Παράνομη διακίνηση φυτοφαρμάκων «σκοτώνει» τον Θεσσαλικό κάμπο

Με την τιμή των λιπασμάτων να έχει εκτοξευθεί, πολλοί αγρότες στην περιοχή της Θεσσαλίας καταφεύγουν σε φθηνότερες εναλλακτικές λύσεις, όπως υγρά σκευάσματα που διακινούνται λαθραία, σύμφωνα με έρευνα του Reuters. Οι εν λόγω ουσίες κυκλοφορούν σε άτυπα πλαστικά δοχεία και εισάγονται παράνομα μέσω ξηράς και θαλάσσης.

Αγρότες της περιοχής αναφέρουν πως τα προϊόντα αυτά προσφέρουν καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με τα νόμιμα, ακριβότερα λιπάσματα. Ωστόσο, εργαστηριακές αναλύσεις που παρουσιάστηκαν στο Reuters δείχνουν πως αρκετά από αυτά περιέχουν φυτοφάρμακα που έχουν απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω πιθανών κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Η στροφή αυτή προς μη εγκεκριμένα σκευάσματα αποδίδεται, μεταξύ άλλων, στην αυξημένη τιμή και περιορισμένη διαθεσιμότητα των λιπασμάτων ρωσικής προέλευσης, λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αύξηση της χρήσης απαγορευμένων ουσιών στην ευρωπαϊκή γεωργία

Η χρήση μη εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων έχει αυξηθεί σημαντικά σε ολόκληρη την ΕΕ, σε μια περίοδο κατά την οποία οι Βρυξέλλες προωθούν πολιτικές περιορισμού ακόμη και των εγκεκριμένων ουσιών, στο πλαίσιο της «πράσινης μετάβασης». Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, το 14% των ουσιών που χρησιμοποιούνται στη γεωργία της ΕΕ είναι φυτοφάρμακα, ενώ σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας το ποσοστό αγγίζει το 25%, σύμφωνα με τον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ).

Αγρότες δηλώνουν πως δεν αγνοούν τους πιθανούς κινδύνους, αλλά θεωρούν πως δεν έχουν άλλες επιλογές, δεδομένων των οικονομικών πιέσεων, των συνθηκών παραγωγής και των περιορισμών που επιβάλλει η Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ.

Οικονομικές πιέσεις και επιπτώσεις για την υγεία

Οι υψηλές τιμές των φυτοφαρμάκων έχουν πλήξει το εισόδημα των παραγωγών, κυρίως στη Θεσσαλία – περιοχή παραγωγής βασικών αγροτικών προϊόντων όπως μήλα, αμύγδαλα, δημητριακά και βαμβάκι. Σύμφωνα με παραγωγούς, το κόστος για φυτοφάρμακα μπορεί να φτάσει ακόμη και το 50% των ετήσιων εξόδων. Στην παράνομη αγορά, τα ίδια σκευάσματα πωλούνται έως και 40% φθηνότερα.

Ο Γιώργος Ζείκος, αγρότης από την Αγιά και επικεφαλής τοπικού συνεταιρισμού, αναφέρει ότι, παρότι έχει δεχθεί προτάσεις για χρήση παράνομων ουσιών, τις έχει απορρίψει. Ωστόσο, αγρότες από γειτονικά χωριά επιβεβαιώνουν πως τα παράνομα σκευάσματα χρησιμοποιούνται ευρέως, επικαλούμενοι την αποτελεσματικότητά τους.

Παράλληλα, ο πρόεδρος του ΕΣΥΦ, Γιώργος Ποντίκας, απορρίπτει τους ισχυρισμούς περί αναποτελεσματικότητας των εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων, τονίζοντας ότι οι παραβάτες πρέπει να τιμωρούνται αυστηρά. Ο ίδιος είναι επίσης διευθύνων σύμβουλος της ελληνικής θυγατρικής της Syngenta.

Τα κατασχεμένα προϊόντα αποστέλλονται στο Ινστιτούτο Φυτοπαθολογίας στην Αθήνα για χημική ανάλυση. Πολλά φέρουν ετικέτες σε ξένες γλώσσες, ενώ κάποια είναι χειρόγραφα ή μιμούνται την εμφάνιση εγκεκριμένων προϊόντων. Βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, μόνο προϊόντα με ελληνική ετικέτα θεωρούνται νόμιμα. Πηγές από την Ελληνική Αστυνομία και την Europol αναφέρουν πως αρκετές από τις απαγορευμένες ουσίες προέρχονται από την Κίνα.

Το κινεζικό Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι ενθαρρύνει τις εταιρείες να συμμορφώνονται με τους νόμους των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται και εμφανίζεται πρόθυμο για συνεργασία με την ΕΕ σε ζητήματα τελωνειακών ελέγχων.

Οι χημικές αυτές ουσίες απαγορεύτηκαν από την ΕΕ λόγω πιθανών επιπτώσεων στην υγεία, όπως βλάβες στο ήπαρ, τα νεφρά και τους πνεύμονες, καθώς και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου. Ωστόσο, παραμένουν σε χρήση σε ορισμένες χώρες εκτός ΕΕ, όπως οι ΗΠΑ.

Το 2024, περισσότερα από 12 απαγορευμένα φυτοφάρμακα εντοπίστηκαν στην Ελλάδα, σύμφωνα με αναλύσεις που παρουσιάστηκαν στο Reuters. Ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας και πανεπιστημιακός καθηγητής Δημήτρης Κουρέτας σχολίασε ότι τα ευρήματα αυτά προκαλούν σοβαρές ανησυχίες για τη δημόσια υγεία.

Ενδείξεις επιπτώσεων στην υγεία αγροτών

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, το 2023 καταγράφηκαν δέκα περιπτώσεις εντοπισμού απαγορευμένων ουσιών σε καλλιέργειες όπως ελιές, κεράσια, ντομάτες, σταφύλια και πορτοκάλια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η επίδραση χαμηλών ποσοτήτων φυτοφαρμάκων στους καταναλωτές είναι μικρή, ωστόσο οι αγρότες που έρχονται σε άμεση επαφή με τις ουσίες ενδέχεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Τη δεκαετία του 2000, γιατροί στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας διαπίστωσαν ότι συνδυασμένη έκθεση σε κάπνισμα και φυτοφάρμακα σχετίζεται με συγκεκριμένη μορφή πνευμονικής ίνωσης. Η κατάσταση αυτή, γνωστή ως CPFE (Combined Pulmonary Fibrosis and Emphysema), καταγράφηκε σε σειρά μελετών και αναγνωρίστηκε διεθνώς.

Σε άλλες αγροτικές περιοχές, γιατροί αναφέρουν αύξηση περιστατικών αναπνευστικών προβλημάτων, κάτι που ενδέχεται να σχετίζεται με την έκθεση σε χημικά σκευάσματα.

Παρόλα αυτά, ορισμένοι αγρότες φαίνεται να μην λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Όπως δήλωσε ο Κώστας, αγρότης στη Μεταμόρφωση, παρότι διαθέτει προστατευτική μάσκα, φέτος δεν τη χρησιμοποίησε καθόλου…