τζόρτζια (3 Φεβρουαρίου 2003), η Τζόρτζια (3 Φεβρουαρίου 2003), η Πεν. (20 Απριλίου 2005), το Κλίβελαντ (11 Μαΐου 2005), το Ρόουντ Άιλαντ (2008), η Ιντιάνα (Δεκέμβριος 2014), η Νότια Ντακότα (26 Φεβρουαρίου 2015) και η Δυτική Βιρτζίνια (24 Απριλίου 2016).

Από την Αυστραλία, οι πολίτες της Νότιας Αυστραλίας (30 Απριλίου 2009) και της Νέας Νότιας Ουαλίας έχουν προχωρήσει σε αναγνώριση. Η Γερουσία της Νέας Νότιας Ουαλίας το έπραξε την 1η Μαΐου 2013 και η Βουλή της πολιτείας στις 12 Μαΐου του ίδιου έτους.

Στον Καναδά, παρότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν έχει προβεί σε δημοτική αναγνώριση, πολλές μεγάλες πόλεις και συμβούλια έχουν εκδώσει σχετικά ψηφίσματα. Η αρχή έγινε από το Τορόντο στις 4 Μαΐου 2016, ακολούθησαν το Μόντρεαλ, η Οτάβα, το Λασάλ, η Οσάβα, διαμερίσματα όπως το Λαβάλ και το Βιλερέι-Σεντ-Μισέλ-Παρκ-Εξτενσιόν, και τα Δημοτικά Συμβούλια του Μπανκούβερ και της Ρεγγίνας.

Αυτές οι πράξεις αναγνώρισης συνιστούν παγκόσμια ηθική επιβεβαίωση για την ιστορική αλήθεια και μια ηχηρή καταδίκη των εγκλημάτων του κεμαλικού καθεστώτος. Καθιστούν την 19η Μαΐου ημέρα διεθνούς σημασίας και επιφορτίζουν την Ελλάδα με την ευθύνη να την τιμά έμπρακτα και ουσιαστικά – όχι μόνο με λόγια, αλλά και με πράξεις που να αντανακλούν σεβασμό προς τη μνήμη των θυμάτων και την αποφασιστικότητα στην υπεράσπιση της εθνικής αξιοπρέπειας. Οποιαδήποτε πολιτική απόφαση που εκλαμβάνεται ως υπαναχώρηση, ιδιαίτερα εκείνη που υποβαθμίζει τη σημασία της ημερομηνίας αυτής, δεν συνιστά μόνο εσωτερικό λάθος, αλλά πλήγμα σε έναν διεθνή διεθνή αγώνα ιστορικής δικαίωσης.