Με αυξημένο ενδιαφέρον αλλά και ανησυχία παρακολουθούν οι ενοικιαστές τις εξελίξεις γύρω από την πολυαναμενόμενη υπουργική απόφαση για τα ακίνητα, η οποία θα καθορίσει με ακρίβεια τους όρους της επιστροφής ενοικίου που αναμένεται να εφαρμοστεί από τον ερχόμενο Νοέμβριο. Το μέτρο προβλέπει καταβολή επιδόματος ίσου με το ένα δωδέκατο της ετήσιας δαπάνης ενοικίου που κατέβαλαν οι μισθωτές κατά τη διάρκεια του 2024. Ωστόσο, παρά τις αρχικές προσδοκίες ότι θα αποτελέσει μια ουσιαστική ανάσα για τα νοικοκυριά, η κοινωνία εκφράζει φόβους ότι η ενίσχυση αυτή μπορεί να μετατραπεί σε αφορμή για ένα νέο κύμα ακρίβειας στην ήδη πιεσμένη αγορά κατοικίας.
Η ανησυχία αυτή δεν είναι αβάσιμη, καθώς από την αρχή του 2025, όταν ανακοινώθηκε επίσημα το μέτρο, οι τιμές των ενοικίων σημείωσαν αύξηση που φτάνει το 10% με 11% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους. Οι συνεχείς ανατιμήσεις έχουν επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για επιβολή πλαφόν, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, όπου η ζήτηση για στέγη παραμένει υψηλή και η πίεση στην αγορά είναι εντονότερη.
Η εφαρμογή ενός πλαφόν όμως συναντά σοβαρά εμπόδια, τα οποία υπογραμμίζουν τόσο κυβερνητικά στελέχη όσο και τραπεζικοί αναλυτές. Το πρώτο και βασικότερο αφορά τα υποδηλωμένα ή «μαύρα» ενοίκια. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΑΑΔΕ, το μέσο δηλωμένο μίσθωμα δεν ξεπερνά τα 255 ευρώ, ενώ οι μετρήσεις από αγγελίες και ηλεκτρονικές πλατφόρμες καταγράφουν πραγματικά ποσά σχεδόν διπλάσια ή ακόμη και τριπλάσια. Αν θεσπιζόταν πλαφόν, αυτό θα ίσχυε μόνο στα δηλωμένα ποσά, αφήνοντας περιθώριο στους ιδιοκτήτες να ζητούν επιπλέον χρήματα «κάτω από το τραπέζι», με αποτέλεσμα το μέτρο να είναι ουσιαστικά αναποτελεσματικό αν δεν συνοδευόταν από αυστηρούς ελέγχους.
Το δεύτερο εμπόδιο σχετίζεται με τον διπλό ρόλο μεγάλου αριθμού πολιτών που είναι ταυτόχρονα και μισθωτές και εκμισθωτές. Χιλιάδες πολίτες νοικιάζουν ένα σπίτι για ιδία χρήση, ενώ ενοικιάζουν κάποιο άλλο ακίνητο. Αυτή η διπλή ιδιότητα τους φέρνει αντιμέτωπους με αντικρουόμενα συμφέροντα: από τη μία, ως ενοικιαστές θα ευνοούνταν από τον περιορισμό των αυξήσεων, από την άλλη, ως εκμισθωτές θα έβλεπαν τα έσοδά τους να μειώνονται σε μια περίοδο ανοδικής πορείας της αγοράς. Το αποτέλεσμα είναι μια κοινωνική κατηγορία που δύσκολα μπορεί να στηρίξει με συνέπεια ένα τέτοιο μέτρο.
Ο τρίτος καθοριστικός παράγοντας αφορά την προσφορά νέων κατοικιών. Ο μόνος βιώσιμος τρόπος αντιμετώπισης της ακρίβειας είναι η αύξηση της διαθεσιμότητας μέσω ανέγερσης νέων οικοδομών και ανακαινίσεων παλαιών κτιρίων. Ένα πλαφόν όμως ενδέχεται να λειτουργήσει αποτρεπτικά για επενδυτές και κατασκευαστικές εταιρείες, περιορίζοντας το ενδιαφέρον τους να ρίξουν κεφάλαια στην αγορά ακινήτων. Η κυβέρνηση έχει ήδη διαπιστώσει ότι κάθε παρέμβαση που αυξάνει το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, όπως τα επιδόματα ενοικίου, καταλήγει να τροφοδοτεί την άνοδο των τιμών. Γι’ αυτόν τον λόγο η στρατηγική από το 2026 και μετά φαίνεται να επικεντρώνεται στην αξιοποίηση υφιστάμενων κτιρίων με εκτεταμένες ανακαινίσεις, ώστε να αυξηθεί το διαθέσιμο στεγαστικό απόθεμα.
Η κατάσταση θυμίζει έναν φαύλο κύκλο. Τα επιδόματα ανακουφίζουν προσωρινά αλλά πυροδοτούν ανατιμήσεις, ενώ το πλαφόν φαντάζει ως εύκολη λύση αλλά κινδυνεύει να αποτύχει χωρίς έλεγχο στα υποδηλωμένα μισθώματα και χωρίς αύξηση της προσφοράς. Το ζητούμενο παραμένει η εξεύρεση ισορροπίας: πώς θα προστατευθούν τα νοικοκυριά από τις εκρηκτικές αυξήσεις στα ενοίκια χωρίς να ανακοπεί η ανάπτυξη της αγοράς ακινήτων και χωρίς να αποθαρρυνθούν οι επενδύσεις που είναι απαραίτητες για την αύξηση του διαθέσιμου στεγαστικού αποθέματος.
