Στο επίκεντρο η Συρία: ΟΗΕ σε κρίσιμη συνεδρίαση με ελληνική προεδρία και γεωπολιτικές αναταράξεις
Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών συγκαλείται σήμερα, 21 Μαΐου, για την προγραμματισμένη μηνιαία συνεδρίαση που αφορά τις εξελίξεις στη Συρία, με τον Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, Γιώργο Γεραπετρίτη, να ασκεί την προεδρία. Στην αίθουσα του ΟΗΕ, η διεθνής κοινότητα στρέφει και πάλι το βλέμμα της σε μια από τις πιο μακροχρόνιες και σύνθετες κρίσεις της σύγχρονης εποχής.
Την ενημέρωση του Συμβουλίου θα πραγματοποιήσουν δύο κορυφαίοι αξιωματούχοι των Ηνωμένων Εθνών: ο Ειδικός Απεσταλμένος του Γενικού Γραμματέα για τη Συρία, Γκίαρ Πέντερσεν, και ο Διευθυντής του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων, Ράμες Ραζασίνγκαμ. Μετά τη δημόσια παρουσίαση των εκθέσεων, θα ακολουθήσουν κλειστές διαβουλεύσεις μεταξύ των μελών του Συμβουλίου, καθώς η κατάσταση απαιτεί λεπτούς χειρισμούς.
Η συνεδρίαση πραγματοποιείται σε μια συγκυρία γεμάτη διπλωματικές και πολιτικές ζυμώσεις. Ο μεταβατικός πρόεδρος της Συρίας, Άχμεντ Αλ-Σάραα —πρώην ηγέτης της Hayat Tahrir al-Sham, οργάνωσης που έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική από το ίδιο το Συμβούλιο Ασφαλείας— επιχειρεί να αλλάξει το πρόσωπο της Δαμασκού διεθνώς. Μέσα από έντονη διπλωματική κινητικότητα, προσπαθεί να αποκαταστήσει τη θέση της Συρίας στην παγκόσμια σκηνή, στοιχηματίζοντας σε μια νέα προσέγγιση που συνδυάζει πολιτική με πραγματισμό.
Στον απόηχο αυτών των προσπαθειών, η ανακοίνωση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στις 13 Μαΐου περί πλήρους άρσης των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Συρίας έχει προκαλέσει κύματα αντιδράσεων. Η απόφαση ήρθε μετά από συνάντηση στη Σαουδική Αραβία με τους ηγέτες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, ενώ σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, το αίτημα για την αλλαγή στάσης των ΗΠΑ διατυπώθηκε από τον πρίγκιπα διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, και τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το παρασκήνιο είναι έντονο και η γεωπολιτική σκακιέρα κινείται σε υψηλούς τόνους.
Η σημερινή συνεδρίαση δεν είναι τυπική. Είναι μια κρίσιμη δοκιμασία για τη διεθνή διπλωματία, μια ευκαιρία επαναξιολόγησης στρατηγικών και ένα ακόμη επεισόδιο στο μακροχρόνιο δράμα της Συρίας, με το βλέμμα όλων στραμμένο στις αποφάσεις που ενδέχεται να σηματοδοτήσουν νέα δεδομένα.
Ο Τραμπ φέρεται να έχει διατυπώσει πέντε βασικά αιτήματα ως προϋπόθεση για την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών προς τη Συρία: εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ στο πλαίσιο των Συμφωνιών Αβραάμ, απομάκρυνση όλων των «ξένων τρομοκρατών» από συριακό έδαφος, απέλαση Παλαιστινίων μαχητών, σαφή δέσμευση για την καταπολέμηση της αναβίωσης του Ισλαμικού Κράτους, και ανάληψη ευθύνης από τη συριακή πλευρά για τα κέντρα κράτησης πρώην μαχητών του ISIS. Τα αιτήματα αυτά αναμένεται να τεθούν εκ νέου στη σημερινή συνεδρίαση, επιβεβαιώνοντας ότι η Ουάσινγκτον επιθυμεί ανταλλάγματα και εγγυήσεις για την αλλαγή στάσης της.
Την ίδια στιγμή, και από την ευρωπαϊκή πλευρά, οι εξελίξεις είναι εξίσου σημαντικές. Μόλις μία ημέρα πριν από τη συνεδρίαση, στις 20 Μαΐου, η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Κάγια Κάλας, ανακοίνωσε την απόφαση των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ να προχωρήσουν σε σταδιακή άρση των οικονομικών κυρώσεων εις βάρος της Συρίας, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει σαφής και μετρήσιμη πρόοδος σε ζητήματα θεσμικών μεταρρυθμίσεων.
Μέσα σε αυτό το δυναμικό και ρευστό τοπίο, η σημερινή συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας αποκτά κρίσιμη σημασία. Οι διπλωματικοί συσχετισμοί μεταβάλλονται, οι απαιτήσεις αυξάνονται και το ερώτημα που αιωρείται είναι αν η διεθνής κοινότητα είναι έτοιμη να επαναπροσδιορίσει τη στάση της απέναντι σε μια Συρία που προσπαθεί να επιστρέψει από την απομόνωση, έστω και με ηγεσία αμφιλεγόμενη.
