Αιγαίο: Στις 8 Νοεμβρίου, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, θα ξεκινήσει την Αθήνα, έπειτα από μια περίοδο έντονων ελληνοτουρκικών εντάσεων, οι οποίες έχουν υποκινηθεί από την Άγκυρα μέσω πολυετών πιέσεων και προσφάτως ακόμη και με στρατιωτικά μέσα, όπως συνέβη στην περιοχή της Κάσου. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη φαίνεται να έχει ήδη προγραμματίσει τις υποχωρήσεις που ζητά η Τουρκία, με την υποστήριξη πολιτικών κύκλων που προωθούν εκσυγχρονικές απόψεις και βρίσκονται σε πολλές θέσεις εξουσίας (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ). Η πρόθεση της κυβέρνησης, όπως φαίνεται, περιλαμβάνει παραχωρήσεις σε ζητήματα εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, καλύπτοντας τόσο τον αέρα και τη θάλασσα.
Αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης
Η εξέλιξη αυτή αντιπροσωπεύει ουσιαστικά μια προσπάθεια αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης, η οποία από το 1923 έχει ορίσει το καθεστώς στο Αιγαίο. Την πρόταση για τροποποίηση της συνθήκης είχε εκφράσει ήδη από το 2017 ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, όταν δηλώσει ότι η Συνθήκη πρέπει να επικαιροποιηθεί. Η συγκεκριμένη δήλωση έγινε κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, όπου ανέφερε στους δημοσιογράφους ότι κατά τις συναντήσεις του με τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και την πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, συζητήθηκαν εκτενώς η Συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας για το Μεταναστευτικό, οι σχέσεις στο Αιγαίο, οι διερευνητικές συνομιλίες και το Κυπριακό. Πρόκειται για το πλήρες «πακέτο» θεμάτων, παρόμοιο με αυτό που τίθεται επί τάπητος και σή.
Οι θέσεις του Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάννης
Ο Ερντογάν είχε τονίσει τότε ότι η Συνθήκη της Λωζάννης δεν αποτελεί αποκλειστικά θέμα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Σε συνέντευξή του σε ελληνικό τηλεοπτικό σταθμό πριν την επίσκεψή του, ανέφερε πως, αν τα συμμετέχοντα μέρη το κρίνουν αναγκαίο, η Συνθήκη μπορεί να επικαιροποιηθεί, όπως ακριβώς αλλάζουν και τα συντάγματα όταν αυτό χρειάζονται. Ο ίδιος είχε εκφράσει αυτή την άποψη στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα.
Είπε σχετικά ότι «απαντώντας σε μια ερώτηση που μου απευθύνθηκε σε σχέση με τη Λωζάννη, είπα ότι αν χρειάζεται θα μπορούσε κάλλιστα να επικαιροποιηθεί. Άλλωστε, η Συνθήκη της Λωζάννης δεν είναι μια συμφωνία μόνο ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα. Αυτό το είπα και εκεί. Ο Έλληνας Πρόεδρος έχει την άποψη ότι τέτοιου είδους συμφωνίες δεν μπορούν να επικαιροποιηθούν. Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι αν τα μέρη αισθανθούν την ανάγκη θα μπορούσαν κάλλιστα να επικαιροποιηθούν. Το είπα εκεί και στον Πρόεδρο Παυλόπουλο: Εμείς στα Κοινοβούλια δεν αλλάζουμε ακόμα και τα συντάγματα, εφόσον χρειαστεί; Τα αλλάζουμε. Επομένως και οι συμφωνίες, εφόσον κριθεί αναγκαίο, βεβαίως και μπορούν να επικαιροποιούνται. Αλλά αυτό το θέμα σαν να έχει γίνει λίγο εμμονή. Το ίδιο παρατήρησα και στον πρωθυπουργό Τσίπρα. Μίλησα και μαζί του. Είναι λάθος η Λωζάννη να εκλαμβάνεται ως ένα θέμα μόνο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας».
Αναφορές στις Ελληνο-Ιαπωνικές σχέσεις
Στα μέσα της εβδομάδας που τελείωσε το ελληνικό ΥΠΕΞ «θυμήθηκε» τις ελληνο-ιαπωνικές σχέσεις. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, διανύουμε -λέει- «Έτος πολιτισμού Ελλάδας – Ιαπωνίας» και με την ευκαιρία διοργανώνεται σχετική έκθεση με θέμα «Οι σχέσεις Ελλάδας – Ιαπωνίας μέσα από διπλωματικά έγγραφα»! Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων η Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του ΥΠΕΞ θα παρουσιάσει αρχειακό υλικό που διαθέτει, έκθεση εγγράφων και άλλων τεκμηρίων, με σκοπό την απεικόνιση ορισμένων εκ των σημαντικότερων στιγμών της ιστορίας των σχέσεων των δύο κρατών.
