Ο Κυριάκος Μητσοτάκης φαίνεται να επιδεικνύει μια έντονη και συστηματική αποστροφή απέναντι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αντιμετωπίζοντάς την περισσότερο ως εμπόδιο παρά ως θεσμικό πυλώνα εξουσίας. Τις τελευταίες ημέρες έγινε γνωστή η πρόθεσή του να μεταφέρει τις Πολεοδομίες από τους δήμους στο Κτηματολόγιο, με αφορμή ένα σοβαρό περιστατικό διαφθοράς που αποκαλύφθηκε στην Υπηρεσία Δόμησης Ρόδου. Αντί, όμως, να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στη ρίζα του με στοχευμένους ελέγχους και ενίσχυση της διαφάνειας, η επιλογή της κυβέρνησης ήταν να αφαιρέσει την αρμοδιότητα συνολικά από τους ΟΤΑ, ενισχύοντας περαιτέρω τον συγκεντρωτισμό.
Η υπόθεση αυτή δεν αποτελεί μεμονωμένο γεγονός. Η κυβέρνηση έχει ήδη αφαιρέσει από τους δήμους τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της διαχείρισης απορριμμάτων, μεταφέροντας την ευθύνη στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Παράλληλα, προετοιμάζεται νέο νομοσχέδιο που θα στερήσει από την Αυτοδιοίκηση και την ευθύνη της ύδρευσης, μια αρμοδιότητα με σοβαρές τεχνικές, κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις. Οι μεταβιβάσεις αυτές απογυμνώνουν στην πράξη τους δήμους από κρίσιμους τομείς που συνδέονται άμεσα με την καθημερινότητα των πολιτών αλλά και με βασικές πηγές εσόδων, σε μια περίοδο που περίπου το 50% των ΟΤΑ βρίσκεται στο όριο της οικονομικής κατάρρευσης.
Η κυβέρνηση, αντί να ενισχύσει τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, να αυξήσει τη χρηματοδότηση και να θεσπίσει ουσιαστικές διαδικασίες εποπτείας και αξιολόγησης, επιλέγει την τιμωρητική λογική της αφαίρεσης αρμοδιοτήτων. Και αυτό ενώ είναι κοινό μυστικό πως κυκλώματα και σκάνδαλα δεν απουσιάζουν ούτε από την κεντρική διοίκηση – με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις πρόσφατες αποκαλύψεις στον ΟΠΕΚΕΠΕ. Παρόλα αυτά, η έμφαση δίνεται στην υπονόμευση της Αυτοδιοίκησης, λες και εκεί εντοπίζεται η ρίζα κάθε προβλήματος στη δημόσια διοίκηση.
Ταυτόχρονα, εξελίσσεται ένα ακόμα επεισόδιο που αποκαλύπτει την πρόθεση της κυβέρνησης να παρέμβει με επιθετικό τρόπο στις αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η περίπτωση της οδού Βασιλίσσης Όλγας στην Αθήνα είναι χαρακτηριστική. Η προσπάθεια του δημάρχου Αθηναίων, Χάρη Δούκα, να επαναλειτουργήσει έναν δρόμο κρίσιμο για την κυκλοφορία, προκάλεσε την αιφνίδια και συντονισμένη αντίδραση από τρία συν ένα υπουργεία. Ο δρόμος είναι τυπικά και ουσιαστικά ευθύνη του δήμου, όμως η κεντρική εξουσία παρενέβη, εμποδίζοντας την εφαρμογή του σχεδίου, δείχνοντας ξεκάθαρα ότι δεν ανέχεται πρωτοβουλίες που δεν περνούν από το φίλτρο του Μαξίμου.
Παράλληλα, η κυβέρνηση, ενώ έχει την απόλυτη ευθύνη για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη, δείχνει πλήρη αδιαφορία για τις συνθήκες στην περιοχή της πλατείας Βάθης και της οδού Θεάτρου. Οι κάτοικοι της περιοχής βιώνουν καθημερινά εικόνες εγκατάλειψης, με τοξικοεξαρτημένους και διακινητές να κινούνται ανενόχλητοι, χωρίς να υπάρχει καμία ουσιαστική παρέμβαση από την Πολιτεία.
Όλα αυτά συνδέονται με ένα ευρύτερο πολιτικό υπόβαθρο. Ο Πρωθυπουργός δεν κατάφερε να ελέγξει τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας στις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές και φαίνεται να μην έχει αποδεχθεί αυτό το αποτέλεσμα. Στην Αθήνα, ο Χάρης Δούκας επικράτησε του εκλεκτού της Νέας Δημοκρατίας, στην Θεσσαλονίκη ο Στέλιος Αγγελούδης λειτουργεί με αυτονομία και δεν υποτάσσεται στις εντολές του Μαξίμου, ενώ στην Πάτρα ο Κώστας Πελετίδης συνεχίζει απερίσπαστα τη δική του πολιτική πορεία, συγκρουόμενος ανοιχτά με την κυβέρνηση – όπως φάνηκε πρόσφατα με την υπόθεση του αριθμού έκτακτης ανάγκης 112, όταν η Πολιτική Προστασία απέτυχε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις φωτιές στην Αχαΐα, που τελικά έφτασαν μέχρι τις παρυφές της πόλης.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, η κυβέρνηση πέρασε και μια σειρά από νομοθετικές πρωτοβουλίες που στοχεύουν ευθέως στην αποδυνάμωση των δήμων. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο νόμος Λιβάνιου, ο οποίος φέρει την υπογραφή Μητσοτάκη και αλλάζει ριζικά τον τρόπο διεξαγωγής των αυτοδιοικητικών εκλογών. Συγκεκριμένα, καταργεί τη δυνατότητα δεύτερου γύρου σε πολλές περιπτώσεις, περιορίζοντας τη δυνατότητα δημιουργίας προγραμματικών συνεργασιών και συμμαχιών μεταξύ δημοτικών παρατάξεων. Ο στόχος είναι σαφής: να αποφευχθεί η συσπείρωση των πολιτικών αντιπάλων γύρω από ένα κοινό μέτωπο που θα μπορούσε να αμφισβητήσει το κυβερνητικό αφήγημα.
Σε συνδυασμό με άλλα τρία νομοσχέδια που έχουν ήδη περάσει, η κυβέρνηση φαίνεται να έχει ως στρατηγική επιλογή την αποψίλωση των δήμων από βασικές λειτουργίες, μετατρέποντάς τους σε εξαρτήματα της κεντρικής εξουσίας, χωρίς καμία ουσιαστική αυτοτέλεια. Οι δήμοι, αντί να λειτουργούν ως κύτταρα δημοκρατίας και αποκέντρωσης, μετατρέπονται σταδιακά σε διοικητικά παραρτήματα των υπουργείων, με περιορισμένο ρόλο και αναιμική δυνατότητα παρέμβασης.
Η συνολική εικόνα αποτυπώνει μια κυβέρνηση που δεν εμπιστεύεται την Τοπική Αυτοδιοίκηση, που τη βλέπει ως απειλή αντί για συνεργάτη και που συστηματικά εργάζεται για να την περιορίσει, να την φιμώσει και τελικά να την ελέγξει απόλυτα. Στην Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη, η Αυτοδιοίκηση δεν ενισχύεται — βρίσκεται σε ανοιχτό καθεστώς διωγμού.