Ο Ειδικός Απεσταλμένος του ΟΗΕ για τη Συρία, Γκίαρ Πέντερσεν, χαρακτήρισε θετική εξέλιξη την πιθανή άρση των κυρώσεων, δηλώνοντας ότι μια τέτοια απόφαση μπορεί να «ξεκλειδώσει περιφερειακή στήριξη και βασικές υπηρεσίες» για τον συριακό λαό. Η δήλωσή του ενισχύει το κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας που διαμορφώνεται γύρω από τη διεθνή προσπάθεια για τη σταθεροποίηση της Συρίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα διατυπώνει με σαφήνεια τις θέσεις της. Η Αθήνα θεωρεί ότι μια σταθερή, λειτουργική και ευημερούσα Συρία αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την ασφάλεια και την ισορροπία στην ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο, η στήριξη της δεν είναι χωρίς όρους ούτε αυτόματη.
Η ελληνική πλευρά υποστηρίζει ότι η αναστολή των κυρώσεων μπορεί να εξεταστεί μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Πρόκειται για μια διαδικασία σταδιακή και αναστρέψιμη, η οποία εξαρτάται από την πραγματική πρόοδο της συριακής ηγεσίας. Κεντρικός όρος είναι ο σεβασμός των θρησκευτικών και εθνοτικών κοινοτήτων της χώρας και η εφαρμογή μιας συμπεριληπτικής πολιτικής μετάβασης, με στόχο την προστασία όλων των πολιτών, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς την επιρροή εξωτερικών δυνάμεων.
Παράλληλα, η Αθήνα δίνει έμφαση στη συμμόρφωση της μεταβατικής κυβέρνησης της Συρίας με τις αρχές του διεθνούς δικαίου, μεταξύ αυτών και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Η συμμόρφωση αυτή, σύμφωνα με τη θέση της Ελλάδας, είναι ουσιώδης για τη διατήρηση καλών σχέσεων με τους Ευρωπαίους γείτονες της Συρίας και για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου σεβασμού των διεθνών κανόνων.
Υπενθυμίζεται ότι ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, είχε επισκεφθεί τη Δαμασκό τον Φεβρουάριο, πραγματοποιώντας συναντήσεις με τον μεταβατικό Πρόεδρο Άχμεντ Αλ-Σάραα και τον Υπουργό Εξωτερικών Άσαντ Αλ-Σιμπάνι. Η επίσκεψη εκείνη, η πρώτη σε επίπεδο ΥΠΕΞ από χώρα της ΕΕ μετά από χρόνια, υπογράμμισε την πρόθεση της Αθήνας να διαδραματίσει ρόλο-γέφυρα στην επανασύνδεση της Συρίας με τη διεθνή κοινότητα, πάντα όμως με σαφή ερείσματα στο διεθνές δίκαιο και τις ευρωπαϊκές αξίες.
Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο Διευθυντής του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ, Ράμες Ραζασίνγκαμ, αναμένεται να επικεντρώσει την τοποθέτησή του στις επείγουσες ανάγκες του συριακού πληθυσμού, με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως νερό και ηλεκτρική ενέργεια, αλλά και στην κρίσιμη ανάγκη διευκόλυνσης της επιστροφής προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων.
Σε μια εξέλιξη με οικονομική και πολιτική σημασία, η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε στις 16 Μαΐου πως η Συρία έχει εξοφλήσει το χρέος της προς τον οργανισμό, χάρη σε χρηματοδοτική υποστήριξη από το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία. Η κίνηση αυτή ανοίγει τον δρόμο για την επανέναρξη της συμμετοχής της Τράπεζας σε αναπτυξιακά έργα εντός της χώρας, σηματοδοτώντας μια πιθανή στροφή στη διεθνή στάση απέναντι στη Δαμασκό.
Ωστόσο, η πρόοδος δεν αναιρεί τις εύθραυστες συνθήκες ασφαλείας. Τον Μάρτιο σημειώθηκαν επιθέσεις κατά Αλαουιτών στην παραλιακή ζώνη, προκαλώντας αναταραχή και ενίσχυση των εντάσεων μεταξύ των κοινοτήτων. Τον Απρίλιο, συγκρούσεις μεταξύ των συριακών δυνάμεων και Δρούζων στα περίχωρα της Δαμασκού οδήγησαν στον θάνατο 119 ατόμων, επιβεβαιώνοντας την ασταθή ισορροπία που εξακολουθεί να χαρακτηρίζει τη χώρα.
Κατά τη συνεδρίαση, αναμένεται τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να ζητήσουν μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ασφάλειας, με αιχμή την εφαρμογή της συμφωνίας της 10ης Μαρτίου που προβλέπει την ενσωμάτωση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) στο κρατικό σύστημα. Παράλληλα, πολλές χώρες αναμένεται να επαναλάβουν τη θέση τους υπέρ της διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας, στέλνοντας μήνυμα ενάντια σε κάθε απόπειρα διαμελισμού ή ανεξαρτητοποίησης περιοχών.
Ο Ειδικός Απεσταλμένος του ΟΗΕ Γκίαρ Πέντερσεν, μαζί με αρκετά κράτη-μέλη του Συμβουλίου, πρόκειται να καλέσουν τη μεταβατική συριακή κυβέρνηση να ξεκινήσει ουσιαστική πολιτική διαδικασία, βασισμένη στο Ψήφισμα 2254 του Δεκεμβρίου 2015. Ο στόχος είναι η δημιουργία μιας αντιπροσωπευτικής και ευρέως νομιμοποιημένης νομοθετικής αρχής, ικανής να διαχειριστεί τη μετάβαση προς μια σταθερή και ενιαία κρατική δομή. Οι πιέσεις εντείνονται, καθώς η διεθνής κοινότητα δείχνει πρόθυμη να ανταμείψει πρόοδο, αλλά όχι χωρίς συγκεκριμένες δεσμεύσεις και εγγυήσεις από τη Δαμασκό.
