Εδώ και χρόνια ακούμε την ίδια υπόσχεση, σχεδόν σαν ευαγγέλιο: «Μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050». Πολιτικοί, οργανισμοί, ΜΚΟ και κάθε είδους «πράσινοι σωτήρες» μας περιγράφουν έναν μέλλοντα κόσμο όπου τα αυτοκίνητά μας θα φορτίζονται από τον ήλιο, τα σπίτια μας θα ζεσταίνονται με τη δύναμη του ανέμου και οι λέξεις «πετρέλαιο», «φυσικό αέριο» και «άνθρακας» θα αποτελούν μουσειακά λείψανα ενός ρυπογόνου παρελθόντος. Ένα όνειρο γεμάτο οικολογικό φως, σχεδόν μια νέα Εδέμ με σφραγίδα «καθαρή ενέργεια».
Όμως τα στοιχεία αποκαλύπτουν κάτι εντελώς διαφορετικό. Το τελευταίο προσχέδιο του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA) είναι αποκαλυπτικό και συνάμα καταδικαστικό για τις πράσινες ψευδαισθήσεις. Όχι μόνο δεν φαίνεται στον ορίζοντα μείωση της χρήσης πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά αντιθέτως η κατανάλωση αυξάνεται και θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2050. Ο άνθρακας, το «μαύρο πρόβατο» της παγκόσμιας ενέργειας, δεν εξαφανίζεται, δεν μειώνεται – κορυφώνεται στη δεκαετία του 2040 και, ακόμα και το 2050, παραμένει σε επίπεδα πάνω από 50% υψηλότερα σε σχέση με τις προηγούμενες εκτιμήσεις. Έτσι, η περιβόητη «πράσινη μετάβαση» αποδεικνύεται μια ωραιοποιημένη αυταπάτη.
Οι κυβερνήσεις υπόσχονται «καθαρή ενέργεια» και «πράσινο μέλλον», αλλά η πραγματικότητα είναι αμείλικτη: οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας από μόνες τους δεν φτάνουν. Ούτε τα αιολικά πάρκα, ούτε τα φωτοβολταϊκά μπορούν να εγγυηθούν σταθερή ηλεκτροδότηση σε μια σύγχρονη οικονομία που καταναλώνει ρεύμα μέρα-νύχτα, σε κάθε εποχή, με κάθε καιρό. Οι μπαταρίες παραμένουν πανάκριβες, το «καθαρό υδρογόνο» βρίσκεται ακόμη σε επίπεδο πειραματικού σχεδίου και οι τεχνολογίες δέσμευσης άνθρακα είναι μακριά από τη μαζική και οικονομική εφαρμογή τους. Με άλλα λόγια, η πράσινη υπόσχεση στέκεται στον αέρα, χωρίς ρεαλιστικό ενεργειακό υπόβαθρο.
Την ίδια ώρα που οι πολίτες πληρώνουν «πράσινους λογαριασμούς» ρεύματος, οι ίδιες οι κυβερνήσεις επενδύουν σε νέες μονάδες φυσικού αερίου, εγκρίνουν γεωτρήσεις, ανοίγουν νέες ενεργειακές υποδομές που είναι προγραμματισμένες να λειτουργούν για δεκαετίες. Η ρητορική είναι οικολογική, αλλά η πράξη είναι σκληρά ορυκτή: drilling παντού. Το σύνθημα που ξεκίνησε στην Αμερική, «drill, baby, drill», δεν είναι κάποια γραφική φωνή των πετρελαιάδων – είναι η ίδια η περιγραφή του πώς κινείται ο κόσμος.
Χωρίς ορυκτά καύσιμα δεν υπάρχει ενεργειακή ασφάλεια. Αυτό το κατάλαβε με τον πιο οδυνηρό τρόπο η Ευρώπη μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, όταν μέσα σε λίγους μήνες κατέρρευσαν οι αυταπάτες ότι τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά μπορούν να καλύψουν την πραγματικότητα ενός ηπείρου με βιομηχανίες, νοικοκυριά και ανάγκες που δεν περιμένουν τον ήλιο να λάμψει ή τον άνεμο να φυσήξει.