Περίεργο; Καθόλου. Η Ιαπωνία είναι συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης της Λωζάννης και για κάθε τροποποίησή της πρέπει να ενημερωθεί… Τόσο απλό! Η έκθεση θα περιλαμβάνει περίπου 80 τεκμήρια από το 1872, που καλύπτουν διάφορους τομείς των σχέσεων. Έτσι γίνονται οι δουλείες!
Ό,τι ακριβώς είχε ζητήσει τότε ο Ερντογάν, εφαρμόζεται σήμερα.
Οι Τουρκικές διεκδικήσεις στη Θράκη
Αν και το ζήτημα της Θράκη δεν αποτελεί μέρος των τρεχουσών διαπραγματεύσεων, θεωρείται βέβαιο ότι η Τουρκία θα προωθήσει διεκδικήσεις για τη Θράκη μόλις πετύχει αυτά που επιθυμεί στο Αιγαίο. Οι δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, όπως του Χακάν Φιντάν για την «καταπίεση» της «τουρκικής μειονότητας» στη Δυτική Θράκη, εντάσσονται στην ευρύτερη τουρκική ρητορική, που δεν περιλαμβάνεται ακόμη στις διαπραγματεύσεις. Η Αθήνα αντιστέκεται μέχρι στιγμής στις τουρκικές πιέσεις στη Θράκη, ενώ παράλληλα παρατηρείται έντονη δραστηριότητα του τουρκοελεγχόμενου κόμματος DEB, το οποίο προωθεί τον χάρτη της «ανεξάρτητης» Θράκης.
Η προηγούμενη επίσκεψή του, ο Ερντογάν είχε ολοκληρωθεί η Θράκη και είχε τονίσει στους δημοσιογράφους τη σημασία της προστασίας των δικαιωμάτων των μειονοτήτων που κατοχύρωσε από τη Συνθήκη της Λωζάννης, λέγοντας πως καταβάλλονται προσπάθειες για την επίλυση αυτών των θεμάτων.
Η επερχόμενη πρόκληση στη Θράκη
Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να υποτιμά, ή να μην μπορεί να αντιμετωπίσει, το γεγονός ότι η Άγκυρα πιθανότατα θα στραφεί στη Θράκη αμέσως μετά από πιθανές παραχωρήσεις στο Αιγαίο. Η προσδοκώμενη στάση της κυβέρνησης ερμηνεύεται ως μια επιλογή συμμόρφωσης με πιέσεις τρίτων, καθώς και ως αποδοχή των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή.
Αντάλλαγμα το «casus belli»
Αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι οι διαπραγματεύσεις επικεντρώνονται κυρίως στο εύρος των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων (ΕΧΥ) και του Ελληνικού Εναέριου Χώρου (ΕΕΧ). Σε πρόσφατη συνέντευξή της στην ΕΡΤ, η πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ, Μαρία Γαβουνέλη, αποκάλυψε ότι η συζήτηση αφορά το ενδεχόμενο καθορισμού των χωρικών υδάτων στα 8-9 ναυτικά μίλια. Αυτή η προσέγγιση, σύμφωνα με την ίδια, ενδέχεται να επιλεγεί ώστε να περιοριστεί το εύρος των ΕΧΥ κάτω από τα 10 μίλια που σήμερα ισχύουν για τον εσωτερικό χώρο.
Στη διάρκεια της συνέντευξης, ο δημοσιογράφος Κ. Ο Παπαχλιμίντζος έθεσε το ερώτημα: «Σε ποιο εύρος χωρικών υδάτων βασίζονται οι διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό της ΑΟΖ;», καθώς το εύρος αυτό αποτελεί προαπαιτούμενο για τη χάραξη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Η κ. Γαβουνέλη, απαντώντας με μια σαρκαστική διάθεση, ανέφερε: «Οκτώ-εννέα μίλια. Για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα θέμα διαπραγμάτευσης». Η στάση της αυτή προκάλεσε εντύπωση, καθώς εκφράστηκε με χιουμοριστικό τόνο, γεγονός που ίσως να θεωρηθεί ακατάλληλη δεδομένη της σοβαρότητας του θέματος.
Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμάται πως η Άγκυρα θα μπορούσε να προσφέρει ως αντάλλαγμα την άρση της απειλής πολέμου (casus belli) για την ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Η κίνηση αυτή από την πλευρά της Τουρκίας μπορεί να παρουσιαστεί στην ελληνική κοινή γνώμη ως «νίκη» της Αθήνας, ικανοποιώντας προσωρινά τις προσδοκίες του ελληνικού λαού. Από τη μία, ο Φιντάν θα εμφανιστεί επιτυχώς, έχοντας προωθήσει τις τουρκικές επιδιώξεις, ενώ από την άλλη, ο Γεραπετρίτης θα μπορούσε να δηλώσει πως, έστω και με κάποιες υποχωρήσεις, κατάφερε να διατηρήσει την ειρήνη στο Αιγαίο. Τόσο τους κόβει…
