Τα γεγονότα που συσσωρεύονται στο τέλος του 2025 διαμορφώνουν ένα περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότητας για τη χρονιά που ακολουθεί. Οι εξελίξεις σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο δεν παραπέμπουν σε μια περίοδο σταθερότητας.
Το ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία εμφανίζεται εύθραυστο. Παράγοντες της Δύσης, εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών, φέρονται να παρεμβαίνουν μέσω ειδικών επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα την υπονόμευση των συνομιλιών και την παράταση της σύγκρουσης, με επιπτώσεις που ξεπερνούν τα ουκρανικά σύνορα.
Η πολεμική αναμέτρηση, η οποία διαρκεί ήδη τρία χρόνια, έχει επιβαρύνει σοβαρά τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Οι δυνάμεις που στήριξαν την κλιμάκωση δεν αναγνωρίζουν την αποτυχία επί του πεδίου και, σύμφωνα με εκτιμήσεις, επιλέγουν την τακτική της παράτασης μέσω παρεμβάσεων που δυσχεραίνουν τη διπλωματική διαδικασία.
Η στάση αυτή δεν συνδέεται μόνο με ζητήματα πολιτικού κύρους. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες πιέζονται από το υψηλό κόστος ενέργειας, ενώ κυβερνήσεις που βρίσκονται αντιμέτωπες με κοινωνική δυσαρέσκεια εκτιμούν ότι η μετάβαση σε πολεμική οικονομία μπορεί να λειτουργήσει ως μηχανισμός διαχείρισης της κρίσης.
Το πρόσφατο επεισόδιο με την επίθεση στην προεδρική κατοικία του Ρώσου προέδρου εντάσσεται σε μια ευρύτερη αλληλουχία γεγονότων που αποτυπώνουν την ένταση. Δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό, αλλά για ένδειξη βαθύτερων διεργασιών.
Η εικόνα περιπλέκεται περαιτέρω από τη συνεχιζόμενη επιδείνωση της γερμανικής οικονομίας. Ιστορικές αναλογίες επανέρχονται στον δημόσιο λόγο, καθώς κάθε περίοδος έντονης οικονομικής αδυναμίας στη Γερμανία συνοδεύτηκε από μεγάλες αναταράξεις στην Ευρώπη, με σημαντικές συνέπειες.
Σε περιόδους κρίσης επανεμφανίζονται και γεωπολιτικοί άξονες. Ο άξονας Γερμανίας – Τουρκίας επανέρχεται στη συζήτηση, την ώρα που στην Τουρκία καταγράφονται περιστατικά έντασης και αυξημένη δραστηριότητα, με πτώσεις αεροσκαφών, χρήση drones και μεταφορά έντασης στο Αιγαίο.
Οι σχέσεις Άγκυρας – Μόσχας παραμένουν ευμετάβλητες και ιστορικά χαρακτηρίζονται από τακτικισμούς και ανατροπές. Σε βάθος χρόνου, τέτοιες συγκυρίες έχουν οδηγήσει σε ανοιχτές συγκρούσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Στο διεθνές περιβάλλον, η κλιμάκωση συχνά εξαρτάται από ένα μεμονωμένο γεγονός που λειτουργεί ως πυροκροτητής. Η Ιστορία προσφέρει πολλά παραδείγματα τέτοιων στιγμών, οι οποίες ενεργοποίησαν αλυσιδωτές εξελίξεις.
Η Ελλάδα βρίσκεται ενταγμένη σε συμμαχίες τόσο στον ευρωπαϊκό Βορρά όσο και στη Μεσόγειο, με δυνάμεις που επιδιώκουν την ενίσχυση του ρόλου τους μέσω της στρατιωτικής ισχύος. Η γεωπολιτική αυτή τοποθέτηση εντάσσει τη χώρα σε ένα πλαίσιο αυξημένων κινδύνων.
Η ευρωπαϊκή ηγεσία δείχνει να επενδύει συστηματικά στην άμυνα. Οι περικοπές αγροτικών επιδοτήσεων και η επιμονή στη συμφωνία Mercosur με τη Λατινική Αμερική αποδίδονται στην ανάγκη εξοικονόμησης πόρων, οι οποίοι κατευθύνονται σε στρατιωτικές δαπάνες.
Ενδεικτική της μετατόπισης αυτής είναι η εκρηκτική άνοδος των μετοχών μεγάλων ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών, οι οποίες πριν από λίγα χρόνια αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα βιωσιμότητας.
Η Ευρώπη επιδιώκει την ενίσχυση της στρατηγικής της αυτονομίας σε εξωτερική πολιτική και άμυνα, εξέλιξη που συνδέεται άμεσα με το δόγμα Τραμπ. Η διαδικασία αυτή εξελίσσεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι ευρωπαϊκές κοινωνίες και οικονομίες εμφανίζουν μειωμένες αντοχές.
Οι πόλεμοι λειτουργούν συχνά ως μηχανισμός κάλυψης πολιτικών ευθυνών. Στην προκειμένη περίπτωση, η ευρωπαϊκή ηγεσία κατηγορείται ότι επέτρεψε τη μετατροπή της ουκρανικής κρίσης σε γενικευμένη σύγκρουση με οφέλη για δυνάμεις εκτός Ευρώπης.
Σε βάθος χρόνου, η αποτίμηση των επιλογών αυτών ενδέχεται να οδηγήσει σε σκληρά συμπεράσματα. Ωστόσο, οι συνέπειες διαμορφώνονται ήδη στο παρόν.
Η προοπτική ενός γενικευμένου πολέμου στην Ευρώπη και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου κατά το 2026 δεν θεωρείται πλέον εκτός σεναρίου. Η κλιμάκωση θα μπορούσε να προκύψει από μια κρίσιμη απόφαση ή ένα σοβαρό επεισόδιο μεγάλης ισχύος.
Σε αυτό το περιβάλλον, αναδύονται και ενδοδυτικές ρωγμές, καθώς οι πιέσεις στις οικονομίες και τις κοινωνίες εντείνουν τις αποκλίσεις. Η επίκληση εξωτερικών απειλών λειτουργεί ως συνεκτικός μηχανισμός, χωρίς να αναιρεί τις εσωτερικές αντιθέσεις.
Η Ιστορία δείχνει ότι τέτοιες στρατηγικές σπάνια έχουν ομαλή κατάληξη. Παρ’ όλα αυτά, οι αποφάσεις λαμβάνονται σε συνθήκες αυξημένου ρίσκου.
Ο πόλεμος, έστω και ως ενδεχόμενο, αρχίζει να διαγράφεται στον ορίζοντα της νέας χρονιάς.