Χωρίς ορυκτά καύσιμα δεν υπάρχει φθηνή ενέργεια. Και χωρίς φθηνή ενέργεια δεν υπάρχει βιομηχανία, δεν υπάρχουν δουλειές, δεν υπάρχει ανάπτυξη. Τα εργοστάσια κλείνουν, οι επενδύσεις φεύγουν, οι κοινωνίες φτωχαίνουν. Χωρίς ορυκτά καύσιμα δεν υπάρχει σταθερότητα. Τα δίκτυα καταρρέουν, τα blackout γίνονται καθημερινότητα, η κοινωνική ανισότητα βαθαίνει.
Το «drill, baby, drill» δεν είναι άρνηση της κλιματικής αλλαγής, όπως θέλουν να το παρουσιάσουν. Είναι παραδοχή του προφανούς: ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται πετρέλαιο, αέριο και άνθρακα για να σταθεί όρθια. Αν η πράσινη μετάβαση ήταν ρεαλιστική, τότε γιατί η παγκόσμια κατανάλωση ορυκτών καυσίμων συνεχίζει να ανεβαίνει; Γιατί οι πετρελαϊκές εταιρείες καταγράφουν ιστορικά κέρδη; Γιατί οι κυβερνήσεις υπογράφουν νέες συμφωνίες για φυσικό αέριο;
Η απάντηση είναι απλή και σκληρή: επειδή δεν υπάρχει εναλλακτική. Το περίφημο «net zero 2050» δεν είναι στρατηγική· είναι ένα σύνθημα. Ένα αφήγημα που βολεύει πολιτικούς, οργανισμούς, ΜΚΟ και κάθε λογής «σωτήρες», αλλά δεν πατάει στην πραγματικότητα. Είναι το όμορφο ψέμα που καλλιεργείται για να πουλήσει πολιτικό χρόνο και να εισπράξει φόρους.
Και όσο εμείς πληρώνουμε πιο ακριβά το ρεύμα, όσο βλέπουμε φόρους για «πράσινα έργα», όσο χάνονται δουλειές σε βιομηχανίες που δεν αντέχουν το ενεργειακό βάρος, η αλήθεια δεν αλλάζει: η πράσινη μετάβαση έχει κόστος. Και αυτό το κόστος δεν το πληρώνουν οι μεγάλοι ρυπαντές ούτε οι πολυεθνικές κολοσσοί· το πληρώνουμε εμείς, οι πολίτες. Οι φτωχότεροι πρώτοι και σκληρότερα.
Το 2050 δεν θα ξυπνήσουμε σε έναν κόσμο χωρίς εκπομπές. Θα ξυπνήσουμε σε έναν κόσμο που θα εξακολουθεί να καίει πετρέλαιο, αέριο και άνθρακα, γιατί αλλιώς δεν γίνεται. Το ερώτημα δεν είναι αν θα ζούμε χωρίς ορυκτά καύσιμα, αλλά αν θα έχουμε το θάρρος να το παραδεχτούμε και να το οργανώσουμε με στρατηγική, αντί να κρυβόμαστε πίσω από οικολογικά συνθήματα.
Το «drill, baby, drill» μπορεί να ακούγεται προκλητικό, αλλά είναι η μόνη φράση που αντανακλά την πραγματικότητα. Όλα τα υπόλοιπα είναι μια καλοστημένη αυταπάτη που μας οδηγεί σε αδιέξοδο. Και όσο πιο γρήγορα το παραδεχτούμε, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να χτίσουμε μια ενεργειακή πολιτική που να στέκεται στα πόδια της – και όχι στις πράσινες φαντασιώσεις των πολιτικών με ορίζοντα το 2050.
