Το κράτος–διαχειριστής μετατρέπεται σε μόνιμο επιτηρητή

Συχνά παρομοιάζεται η λειτουργία του κράτους με έναν διαχειριστή σε πολυκατοικία: οφείλει να διατηρεί καθαρούς και ασφαλείς τους κοινόχρηστους χώρους, να φροντίζει την πύλη και να εγγυάται την ομαλή λειτουργία της κοινότητας. Όταν περιορίζεται σε αυτά, η παρέμβασή του είναι σαφής και στοχευμένη.

Ωστόσο, η πραγματικότητα που βιώνουν οι πολίτες σε ορισμένες περιπτώσεις απέχει από αυτή την εικόνα. Σε πολλές περιπτώσεις, η κρατική παρέμβαση εισχωρεί σε προσωπικούς και οικογενειακούς χώρους, με αποτέλεσμα οι πολίτες να βρίσκονται υπό συνεχή πίεση και έλεγχο. Απαιτήσεις όπως η ηλεκτρονική δήλωση στοιχείων ανελκυστήρων σε πολυκατοικίες ή η καταγραφή εργασιών σε οικόπεδα συνοδεύονται από απειλές προστίμων, παρά το γεγονός ότι οι πληροφορίες αυτές βρίσκονται ήδη στην κατοχή του κράτους ή μπορούν να συλλεχθούν μέσω σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων.

Η πρακτική αυτή δημιουργεί υπέρμετρη ψυχολογική πίεση, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ή αγχώδεις πολίτες, που καλούνται να συμμορφωθούν με ατέρμονες ηλεκτρονικές διαδικασίες για δεδομένα που δεν επηρεάζουν άμεσα την ασφάλεια ή τη λειτουργία της κοινότητας. Η διαρκής απαίτηση για λεπτομερή πληροφόρηση και η απειλή προστίμων υποδηλώνει μια μορφή ελέγχου που υπερβαίνει τον ρόλο του κράτους ως παροχέα υπηρεσιών.

Αντί να περιορίζεται στη διασφάλιση των κοινών αγαθών, η παρέμβαση επεκτείνεται στον ιδιωτικό βίο, επιδιώκοντας πλήρη εικόνα και έλεγχο των πολιτών. Οι πολίτες καλούνται να εισάγουν προσωπικά δεδομένα σε πλατφόρμες, να καταγράφουν στοιχεία της καθημερινότητάς τους και να συμμορφώνονται με κανόνες που δεν συνδέονται με την ασφάλεια, αλλά με την αυθαίρετη βούληση της διοίκησης. Η αίσθηση διαρκούς εποπτείας επηρεάζει την καθημερινή ζωή και περιορίζει την αίσθηση ελευθερίας.

Η εμπειρία των τελευταίων χρόνων δείχνει ότι η τεχνολογία παρέχει μέσα για αποτελεσματική διαχείριση χωρίς την ανάγκη υπερβολικής γραφειοκρατίας. Η ηλεκτρονική καταγραφή δεδομένων μπορεί να πραγματοποιείται μέσω αυτοματοποιημένων συστημάτων, περιορίζοντας την ανάγκη συνεχούς παρέμβασης και ελέγχου των πολιτών. Ωστόσο, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες συχνά επιλέγουν τον αντίθετο δρόμο, επιβάλλοντας εξοντωτικά πρόστιμα και πολύπλοκες διαδικασίες, με αποτέλεσμα η συμμόρφωση να γίνεται καθήκον που επιβαρύνει την καθημερινότητα των πολιτών.

Η διακριτική παρέμβαση του κράτους θεωρείται θεμελιώδης αρχή σε θεωρίες πολιτικής φιλοσοφίας. Στοχαστές όπως ο Τόμας Χομπς, ο Τζον Λοκ, ο Τόμας Σόουελ και ο Μίλτον Φρίντμαν επισημαίνουν ότι η ισορροπία μεταξύ εξουσίας και ελευθερίας επιτυγχάνεται όταν το κράτος περιορίζεται σε βασικές λειτουργίες και αποφεύγει την αυθαίρετη παρεμβατικότητα στον ιδιωτικό χώρο. Η υπερβολική νομοθέτηση και η συνεχιζόμενη παρακολούθηση μπορούν να υπονομεύσουν αυτήν την ισορροπία, με κοινωνικές και ψυχολογικές συνέπειες.

Στην πράξη, η σύγχρονη διαχείριση πληροφοριών και υπηρεσιών θα μπορούσε να είναι λιγότερο παρεμβατική, πιο αποτελεσματική και τεχνολογικά υποστηριζόμενη, εξασφαλίζοντας την ασφάλεια των πολιτών χωρίς να εισχωρεί στην προσωπική τους ζωή. Το ζητούμενο είναι η εύρεση ισορροπίας: το κράτος να λειτουργεί ως διαχειριστής κοινών αγαθών, χωρίς να μετατρέπεται σε μόνιμο παρατηρητή και ρυθμιστή της ιδιωτικής σφαίρας των πολιτών.

Η ανάγκη για περιορισμένη και στοχευμένη παρέμβαση καθίσταται επιτακτική, προκειμένου να διατηρηθεί η ελευθερία και η αυτονομία των πολιτών, χωρίς να υπονομεύεται η λειτουργικότητα του κράτους και η ασφάλεια της κοινότητας. Η σωστή εφαρμογή των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων και η διακριτική νομοθέτηση αποτελούν βασικά εργαλεία για την επίτευξη αυτής της ισορροπίας.